1, 2. Ki kabakalañi Paulusi ha naa utwisisanga muinelo wa batu ba ba fokozi?

KAUFELAA luna lu ikutwanga ku fokola fokuñwi. Fokuñwi ha lu kula, lu kana lwa felelwa ki maata, mi ku kona ku lu bela taata ku eza lika ze lu bata ku eza. Kono ha lu ngeni kuli se mu ikutwile cwalo ka nako ye telele. Ne lu ka tabela kuli batu ba bañwi ba lu nge cwañi? Kaniti ne lu ka tabela kuli ba like ku utwisisa mo lu ikutwela ili ku talusa kuli ba lu utwele makeke.

² Muapositola Paulusi fokuñwi naa ikutwanga ku fokola bakeñisa matata a naa kopananga ni ona mwa puteho ni kwandaa puteho. Mane Paulusi naa kuta-kutezi ku ikutwa kuli ha sa kona ku zwelapili ku sebeleza Mulimu. (2 Makor. 1:8; 7:5) Bakeñisa za naa kopani ni zona, Paulusi naa ziba mo ba ikutwelanga batu ba ba fokozi. Naa bulezi kuli: “Ki mañi ya fokola, ni sa ikutwi ku fokola?” (2 Makor. 11:29) Paulusi ha naa bapanyize batu ba mwa Puteho ya Sikreste kwa lilama za mutu, naa bulezi kuli lilama ze “bonahala ku fokola hahulu ku fita ze ñwi, za tokwahala mane.” (1 Makor. 12:22) Paulusi naa talusañi? Jehova u ikutwa cwañi ka za batu ba ba bonahala ku fokola? Ki lika mañi ze kona ku lu tusa  ku nga mizwale ba luna mwa ba ngela Jehova? Mi ku eza cwalo ku kona ku lu tusa cwañi?

3. Ki lika mañi ze kona ku tahisa kuli lu be ni maikuto a fosahalile ka za mizwale ba luna?

³ Mwa lifasi kacenu, batu ba bañata ba hatelelanga batu ba ba fokola ilikuli ba fumane ze ba bata. Batu bao ba lumela kuli mutu u kona ku kondisa feela mwa bupilo haiba ki mukulwani mi u sa na ni maata. Ni luna lwa kona ku kalisa ku nahana cwalo. Lwa kona ku kalisa ku ba ni mubonelo o fosahezi ka za mizwale ba luna ba ba tokwa ku tusiwa ka linako ze ñwi. Lu kona ku nga cwañi mañi ni mañi mwa puteho sina mwa mu ngela Jehova?

4, 5. (a) Swanisezo ya naa file Paulusi ya mubili wa mutu i lu lutañi ka mo Jehova a ngela mañi ni mañi wa ku luna? (b) Lu kona ku tusiwa cwañi ha lu tusa ba ba fokola?

⁴ Jehova u nga mañi ni mañi mwa puteho kuli ki wa butokwa. Mwa kauhanyo 12 ya liñolo la pili la naa ñolezi mizwale ba kwa Korinte, Paulusi u lu hupulisa kuli nihaiba lilama ze fokola za mutu ki za butokwa. (Mu bale 1 Makorinte 12:12, 18, 21-23.) Batu ba bañwi ba ba lumela mwa tuto ya ku ipilaula ba bulezi kuli lilama ze ñwi za mubili haki za butokwa. * Ka mutala, batu ba bañwi ne ba nga kuli kanwana ka kanyinyani ka kwa lihutu ha ka na tuso. Kono ba sayansi ki kale ba fumana kuli kanwana ka kanyinyani kao ka tusanga kuli mutu a kone ku yema hande a sa wi.

⁵ Swanisezo ya naa file Paulusi ya lilama za mubili wa mutu i bonisa kuli mañi ni mañi mwa puteho ki wa butokwa. Satani u bata kuli lu nahane kuli ha lu na tuso. Kono Jehova u nga batanga ba hae kaufela kuli ki ba butokwa, nihaiba ba ba bonahala ku fokola. (Jobo 4:18, 19) Taba yeo i lu tusa kuli lu ikutwe hande ka ku ziba kuli lu ba butokwa mwa puteho ya luna, ni mwahalaa batu ba Mulimu mwa lifasi kaufela. Ka mutala, mu hupule mo ne mu ikutwezi ha ne mu tusize musupali yo muñwi. Musupali yo naa fumani tuso, kono kana ni mina ne mu tusehile hamulaho wa ku tusa musupali yo? Eni. Ha lu tusanga batu ba bañwi, lwa ba nga ni tabo, lwa ba nga ni pilu-telele, lwa latanga mizwale ba luna hahulu, mi mane lu ba nga Bakreste ba bande. (Maef. 4:15, 16) Jehova u bata kuli lu nge mizwale ni likaizeli ba luna ku ba ba butokwa, nihaiba ba ba bonahala kuli ba fokola. Ha lu ba ni mubonelo o cwalo, ha lu na ku libelela kuli mizwale ni likaizeli ba luna ba eze lika ze ba sa koni, mi lu ka latana mwa puteho.

6. Paulusi naa itusisize cwañi linzwi la ku “fokola” ni la ba ba “tiile”?

⁶ Ki niti kuli Paulusi naa itusisize linzwi la “ku fokola” ha naa ama kwa batu ba bañwi mwa puteho. Paulusi naa ezize cwalo bakeñisa kuli batu ba bañwi ba ne ba sa lumeli ne ba nga Bakreste kuli ba fokola. Mi ka linako ze ñwi Paulusi naa talusanga kuli wa fokola. (1 Makor. 1:26, 27; 2:3) Paulusi ha naa itusisize linzwi la “ba ba tiile” ku ama kwa Bakreste ba bañwi, naa sa talusi kuli Bakreste bao ba fita ba bañwi. (Maro. 15:1) Sa naa talusa luli kikuli batu ba ba na ni yeloseli ye tuna ba swanela ku utwisisa batu ba ba si na hande yeloseli.

7. Ki kabakalañi ha ku kona ku lu bela taata ku tusa ba ba tokwa ku tusiwa?

⁷ Jehova u tusanga batu ba ba fokola, mi wa tabanga ha lu eza nto ye swana. (Samu 41:1; Maef. 5:1) Kono ku eza cwalo  haki ko ku bunolo kamita. Libaka? Kakuli mwendi fokuñwi lu nahana kuli mutu ya fokola yo ki yena ya swanela ku tatulula matata a hae. Kamba mwendi lwa mu ambuka kakuli ha lu zibi se lu swanela ku bulela. Ka mutala, mu nyakisise ze ne ezahezi ku kaizeli ya bizwa Cynthia. * Kaizeli yo naa tokwa tuso ka nako ya naa siilwe ki muunaa hae. Kaizeli yo u li: “Haiba mizwale ba ku ambuka ni ku sa eza lika ka nzila ye ba swanela ku eza balikani ba batuna, kwa kona ku utwisa butuku. Ha lu kopana ni miliko, lu batanga kuli batu ba lu tuse.” Mulena Davida ni yena naa ikutwile bumaswe balikani ba hae ha ne ba mu ambukile.—Samu 31:12.

8. Ki lika mañi ze ka lu tusa ku utwisisa hande mizwale ni likaizeli ba luna?

⁸ Ki lika mañi ze ka lu tusa ku utwisisa hande mizwale ni likaizeli ba luna ba ba tokwa ku tusiwa? Mu hupule kuli buñata bwa bona ba nyanda bakeñisa kuli ba kula, ba zwafile kamba ba pila ni batu ba ba sa lapeli Jehova. Kambe ni luna lu kopana ni matata a swana, ne lu ka tabela kuli ba bañwi ba utwisise muinelo o lu li ku ona. Mu nyakisise mutala wa Maisilaele. Ne ba nyandile hahulu ha ne ba li mwa naha ya Egepita, kono pili ba si ka kena kale mwa Naha ya Sepiso, Jehova naa ba hupulisize kuli ba si ke ba tatafaza lipilu za bona. Jehova naa bata kuli Maisilaele ba tuse batu ba bañwi mwahalaa bona ba ne ba li babotana ni ba ne ba fokola.—Liv. 25:35-38; Deut. 15:7, 11.

9. Ki lika mañi za tokwa mulumeli ka luna ha kopana ni matata? Mu fe mutala.

⁹ Ha lu swaneli ku matukelanga ku nyaza mizwale ba luna bakeñisa matata e ba kopana ni ona kamba ku nahana kuli lu ba butokwa ku ba fita. Lu tokwa ku tusanga mizwale ba luna ha ba fokola. (Jobo 33:6, 7; Mat. 7:1) Ka mutala, mu nge kuli mutu yo muñwi u holofezi mwa kozi ha naa matisa mutututu mi wa matisezwa kwa sipatela. Mutu yo ha sa fitile kwa sipatela, kana madokota ni manasi ba ka sinya nako ya ku buza kuli ki mañi ya tahisize kozi yeo? Batili. Ba ka kalisa ku alafa mutu yo kapili-pili. Ki nto ye swana ni luna. Mulumeli ka luna ha kopana ni matata, sa tokwa luli kikuli lu mu tuse kwa moya.—Mu bale 1 Matesalonika 5:14.

10. Bakreste ba bañwi ba fumile cwañi mwa tumelo niha ba bonahala ku fokola?

¹⁰ Mizwale ni likaizeli ba bañwi ba kana ba bonahala ku fokola. Kono haiba lu nahanisisa hande miinelo ye ba li ku yona, mwendi lu ka lemuha kuli ha ba si ka fokola. Mu nahane feela muinelo o taata wa kona ku ba ku ona kaizeli ya nyezwi ki muuna ya sa sebelezi Jehova. Kamba mu nahane za kopana ni zona me wa likwasha ya sebeza ka taata kuli a babalele bana ba hae kono ili ya fumanehanga kwa mikopano kamita. Kamba mu nahane mikulwani ba ba zwelapili ku tiyela likukuezo ze maswe ha ba li kwa sikolo za kuli ba tuhele ku sebeleza Jehova. Bakreste bao kaufelaa bona ba lata Jehova ha buniti, mi ba ikatulezi ku zwelapili ku sepahala ku yena. Haiba lu nahanisisa lika kaufela ze ba eza mizwale ni likaizeli ba luna kuli ba sebeleze Jehova, lu ka ba nga sina batu ba ‘ba fumile mwa tumelo,’ nihaikaba kuli ba bonahala ku fokola.—Jak. 2:5.

11, 12. (a) Ki lika mañi ze ka lu tusa ku nga lika mwa li ngela Jehova muta balumeli ka luna ba eza mafosisa? (b) Ki kabakalañi Jehova ha naa swalezi Aruni, mi lu itutañi kwa taba yeo?

¹¹ Lu swanela ku nga mizwale ba luna mwa ba ngela Jehova nihaikaba kuli ba ezize mafosisa. Mitala ye bulezwi mwa Bibele i ka lu tusa ziba mo Jehova a ngela batanga ba hae. (Mu bale Samu 130:3.) Ka mutala, mu nge kuli ne mu li ni Mushe ha naa nze a teeleza ku Aruni ya naa sweli ku fa mabaka a ku ikemela a naa tahisize kuli a eze namani ya gauda. Ne mu ka nga cwañi Aruni? (Ex. 32:21-24) Ne mu ka ikutwa cwañi ha ne  mu ka ziba kuli Aruni naa teelelize ku Miriame, mi hamulaho bubeli bwa bona ne ba lwanisize Mushe kabakala kuli naa nyezi musali wa mushobo u sili? (Num. 12:1, 2) Mi ne mu ka ikutwa cwañi ku iponela Aruni ni Mushe ha ba palelwa ku kuteka Jehova ka nako ya naa ba tusize ku zwisa mezi mwa licwe?—Num. 20:10-13.

¹² Jehova naa kona ku fa Aruni koto honafo feela kabakala mafosisa a naa ezize. Kono Jehova naa ziba kuli Aruni ni kwa naa fokolanga ka linako ze ñwi, naa si mutu ya maswe. Aruni naa ezize mafosisa bakeñisa kuli naa li mwa miinelo ye taata, ni kuli naa teelelize kwa batu ba ba maswe. Kono Aruni naa itumelezi mafosisa a hae mi naa amuhezi kelezo ya naa filwe ki Jehova. (Ex. 32:26; Num. 12:11; 20:23-27) Aruni naa lata Jehova mi naa bakile. Kacwalo Jehova naa mu swalezi. Kona libaka hamulaho wa lilimo ze ñata, Aruni ni lubasi lwa hae ne ba sa hupulwa sina batanga ba Jehova ba ba sepahala.—Samu 115:10-12; 135:19, 20.

13. Lu kona ku cinca cwañi mubonelo wa luna? Mu fe mutala.

¹³ Sina Aruni, mulumeli ka luna wa kona ku eza mafosisa. Haiba mulumeli ka luna a eza mafosisa, mu ka mu nga cwañi? Kana mu ka tokwa ku cinca mubonelo wa mina ka za mutu yo? (1 Sam. 16:7) Ka mutala, lu ngeni kuli ku na ni mutangana ya bonahala ku ba ni mubonelo o fosahezi. Mwendi ha ketangi hande lika za itabisanga ka zona. Mu si ke mwa matukela ku nahana kuli mutangana yo ki mutu ya maswe. Kono mu nahane mo mu kona ku mu tuseza. Mu fumane nako ya ku mu luta mwa ku ezeza likatulo ze nde. Haiba mu tusa balumeli ka mina ka nzila yeo, mu ka ba utwisisa hahulu, mi mu ka ba lata hahulu.

14, 15. (a) Jehova naa ikutwile cwañi Elia ha naa sabile? (b) Lu kona ku itutañi ka mo Jehova naa tuselize Elia?

¹⁴ Jehova u ikutwa cwañi ka za batu ba ba zwafile? Mu nyakisise mo Jehova naa tuselize  yo muñwi wa batanga ba hae ya naa zwafile. Elia ne li mupolofita wa Jehova ya bundume ya naa lwanisize bapolofita ba 450 ba Baale. Kono hasamulaho, Elia a utwa kuli Muoli Jezabele naa bata ku mu bulaya. Elia naa sabile hahulu kuli mane a matela kwa Beeresheba ili likilomita ze 150 ku zwa kwa naa inzi, mi hamulaho a yo ipata mwa lihalaupa. Elia naa topwezi mi naa zwafile hahulu kuli mane naa bata kuli a shwe feela.—1 Mal. 18:19; 19:1-4.

¹⁵ Jehova naa ezizeñi ha naa boni mwa naa sabezi Elia ni mwa naa zwafezi? Kana naa hanile Elia? Batili. Jehova naa lumile lingeloi la hae kuli li yo tusa Elia. Lingeloi ne li file Elia za ku ca habeli ilikuli a be ni maata a ku zwelapili mwa musipili wa hae. (Mu bale 1 Malena 19:5-8.) Nihaiba pili Jehova a si ka fa kale Elia litaelo, Jehova naa teelelize ku Elia mi naa mu file tuso ya naa tokwa.

16, 17. Lu kona ku tusa cwañi balumeli ka luna ka ku likanyisa Jehova?

¹⁶ Lu kona ku tusa cwañi mulumeli ka luna sina Jehova mwa naa tuselize Elia? Mu si ke mwa matukela ku bulelela mulumeli ka mina ze mu nahana kuli ki zona za swanela ku eza. (Liprov. 18:13) Haiba mulumeli ka mina u zwafile kamba u ikutwa kuli haki wa butokwa, za tokwa pili kikuli mu mu teeleze ni ku mu bonisa kuli mwa mu lata. (1 Makor. 12:23) Ha mu ka eza cwalo, mu ka ziba za tokwa luli mulumeli ka mina mi mu ka kona ku mu tusa.

¹⁷ Mu hupule ze ne ezahezi ku bo Cynthia. Bo muunaa bona ha ne ba ba siile, bo Cynthia ni bana ba bona ba basizana ne ba ikutwile ku yubekwa. Ba bañwi mwa puteho ne ba ba tusize cwañi? Bo Cynthia ba li: “Ha se lu lizelize balumeli ka luna ku ba taluseza ze ezahezi, ba to punya fa lapa la luna mizuzu ye 45 i si ka kwana kale. Ne ba lila. Ne ba si ka lu siya lu nosi ka mazazi a mabeli kamba a malaalu ku zwa fo ne ba lu siyezi bo muunaa ka.” Bo Cynthia ni bana ba bona ba babeli ne ba katezi hahulu mi ne ba utwa butuku bakeñisa ze ne ezahezi. Mizwale ne ba ba ngile ni ku yo ina ni bona mi ne ba ba file lico kuli ba ce. Taba ye i lu hupulisa ze i bulela Bibele mwa buka ya Jakobo kuli: ‘Haiba muzwale kamba kaizeli u tokwile liapalo ni lico ze likani ka zazi ni zazi, niteñi yo muñwi ku mina u li ku yena: “U zamaye ka kozo, u futumalelwe mi u kule lico,” kono mu sa mu fi ze u tokwa mubili wa hae, fo ku tusañi? Kamukwaoswana, ni tumelo ka ili yona ha i si na misebezi, i shwile.’ (Jak. 2:15-17) Tuso ye ne ba file mizwale ni likaizeli kwa lubasi lwa bo Cynthia ni bana ba bona ne li yona ye ne lu tokwa luli lubasi lo. Hamulaho wa likweli ze 6 feela, bo Cynthia ni bana ba bona ba kutelwa ki maata kuli mane ba kalisa ku eza bupaina bwa ku tusa.—2 Makor. 12:10.

18, 19. (a) Lu kona ku tusa cwañi ba ba fokola? (b) Ki bomañi ba ba fumana tuso ha lu tusa ba ba fokola?

¹⁸ Ku fitanga nako ye telele kuli lu fole haiba se lu kulile ka nako ye telele. Haiba Mukreste yo muñwi u ezize mafosisa kamba u mwa muinelo o taata, mwendi ku ka fita nako ye telele kuli miinelo i be hande. Ki niti kuli Mukreste yo u swanela ku ituta Linzwi la Mulimu, ku lapelanga ku Jehova, ni ku fumanehanga kwa mikopano kuli a tiye kwa moya. Kono u sa tokwa kuli lu mu tuse. Mukreste yo ha nze a eza licinceho, lu swanela ku mu utwisisa. Lu tokwa ku zwelapili ku mu bonisa kuli lwa mu lata ni kuli ki wa butokwa mwa puteho.—2 Makor. 8:8.

¹⁹ Ku tusa batu ba bañwi kwa lu tabisa. Hape ku lu tusa ku ituta ku utwela ba bañwi makeke ni ku ba ni pilu-telele. Kono haki luna feela ba ba tusiwa ha lu tusa ba bañwi. Puteho kaufela i ka latana. Sa butokwa ni ku fita kikuli ha lu “tusa ba ba fokola,” lu bonisa kuli lu bata ku likanyisa Jehova. Ndataa luna ya lilato u nga mañi ni mañi ku ba wa butokwa.—Lik. 20:35.