Kwa Jeremia 31:15, lu bala kuli: “Muñaa Bupilo sa bulela ki se, u li: ‘Muhuwo u utwahezi mwa Rama, wa ku bokolola, wa sililo se situna. Ki Rahele ya lila bana ba hae; wa hana ku omba-ombiwa kabakala bana ba hae, kakuli ha ba sa li yo.’”

Bana ba Rahele ba babeli ne ba shwile hamulaho wa yena Rahele ku shwa. Kacwalo manzwi a Jeremia a naa ñozwi lilimo ze 1,000 hamulaho wa lifu la Rahele, a kona ku bonahala kuli ha si ka nepahala.

Mweli wa Rahele ne li Josefa. (Gen. 30:22-24) Hasamulaho, Rahele a timela ka nako ya naa pepa mwanaa mushimani wa bubeli ya bizwa Benjamine. Kacwalo lu kana lwa buza kuli: Ki kabakalañi liñolo la Jeremia 31:15 ha li bulela kuli Rahele naa lila bana ba hae bakeñisa kuli ne ‘ba bile siyo’?

Josefa naa na ni bana ba babeli, ili Manase ni Efraimi. (Gen. 41:50-52; 48:13-20) Hasamulaho wa nako, lusika lwa Efraimi lwa ba lo lu maata hahulu kwa masika a mubuso wa kwa mutulo wa Isilaele mi lwa to yemela masika kaufela a lishumi a mubuso wa kwa mutulo. Lusika lo ne lu simuluhile ku mwana yo muñwi wa mushimani wa Rahele, yena Benjamine, ne lu bile kalulo ya mubuso wa kwa mboela wa Juda. Kacwalo, ku bonahala kuli Rahele naa swaniseza basali kaufela ba mwa Isilaele ba ne ba na ni bana, ili ba ne ba li mwa mubuso wa kwa mutulo wa Isilaele ni kwa mboela wa Juda.

Ka nako ye ne i ñozwi buka ya Jeremia, mubuso wa kwa mutulo wa Isilaele ne se u tuzwi kale ki Maasirya mi batu ba bañata ba ne ba li mwa mubuso wo wa Isilaele ne ba isizwe mwa butanga. Nihakulicwalo, batu ba bañwi ba ba simuluha ku Efraimi mwendi ne ba matezi kwa Juda. Ka silimo sa 607 B.C.E., Mababilona ne ba tuzi masika a mabeli a mwa mubuso wa kwa mboela wa Juda mi Mababilona ne ba isize batu bao mwa butanga. Buñata bwa bona batu bao ne ba isizwe mwa muleneñi wa Rama, ili likilomita ze bato eza 8 kwa mutulo wa Jerusalema. (Jer. 40:1) Mwendi ba bañwi kwa batu bao ne ba bulaezwi mwa sibaka sa Benjamine ili mwa naa bulukezwi Rahele. (1 Sam. 10:2) Kacwalo, ku lila kwa Rahele ku kona ku swaniseza bumaswe bo ne ba utwa batu bakeñisa lifu la batu kaufela ba lusika lwa Benjamine kamba kabakala batu ba ne ba bulaezwi mwa Rama, ili sibaka se si fakaufi ni fo ne ba bulaezwi ba lusika lwa Benjamine. Hape mwendi manzwi a Jeremia a ama kwa basali kaufela mwa Isilaele ba ne ba lila bakeñisa lifu la batu ba Mulimu kamba kabakala taba ya kuli batu ba Mulimu ne ba isizwe mwa butanga.

Ibe kuli kona mo ne ku inezi cwalo kamba kutokwa, manzwi a Jeremia ka za taba ya Rahele ya naa lila bana ba hae ne li a bupolofita. Manzwi ao a ama kwa lika ze ne tilo ezahala hamulaho wa lilimo ze ñata-ñata ili ka nako ya naa sa li mwanana Jesu. Mulena Heroda naa laezi kuli ku bulaiwe bana ba bashimani kaufela ba ba na ni lilimo ze peli kamba ze sa fiti fo mwa Betelehema, ili muleneñi o ne u li kwa mboela wa Jerusalema. Mu nahane feela mo ne ba lobehezi lipilu bashemi ba ne ba lila kabakala kuli bana ba bona ba shwile, kamba ne se ‘ba li siyo.’ Ne ku swana feela inge kuli batu ba ne ba li mwa Rama, ili muleneñi o kwa mutulo wa Jerusalema, ne ba kona ku utwa basali bao ha ba lila.—Mat. 2:16-18.

Kacwalo, mwa linako za Jeremia ni mwa linako za Jesu, ku lila kwa Rahele kabakala bana ba hae ku itusisizwe kwa ku talusa bumaswe bo ne ba ikutwile basali ba Majuda bakeñisa bana ba bona ba ne ba shwile. Taba ya niti ki ya kuli batu ba ne ba shwile ni ku ya mwa “naha ya lila” ka lifu ba kona ku kutela kwa bupilo ka nako ye ba ka zusiwa bafu.—Jer. 31:16; 1 Makor. 15:26.