NELI kwa makalelo a mbumbi ka silimo sa 1970. Nenilobezi fa mumbeta mwa sipatela sa Valley Forge General Hospital, mwa tolopo ya Phoenixville mwa naha ya Pennsylvania, ili mwa United States. Nasi naasweli kupimanga BP ya ka hamulaho wa mizuzu ye 30 ka hola ni hola. Nenili musole yanaanani lilimo ze 20, yanaa kula butuku bobutuna hahulu bobuyambukela. Nasi yanaali yomuhulu ku na ka lilimo lisikai, naabonahala kuziyeleha. BP ya ka hane inze izwelapili kukutela mwatasi, nabuza nasi yo kuli: “Kana mukile mwaiponela mutu hashwa?” Nasi yo asosobanisa sifateho mi ali: “Kutokwa, hanisika bona kale mutu hashwa.”

Ka nako yeo, nenisina sepo ya kuli nikapila. Kono nekutile cwañi kuli ni ipumane mwa sipatela? Kashe nimikandekele lika zeñwi zeezahezi mwa bupilo bwa ka.

Nenikulile ka nako yene nieza musebezi wa kualafa masole bane baholofala mwa ndwa ya kwa Vietnam. Nenitabela kutusa bakuli ni batu bane baholofalanga mwa ndwa, mi neninani mulelo wa kuba mualafi yaalafa ka kupazula bakuli. Nenipunyize mwa naha ya Vietnam ka 1969 mwa July. Kakuswana ni batu babañwi babanca bane batahanga mwa naha yeo, nenifilwe sunda iliñwi ya kulutiwa ilikuli nitwaele muinelo wa kucisa, ni linako zeshutana ni za konenizwa.

Hamulaho feela wa kukalisa musebezi wa ka, kwa sipatela sa kupazulela batu sene sifumaneha kwa Mekong Delta mwa Dong Tamba, kwa taha lifulai za ndwa zeñata zenetezi masole bane baholofalezi mwa ndwa. Nenilata hahulu naha yahesu mi nenilata hahulu kubeleka, kacwalo nenibata kukala kusebeza hona fo feela. Batu babaholofezi nebamatisezwanga mwa mizuzu monekunani mishini yefitisa moya obata kamba ocisa ili mone bayo pazulelwanga ni kualafelwa. Mualafi ni manasi neba kubukananga mwa libaka zenyinyani zeo inze baeza mobakonela kaufela kuli batuse batu babaholofezi. Nenilemuhile kuli lika zeneli mwa mikotana yemituna yeminsu nelisika longolwa mwa lifulai. Nenitaluselizwe kuli mwa mikotana yeo, nekunani ni lilama za mibili ya masole ili bane bashanauzwi ki limbomba mwa ndwa. Ki mona moneni kenezi mwa ndwa cwalo.

Haneni sali mwanana, neniitutile litaba zeñwi za niti ka za Mulimu zene baluta Lipaki za Jehova. Bo  ma nebaitutanga Bibele ni Lipaki za Jehova kono nebasika fita fa kukolobezwa. Neniikolanga hahulu kuteeleza ka nako yene baitutanga Bibele bo ma. Ka nako yeswana yeo, nelufitile kwatuko ni Ndu ya Mubuso ni bo ndate bane banyezi bo ma. Seni babuza kuli: “Ki nto mañi yale?” Sebani alaba kuli: “Usike wa lika kuswalisana ni batu bale!” Bakeñisa kuli nenilata bo ndate mi neni basepile, nenilatelezi kelezo yabona. Ki mona moneni tuhelezi kubonana ni Lipaki za Jehova cwalo.

Haseni kutile kuzwa kwa Vietnam, neniikutwile kuli nenitokwa ketelelo ya Mulimu mwa bupilo bwa ka. Neniikutwanga bumaswe bakeñisa kuhupula lika zemaswe zakwamulaho. Nekubonahala kuli nekusina mutu yanaautwisisa lika zeneezahala mwa Vietnam. Nahupula nako yeñwi batu hane bacaula banze babulela kuli masole ba mwa U.S. ki babulai ba limbututu, bakeñisa lipiho zenebonisa kuli limbututu zenyinyani zesina mulatu nelibulaiwanga mwa ndwa.

Kuli nifelise linyolwa la ka la kubata kuziba za Mulimu, senikala kufumanehanga kwa lisebelezo mwa likeleke zeshutana-shutana. Kamita nenilata Mulimu kono nenisa tabiswi ki zeneezahala mwa likeleke. Kwa nalule-lule, seniya kwa Ndu ya Mubuso ya Lipaki za Jehova kwa Delray Beach, mwa Florida. Neli la sunda mwa February 1971 foneni yezi kwa Ndu ya Mubuso.

Hanito kena mwa Ndu ya Mubuso, ngambolo yanyangela neseifela, kacwalo naaabana kwa tuto ya Tawala ya Mulibeleli ye neibile teñi hamulaho wa ngambolo. Hanihupuli tuto yenenyakisiswa, kono nisahupula banana babanyinyani bane baapula Libibele zabona ni kufumana mañolo anaa pundiwa. Banana bao nebani tabisize hahulu! Seni teeleza inze nikuzize ni kubona zeneezahala. Hane nizwa fa Ndu ya Mubuso, muzwale yomuñwi yanaanani lilimo ze 80 zabuhulu, aniatumela. Libizo lahae ki Jim Gardner. Alongola buka yenaani toho ya taba ye li, Niti ye isa kwa Bupilo Bwa Kamita, mi anibuza kuli: “Kana mwatabela kuamuhela buka ye?” Selulumelelana kuli lukalise kuituta Bibele la Bune kakusasana.

Busihu bwa lizazi leo la Sunda neniile kwa musebezi. Nenibeleka mwa sipatela sesisi sa muuso sesibizwa Boca Raton, mwa Florida, mi nenibelekela mwa muzuzu mone kufitelanga bakuli babatokwa kualafiwa kapili-pili. Zazi leo nenibeleka kuzwa ka 11:00 kiloko ya busihu kuisa ka 7:00 kiloko ya kakusasana. Bakeñisa kuli nekusina lilata busihu bo, nenikonile kufeza kubala buka ya Niti ye isa kwa Bupilo Bwa Kamita. Yomuhulu wa manasi, aniatumela ni kunga buka yeo mwa mazoho aka, mi hamulaho wa kubala toho yataba ya buka yeo, ahuwa ali: “Ubata kuba yomuñwi wa Lipaki za Jehova?” Seni muamuha buka yaka ni kubulela kuli: “Niibalile feela kufita fahalaa yona, kono kubonahala kuli nikaba yomuñwi wa Lipaki za Jehova!” Nasi yo anisiya, mi senifeleleza kubala buka yeo mwa busihu bo.

Lusika kala kale kuituta Bibele ni muzwale Gardner seni mubuza kuli: “Cwale ki lika mañi zeluka ituta?” Muzwale Gardner saalaba kuli: “Lukaituta litaba ze mwa buka yeneni mifile.” Seni mutaluseza kuli: “Nifelize kale kuibala.” Muzwale Gardner anialaba ka sishemo kuli: “Ki hande, kanti halunyakisiseñi feela kauhanyo ye yapili.” Nenikomokile haneni  lemuhile kuli nekunani lika zeñata zene nisika utwisisa. Muzwale yo naanibalisize mañolo amañata mwa Bibele yaka ya King James Version. Ki mona moneni kalezi kuituta za Mulimu wa niti Jehova. Muzwale Gardner yeneni bizanga kuli Jim, naaitutile ni na likauhanyo zetaalu mwa buka ya Niti ye isa kwa Bupilo Bwa Kamita lizazi leo kakusasana. Kuzwa zazi leo, neluitutanga likauhanyo zetaalu kakusasana ni kakusasana la Bune. Neniikolanga hahulu lituto zeo. Neli tohonolo yetuna ku na kulutiwa ki muzwale yo yatozizwe ili yanaazibana ni muzwale Charles T. Russell!

Hamulaho wa lisunda lisikai, nenilumelelizwe kuba muhasanyi wa taba yende. Bo Jim nebanitusize kutiyela lika zeñata zeneni bilaeza, kukopanyeleza cwalo ni butata boneninani bona bwa kukutaza fa ndu ni ndu. (Lik. 20:20) Neniikolanga kukutaza haneni belekanga ni bo Jim. Ni kacenu le nisaikutwa kuli ki tohonolo yetuna hahulu kueza musebezi wa kukutaza. Kwatabisa luli kusebeza hamoho ni Mulimu!—1 Makor. 3:9.

Kashe nimikandekele taba yeñwi ya kabutu ili yeama lilato la ka lapili ku Jehova. (Sin. 2:4) Lilato la ka ku Jehova linitusize kutiyela mihupulo yefilikanya ya lika zeneezahezi ka nako ya ndwa ni kutiyela miliko yemiñwi yemiñata.—Isa. 65:17.

Nihupula lizazi la butokwa hahulu kwa makalelo a mbumbi ya silimo sa 1971. Kihona hanenisazo lelekiwa mwa muzuzu one nifilwe ki bashemi ba ka kuli nipile mwateñi. Bo ndate bane banyezi bo ma nebasalati kuli mwa sibaka sabona kupile Paki ya Jehova! Ka nako yeo nenisina hande masheleñi. Kwa sipatela koneni beleka nebani holisanga hamulaho wa lisunda zepeli, mi kihona hanenisazo feza masheleñi aka kwa kuleka litino ilikuli nikone kuabana mwa bukombwa ni kuli nikone kuyemela hande Jehova. Neninani masheleñi aneni bulukile, kono masheleñi ao nainzi mwa panga kwa naha yeneni hulezi kuyona ya Michigan. Kacwalo nenipilile mwa  mota ya ka, ka mazazi asikai. Nenikutanga milelu ni kutapela mwa matapelo a fasibaka fo kulekisiwanga mafula a mwa limota.

Zazi leliñwi, inze nisapila mwa mota ya ka, nenifitile kwa Ndu ya Mubuso inze kusasiyezi lihola lisikai kuli sikwata sibe ni mukopano wa kuzwela mwa sebelezo ya mwa simu. Kihona hanenisazo kotoka kwa musebezi wa ka. Haneni inzi kwamulaho wa Ndu ya Mubuso kone kusina mutu yanaa nibona, nakala kukatazwa ki mihupulo ya lika zeneezahala mwa Vietnam, zecwale ka muunko wa litupu za batu babacisizwe, mali a batu, ni batu babaholofezi maswe. Mwa munahano nenisweli kuutwa ni kubona mitangana inze baitilelela ku na ka kubuza kuli: “Kuli nikakona kupila? Kuli nikakona kupila?” Neniziba kuli mitangana bao nebaka shwa, kono nenilika ka mone nikonela kaufela kubaomba-omba inze nilika kataata kuli sifateho sa ka sisike sabonisa kuli nenipuma. Haneni inzi cwalo, nenisweli kuikutwa hahulu bumaswe kwa pilu.

Senilapela inze ni cipita miyoko. (Samu 56:8) Senikala kunahanisisa hahulu za sepo ya zuho. Taba yeo seinifita kwa pilu, kakuli Jehova Mulimu ukafelisa mifuta kaufela ya kubulaya batu babañata-ñata, yeniiponezi ni masitapilu kaufela enibile niona ni ebabile niona batu babañwi mi ukaeza cwalo ka kuzusa babashwile. Mulimu ukazusa mitangana bao kwa bafu, mi bakaba ni kolo ya kuituta niti ka zahae. (Lik. 24:15) Kacwalo, nakala kuba ni lilato lelituna hahulu ku Jehova, lona lilato leliamile hahulu bupilo bwa ka. Nihupulanga hahulu lizazi lale. Kuzwa zazi leo, niikatalize kueza monikonela kaufela kuli nisike nalatehelwa ki lilato la ka lapili ku Jehova, sihulu hanitalimana ni miliko ni matata.

Mwa ndwa, batu baezanga lika zemaswe. Mi ni na neniezanga lika zeo. Kono nto yenitusize ki kunahanisisa mañolo amabeli enilata hahulu. Liñolo lapili ki la Sinulo 12:10, 11, lelibulela kuli Diabulosi utuzwi ka manzwi aluna abupaki ni ka mali a Ngunyana. Mi labubeli ki la Magalata 2:20. Timana yeo initusa kuziba kuli Jesu Kreste naashwile “kabakala ka.” Jehova uniswalezi lifoso za ka, ka mali a Jesu. Kuziba lika zeo kunitusize kuba ni lizwalo lelikenile, mi kunisusuelize kueza monikonela kaufela kuli nituse babañwi kuziba niti ka za Jehova, Mulimu ya sishemo!—Maheb. 9:14.

Hanihupulanga lika zeezahezi mwa bupilo bwa ka, niitebuha hahulu kuli Jehova unibabalezi ka nako kaufela. Ka mutala, muzwale Jim hanaalemuhile kuli nenipila mwa mota ya ka, anizibahaza ku kaizeli yanaanani ndu yetuna ya kutelela. Nilumela kuli Jehova naaituisisize muzwale Jim ni kaizeli yo kunifumanela sibaka sesinde sakuina. Jehova u sishemo hahulu! Wababalelanga batu baba mulapela ka busepahali.

Mwa May 1971, nenitokwa ku ya kwa Michigan kuli ni yoeza lika zeñwi. Pili nisika funduka kale kuzwa mwa puteho ya Delray Beach mwa Florida, nenitalize mota ya ka, ka lihatiso, mi seniliba kwa mutulo mwa mukwakwa wa Interstate 75. Libuka zeo nelifelile pili nisika kena kale mwa naha ya Georgia. Nenikutalize taba yende ya Mubuso ka tukufalelo mwa libaka zeshutana-shutana. Nenikutazanga mwa litolongo mane ni kuabela matrakiti kwa baana bane bafumaneha mwa matapelo a libaka za kupumulela. Ka nako ye, ninahananga ka za haiba kunani iliñwi kwa lipeu zenecezwi zeo yenemelile.—1 Makor. 3:6, 7.

Nihakulicwalo, niitumelela kuli hanenisazo ituta niti nenisina hande maseme, sihulu haneni ambolanga ni batu ba mwa lubasi lwahesu. Bakeñisa kuli lilato la ka lapili ku Jehova nelituka hahulu, nenikutazanga ka bundume kono nenisa bulelangi ka maseme. Nilata hahulu bahulwani ba ka bo John ni bo Ron, mi neni bahapelezanga kuli baitute niti. Hamulaho neniikupezi swalelo kubona bakeñisa kutokwa temuho kwa ka. Nihakulicwalo, hanisika tuhela kulapela kuli bahulwani ba ka bao baamuhele niti. Kuzwa ka nako yeo, Jehova unilutile mi ka nako ya  cwale ninani hahulu maseme hanikutaza taba yende.—Makolo. 4:6.

Haninze nihupula lilato la ka ku Jehova, hanilibali kuli kunani babañwi hape benilata mwa bupilo. Kuzwa ku Jehova yomuñwi ye nilata ki Susan musalaa ka yeniitebuha hahulu. Neniziba kuli nenitokwa kuba ni mutu wa kupila ni yena yanaaka nitusa kupeta musebezi wa Mubuso. Bo Susan ki basali babatiile kwa moya. Nahupula zazi leliñwi inze lusali mwa libato haneniile kuyo bapotela. Bo Susan nebainzi fapilaa ndu ya bashemi babona mwa Cranston, Rhode Island. Nebabala Tawala ya Mulibeleli ni Bibele. Nto yene nitabisize kikuli nebasweli kubala litaba za mwa Tawala zesaitutiwangi kwa Ndu ya Mubuso mi nebasweli kubala ni mañolo. Senilemuha kuli: ‘Musali yo walata luli za kwa moya!’ Nelunyalani mwa December ka silimo sa 1971, mi niitumela kuli kuzwa feela ka nako yeo, bo Susan bazwezipili kunitusa mwa bupilo bwa ka. Nto yeniitumela hahulu kubona kikuli nihabanilata cwalo, balata hahulu Jehova.

Na ni bo Susan lufuyauzwi ka kuba ni bana bababeli babashimani ili bo Jesse ni Paul. Mi bahulile inze bababalelwa ki Jehova. (1 Sam. 3:19) Bakeñisa kuli baitutile niti, bana baluna ba, batahisa kuli na ni bo Susan lukutekiwe. Bazwezipili kusebeleza Jehova bakeñisa kuli habasika libala lilato labona lapili kuyena. Mañi ni mañi wa bona ubile mwa sebelezo ya nako kaufela ka lilimo zefitelela 20. Hape nitabiswa  hahulu ki makwenyanaa ka bababeli ili bo Stephanie ni bo Racquel ili beniinga sina bana ba ka babasizana bakuipepela. Bubeli bwa bana baluna banyezi basali babatiile kwa moya ili babalata Jehova Mulimu ka lipilu za bona kaufela ni ka moyo wa bona kaufela.—Maef. 6:6.

Hamulaho wa kolobezo ya ka, nenisebelelize mwa sibaka sesibizwa Rhode Island ka lilimo ze 16, ili ko nenikalile kuba ni silikani sa butokwa hahulu ni batu babañwi. Kunani lika zende zeñata zenihupula ka za baana-bahulu bane nisebelisana ni bona. Hape kunani baokameli bamaeto babañata kuli mane hanikoni kubapunda fa mabizo ili beniitumela kubona bakeñisa kuli neba nisusuelize hahulu. Ki tohonolo yetuna kusebelisana ni batu babazwezipili kubonisa lilato labona lapili ku Jehova! Ka silimo sa 1987 nelututezi kwa North Carolina kone kunani butokwi bobutuna bwa bahasanyi ba Mubuso, teñi ko, nelubile ni balikani babañwi hape. *

Mwa August ka silimo sa 2002, na ni bo Susan nelumemilwe kuli luyo belekela kwa Betele ya kwa Patterson mwa United States. Na nenibelekela mwa Liluko la Sebelezo mi bo Susan nebabelekela mwa litapisezo la libyana. Bo Susan nebatabela hahulu musebezi wabona! Mi mwa August ka silimo sa 2005, nenibile ni tohonolo ya kuketiwa kuba mwa Sitopa Sesietelela. Neniikutwile sabo bakeñisa musebezi one nifilwe. Bo Susan nebaikalezwi hahulu habanahana za buikalabelo bone nifilwe, misebezi yene nitokwa kupeta, ni misipili yenelutokwa kutama. Bo Susan habaikutwangi kulukuluha habali mwa fulai, kono luyanga mwa misipili yemiñata ka lifulai! Bo Susan babulela kuli, manzwi amande azwa kwa basali babañwi babanyezwi ki mizwale baba mwa Sitopa Sesietelela, abatusize kuli bazwelepili kunitusa mobakonela kaufela. Banitusize hahulu luli, mi nibalata hahulu bakeñisa tuso yebanifa yeo.

Mwa ofisi ya ka, kunani maswaniso amañata ili abutokwa hahulu kuna! Ani hupulisanga bupilo bobunde bo niikozi. Nibile ni limbuyoti zende zeñata bakeñisa kuikataza kuhupula lilato la ka lapili ku Jehova!