MWA lilimo ze 200 zefelile kwamulaho, batu nebasalumelangi litaba kaufela zeñozwi mwa mitende. Kacenu halukoni kulumela litaba kaufela zelubala ni zelubona fa Intaneti. Kunani litaba zeñata hahulu zebeiwanga fa Intaneti, mi lipangaliko za mwa linako zacwale, lilutusa kufumana litaba zeo ka bunolo. Litaba zeñata ki za niti, zatusa, mi halikoni kutahisa butata, kono buñata bwazona ki za buhata, halina tuso, mi zakona kutahisa butata. Ki lona libaka haluswanela kuketa ka tokomelo litaba zelubala. Babañwi habakala kuitusisa Intaneti, bakana banahana kuli makande abihilwe fa Intaneti ki a niti bakeñisa kuli abeilwe fateñi, kamba mwendi mulikanaa bona ubalumezi litaba zeo. Bakana balumela makande ao nihaike kuli azibahali hahulu. Kono Bibele ilulemusa kuli: “Sikuba si lumela taba kaufela; kono ya na ni ngana u talimisisa mwa hata.”—Liprov. 14:15.

Batu baba salemuhi kozi kamba likuba balumela litaba kaufela zebautwa, kono baba butali bona habalumeli litaba kaufela zebautwa. Haiba lunani butali, lukabona teñi kuli lulumela feela litaba zeluziba kuli ki za niti. Haluna kupumiwa ni kulumela makande abuhata elubala fa Intaneti kusina taba kuli azibahala hahulu. Ki lika mañi zekamitusa kuba ni butali? Pili, muipuze kuli: ‘Kana makande a, asimuluha fa Mawebusaiti alumelelizwe, kamba asepeha? Kamba kana a zwa fa Webusaiti ili yeo mutu kaufela ulukuluhile kuñola maikuto ahae, kamba kana asimuluha fa Mawebusaiti asazibahali? Kana Webusaiti yesepeha ibihile kuli litaba zeo ki za buhata?’ * (Mubone litaluso za kwatasi.) Haiba kucwalo, muitusise temuho kamba “ngana.” (Liprov. 7:7) Haiba makande akakanyeha kuli ki a niti, mwendi ki a buhata luli. Hape haiba mubala makande a maswe ka za batu babañwi, munahane ka za batu babakona kuamiwa kamba kutusiwa ki makande ao haiba ahasana, mi hape muipuze libaka batu babañwi habakana babata kuhasanya makande ao.

Batu babañwi bakana baluma mashango kwa batu kaufela be ba ambolanga ni bona basa tatubi kuli bazibe haiba makande ao ki a niti kamba kunahana zekona kuezahala hamulaho wa kuluma mashango  ao. Mwendi ikana yaba ka libaka la kuli babata kuli ka nako kaufela batu babaise mamelelo ni kuli babe bapili kubulelela babañwi litaba zeo. (2 Sam. 13:28-33) Kono mutu ya butali unahana ka za butata bobukona kuzwa mwa kueza cwalo. Ka mutala, kueza cwalo kukona kusinya mutu libizo kamba libubo la kopano.

Mutu ya lumela babañwi litaba akana apalelwa kubona haiba litaba zeo ki za niti, kakuli kueza cwalo kutokwa nako ni buikatazo. Unahana feela kuli batu baba amuhela mashango ahae bakona kutatuba litaba zeo. Kono batu bao ni bona nako yabona ki ya butokwa hahulu. (Maef. 5:15, 16) Kacwalo, mwa sibaka sa kuluma mashango elusina hande buniti ka za teñi, neikaba hande kuipuza kuli, “Haiba nakakanya ka za taba ye, kana naswanela kuilumela babañwi?”

Muipuze kuli: ‘Kana nalumelanga babañwi mashango ka nako kaufela? Kana nikile naikokobeza kwa batu benilumelanga mashango bakeñisa kuli nenibalumezi mashango afosahalile kamba abuhata? Kana mutu yomuñwi ukile anikupa kuli nituhele kulumelanga babañwi mashango? Muhupule kuli haiba balikani bamina banani mpwito ya kulumela kamba ya kuamuhelela ka yona mashango, bakona kuitusisa Intaneti, mi habatokwi kuli mubatuse kubata litaba zebatabisa. Habatokwi kuamuhela mashango amañata acwale ka makande asehisa, mavidio, kamba maswaniso. Hape haluswaneli kulumelanga babañwi mashango a litaba zebeilwe fa matapa kamba lisupo zeñata za lingambolo za Bibele. * (Mubone litaluso za kwatasi.) Mi hape muhupule kuli haiba mutu aikezeza patisiso, kubata litimana zeñwi za Bibele, kamba kuitukiseza likalabo za ka yo alaba kwa mikopano, uka tuseha hahulu kufita hane muka mulumela litaba zeo.

Muswanela kuezañi haiba mubona nto yeñwi fa Intaneti yebulela litaba zabuhata ka za kopano ya Jehova? Muhane litaba zecwalo kapili-pili! Musike mwa lilumela. Neikaba mafosisa kulumela babañwi litaba zemubalile ni kuba kupa kuli bataluse maikuto abona ka za litaba zeo, kakuli kueza cwalo, kukona kuhasanya litaba zemaswe hahulu. Haiba litaba ze muboni fa Intaneti za mibilaeza, mukupe Jehova kuli amife butali, mi muambole ni mizwale babahulile kwa moya. (Jak. 1:5, 6; Juda 22, 23) Haluswaneli kukomokiswa ki taba ya kuli batu babulelanga litaba za buhata ka za luna. Batu nebabulelanga  litaba za buhata ka za Jesu, mi Jesu naalemusize balutiwa bahae kuli lila zabona nelika banyandisa ni kuba “tameleza bumaswe bwa mifuta kaufela.” (Mat. 5:11; 11:19; Joa. 10:19-21) Kacwalo, haiba munani butali mi munahana ka tokomelo, mukakona kulemuha haiba mutu yomuñwi ubulela buhata ni kuli ulika kukelusa babañwi.—Liprov. 2:10-16.

Hape lutokwa kutokomela ka za litaba zelubata kutaluseza babañwi zeama mizwale baluna kamba litaba zeluutwile zeezahezi mwa bupilo bwabona. Fokuñwi kuhasanya litaba zeñwi nihaike kuli litaba zeo ki za niti, hakubonisi lilato. (Mat. 7:12) Ka mutala, haki nto yende kulumela babañwi litaba zemaswe ka za batu babañwi. (2 Mates. 3:11; 1 Tim. 5:13) Mi litaba zeñwi mwendi ki likunutu. Mwendi batu babata kupatulula litaba zeo hamulaho wa nako kamba ka nzila isili. Kacwalo, luswanela kukuteka swanelo yabona yakuiketela nako ni nzila yebabata kupatulula litaba zeo. Mane haiba lubulelela babañwi litaba zeo pili nako yeo isika fita kale, lwakona kutahisa butaata bobutuna.

Kacenu, litaba zakona kuhasana kapili-pili, kusina taba kuli ki za niti kamba ki za buhata, ki za butokwa kamba haki za butokwa, ki ze satahisi butata kamba ki zekona kutahisa butata. Mi mane haiba mulumela mutu alimuñwi litaba, mutu yo ni yena wakona kulumela batu babañwi litaba zeo, mi mane zakona kuzibwa ki batu babañata mwa mizuzu isikai feela. Kacwalo, muambuke kukena mwa muliko wa kulumelanga batu kaufela be muziba litaba kapili-pili. Nihaike kuli lilato “li lumela linto kaufela,” mi halikakanyi, haluswaneli kuba likuba kamba babasina temuho ka kulumela litaba kaufela zenca ili zetabisa. (1 Makor. 13:7) Mi haluna kulumela litaba za buhata kamba litaba zemaswe ze babulela batu ka za kopano ya Jehova ni mizwale baluna belulata. Muhupule kuli batu babahasanyanga litaba za buhata, batabisa Satani Diabulosi, yena “ndatahe lishano.” (Joa. 8:44) Kacwalo, haike lube ni butali mi luzwelepili kunahana ka tokomelo ka mo luitusiseza litaba zeñata zazi ni zazi. Sina mo ibulelela Bibele, “Sanda sa likuba ki butanya; kono ku ba ba na ni ngana, zibo ki mukabo kwa toho ya bona.”—Liprov. 14:18.