1, 2. (a) Ki lika mañi zebilaezanga bashemi babañwi babanani bana babasa nonoboka? (b) Banana bakona kutuseha cwañi ka nako yebasa nonoboka?

NTO yeñwi yetabisanga hahulu bashemi ki kubona mwanaa bona hakolobezwa. Bana babo Berenice babane kaufelaa bona nebakolobelizwe pili basika kwanisa kale lilimo ze 14. Bo Berenice babulela kuli: “Nto yeo neilutabisize hahulu ka kuba bashemi. Kaufelaa luna kaniti nelutabile hahulu kuli bana baluna nebabata kusebeleza Jehova. Kono hape neluziba kuli bakeñisa kuli bana baluna nebasa nonoboka, nebaka talimana ni matata a mañata.” Ni mina mwakona kubilaezwa ki nto yeo haiba mwanaa mina wamushimani kamba wamusizana usa nonoboka kamba utuha a nonoboka.

² Caziba wa litaba za mobanahanela banana, ubulela kuli lilimo za kunonoboka likona kuba zetaata kwa bashemi ni bana, kono bashemi habaswaneli kunahana kuli bana babona babasa nonoboka bakataza kamba kuli banani ngana ya sanana. Kono ubulela kuli banana babasa nonoboka banani bunangu bwa kueza lika, banani maikuto luli, mi batabela kutanda nako ni balikani babona. Kacwalo, bana bamina habasa nonoboka, bakona kuba ni silikani sesitiile ni Jehova, sina feela mwanaaezelize Jesu hanaasali  mwanana. (Mubale Luka 2:52.) Hape bakona kuekeza kwa buikoneli bwa bona bwa kukutaza ni kuba ni takazo yetuna yakueza zeñata mwa sebelezo yabona ku Mulimu. Mi bakona kuikezeza likatulo zecwale ka kuineela bupilo bwa bona ku Jehova, ni kumamela litaelo zahae. Kono ki lika mañi zemukona kueza ka kuba mushemi kuli mulute mwanaa mina yasanonoboka kuli a sebeleze Jehova? Mwakona kuituta ku Jesu mwanaalutezi balutiwa bahae ka lilato, ka buikokobezo, ni ka kuba ni temuho.

3. Baapositola nebazibile cwañi kuli Jesu neli mulikanaa bona?

³ Jesu nesi feela Mulenaa baapositola bahae, kono hape naali mulikanaa bona. (Mubale Joani 15:15.) Mwa linako za Bibele, mulena naasa ambolangi hahulu ni batanga bahae ka za mihupulo yahae ni maikuto ahae. Kono Jesu yena naasika nga baapositola bahae sina batanga. Naabalata, mi naatandanga nako ni bona. Naatabelanga kubabulelela mihupulo yahae ni maikuto ahae, mi naateelezanga ka tokomelo hane batalusanga mihupulo yabona ni maikuto abona. (Mare. 6:30-32) Bakeñisa kuli Jesu naaikambotanga ni baapositola bahae, nebabile balikani babatuna mi naabatusize kuitukiseza musebezi one bakaeza kwapili.

4. Bashemi, mukona kuba cwañi balikani babana bamina? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 9.)

⁴ Nihaike kuli munani maata fahalimwaa bana bamina, mwakona kuba balikani babona hape. Balikani batandanga nako hamoho. Mwendi mwakona kubanga ni nako yenyinyani yakusebeza kamba kueza lika zeñwi ilikuli mube ni nako yeñata ni bana bamina. Muswanela kulapela ni kunahanisisa hahulu kaza nto yeo. Balikani hape batabela lika zeswana. Kacwalo, muswanela kuziba lika zatabela mwanaa mina yasanonoboka, zecwale ka lipina, mafilimu, kamba lipapali zaalata hahulu. Hasemuezize cwalo, mulike kutabela lika zatabela mwanaa mina. Bo Ilaria, babapila kwa Italy, babulela kuli: “Bashemi baka nebatabela lipina zeneni teelezanga. Mane, bondate nebabile balikani baka babatuna, mi neniikutwanga kulukuluha kuikambota ni bona kaza taba ifi kamba ifi.” Hamuba balikani babana bamina ni kubatusa kuli babe balikani ba Jehova, hamuna kulatehelwa ki maata amina sina mushemi. (Samu 25:14) Bana bamina bakabona kuli mwabalata nikuli mwa bakuteka, mi kukababela bunolo kuikambota nimina kaza taba ifi kamba ifi.

5. Balutiwa ba Jesu nebakaba cwañi ni tabo mwa bupilo habaeza musebezi wa Jehova?

⁵ Jesu naaziba kuli haiba balutiwa bahae basebeleza Jehova ka mafulofulo, ni kuzwelapili kupateha mwa musebezi wa kukutaza taba yende, nebakaba ni tabo luli. Kacwalo, naabasusuelize kuli basebeze ka taata mwa musebezi wa kukutaza, mi naabasepisize kuli ukabatusa.—Mat. 28:19, 20.

6, 7. Mukona kubonisa cwañi kuli mwalata bana bamina hamubaluta kulatelela tomahanyo yabona ya kusebeleza Jehova?

⁶ Mubata kuli bana bamina babe bukaufi ni Jehova. Mi Jehova ubata kuli mubalute ni kubakalimela. Umifile maata akueza cwalo. (Maef. 6:4) Kacwalo, muswanela kubona teñi kuli bana bamina balutiwa ka nako kaufela. Hamunahane ka za taba ye: Mubonanga teñi kuli bana bamina baya kwa sikolo, kakuli mwaziba kuli sikolo ki sabutokwa, mi mubata kuli bana bamina baikole kuituta lika zenca. Ka kuswana, mubonanga teñi kuli bafumaneha kwa mikopano ya puteho, kwa mikopano yemituna, mane ni kwa tukiso ya kulapela sina lubasi. Kakuli tuto yebafumana ka kuituta za Jehova  yakona kubatusa kupilisa bupilo bwabona. Kacwalo, mubatuse kutabela kuituta ka za Jehova nikuli balemuhe kuli wakona kubatusa kuba ni butali luli. (Liprov. 24:14) Hape mulute bana bamina kuyanga mwa sebelezo ya mwa simu ka nako kaufela. Mulikanyise mutala wa Jesu ka kutusa bana bamina kuikola kuluta babañwi Linzwi la Mulimu.

⁷ Kulatelela tomahanyo ya kusebeleza Jehova yecwale ka kuituta Bibele, kuyanga kwa mikopano, ni kuyanga mwa sebelezo ya mwa simu, kukona kutusa cwañi banana babasa nonoboka? Erin yapila kwa South Africa, ubulela kuli: “Hañata luna banana nelusatabelangi hahulu kuituta Bibele, kuya kwa mikopano, ni kuya mwa sebelezo ya mwa simu. Ka linako zeñwi, nelufilikanyanga ka bomu tukiso yaluna ya Kulapela Sina Lubasi ilikuli lusike lwaabana kuyona. Kono bashemi baluna nebasika zwafiswa ki likezo zaluna. Erin uitumela hahulu kwa bashemi bahae bakeñisa kuli nebamutusize kulemuha kuli lika zeo ki za butokwa hahulu. Ka nako yacwale, Erin haikutwangi hande hashuta mikopano kamba hasika ya mwa sebelezo ya mwa simu, mi ulikanga mwakonela kaufela kuli asike a shuta mikopano kamba kupalelwa kuya mwa sebelezo ya mwa simu.

8. (a) Jesu naabonisize cwañi kuli naaikokobeza? (b) Buikokobezo bwa Jesu nebutusize cwañi balutiwa bahae?

⁸ Nihaike kuli Jesu naapetahalile, naaikokobeza, mi naabulelezi balutiwa bahae kuli naatokwa kutusiwa ki Jehova. (Mubale Joani 5:19.) Kana nto yeo neitahisize kuli balutiwa bahae basike bamukuteka hahulu? Kutokwa. Mane nebamusepile hahulu hanebalemuhile kuli naaitingile ku Jehova. Hasamulaho, nebalikanyisize mutala wahae wa buikokobezo.—Lik. 3:12, 13, 16.

9. Kuitumelela mafosisa a mina ni kukupa swalelo kukona kutusa cwañi bana bamina babasa nonoboka?

⁹ Ka kushutana ni Jesu, luna halusika petahala, mi lwaezanga mafosisa. Kacwalo mube ni buikokobezo. Mulemuhe kuli kunani lika zeñata zemusa koni kueza, mi muitumelele mafosisa amina. (1 Joa. 1:8) Haiba mueza cwalo, mwanaa mina yasanonoboka uka ituta kuitumelela mafosisa ahae, mi uka mikuteka hahulu. Ki mubelekisi yacwañi yenemuka kuteka hahulu? Kana ki mubelekisi yaitumelelanga mafosisa ahae, kamba mubelekisi yasakupangi swalelo hafosize? Bo Rosemary, babanani bana babalaalu, babulela kuli bona ni bakubona, nebatabelanga kuitumelala mafosisa abona. Batalusa kuli: “Kueza cwalo, nekutahisize kuli bana baluna balukuluhe kulutaluseza matata ebatalimana ni ona.” Baekeza kuli: “Nelulutile bana baluna kuziba kobakona kufumana tatululo kwa matata abona. Henebatokwanga tuso, ka nako kaufela nelubatusanga ka kuitusisa lihatiso zaluna zetomile fa Bibele, mi nelulapelanga ni bona.”

10. Jesu naabonisize cwañi kuli waikokobeza hanaabulelelanga balutiwa bahae zakueza?

¹⁰ Jesu naanani maata akubulelela balutiwa bahae zakueza. Kono bakeñisa kuli naaikokobeza, hañata naabataluseza libaka habaswanela kueza nto yeñwi. Ka mutala, naasika babulelela feela kuli babate pili Mubuso  ni kuluka kwa Mulimu. Kono hape naabulezi kuli: “Mi linto ze ñwi zeo kamukana mu ka li ekelezwa kwateñi.” Jesu hanaababulelezi kuli batuhele kuatulanga babañwi, naatalusize kuli: “Kuli ni mina mu si ke mwa atulwa, kakuli mu ka atulwa ka katulo ye mu atula ba bañwi.”—Mat. 6:31–7:2.

11. Mukona kutusa cwañi mwanaa mina yasanonoboka ka kumutaluseza libaka hamutomile mulao omuñwi kamba hamuezize katulo yeñwi?

¹¹ Mufumane nako yeswanela ya kutaluseza mwanaa mina yasanonoboka libaka hamutomile mulao omuñwi kamba hamuezize katulo yeñwi. Hakautwisisa libaka hamuezize cwalo, ukalatelelanga zemubulela. Bo Barry, babahulisize bana babona babane babulela kuli: “Kutaluseza banana babasa nonoboka libaka hamueza nto yeñwi kutahisa kuli bamisepe.” Banana babasa nonoboka baka bona kuli hamusika toma mulao kamba kueza katulo yeñwi bakeñisa kuli munani maata akueza cwalo, kono ki ka libaka la kuli kunani libaka leliutwahala hamuezize cwalo. Hape muhupule kuli banana babasa nonoboka haisali banana babanyinyani. Baituta kunahana ili bona, mi babata kuikezeza likatulo. (Maro. 12:1) Bo Barry batalusa kuli: “Banana babasa nonoboka baswanela kuituta kueza likatulo zeutwahaha, ili zeezizwe ka libaka leliutwahala isiñi ka maikuto.” (Samu 119:34) Kacwalo, mube ni buikokobezo mi mutaluseze mwanaa mina yasanonoboka libaka hamuezize katulo yeñwi. Haiba mueza cwalo, ukaituta kuikezeza likatulo, mi ukaziba kuli mwa mukuteka ni kuli mwalemuha kuli usweli wahula.

12. Bakeñisa kuli Jesu naanani temuho, naatusize cwañi Pitrosi?

¹² Jesu naanani temuho mi naaziba tuso yene batokwa balutiwa bahae. Ka mutala, Jesu hanaabulelezi balutiwa bahae kuli ukabulaiwa, Pitrosi naamubulelezi kuli aikutwele bukutu. Jesu naaziba kuli Pitrosi naamulata kono hape naaziba kuli mubonelo wa Pitrosi neusika luka. Jesu naatusize cwañi Pitrosi ni balutiwa babañwi? Pili, naahakuluzi Pitrosi. Ki hona cwale atalusa zekaezahala kwa batu babatuhela kueza tato ya Jehova ka nako yekuli taata kueza cwalo. Jesu hape naabulezi kuli Jehova ukafa batu babasina buitati mupuzo. (Mat. 16:21-27) Pitrosi naaitutile tuto.—1 Pit. 2:20, 21.

13, 14. (a) Ki lika mañi zekona kubonisa kuli mwanaa mina yasanonoboka utokwa kutiisa tumelo yahae? (b) Mukona kuziba cwañi tuso yatokwa mwanaa mina wamushimani kamba wamusizana?

¹³ Mukupe Jehova kuli amituse kuba ni temuho ilikuli muzibe tuso yatokwa mwanaa mina yasanonoboka. (Samu 32:8) Mwendi mulemuhile kuli hasana tabo yanaanani yona, kamba mwendi sabulelanga lika zemaswe ka za mizwale. Mwendi muikutwa kuli kunani nto yeñwi yasika mitaluseza. Musike mwa matukela kunahana kuli mwanaa mina yasanonoboka usweli kueza lika zeñwi zesika luka kwa mukunda. * (Mubone litaluso za kwatasi.) Kono musike mwa tuhelele butata bo, kamba kunahana kuli butata bo bukafela ili bona. Mwendi mukatokwa kumutusa kuli atiise tumelo yahae.

¹⁴ Kuli muzibe momukona kutuseza mwana mina yasanonoboka, mumubuze lipuzo ka musa ni ka likute. Kueza cwalo, kuswana feela inge kuka mezi mwa lisima. Haiba muka mezi ao ka bubebe, hamuna kuka mezi amañata sina monemutokwela. Ka nzila yeswana, haiba hamubonisi pilu-telele hamubuza mwanaa mina yasanonoboka lipuzo, kamba mulika kumuhapeleza kubulela, hamuna kuziba za nahana  ni mwaikutwela luli. (Mubale Liproverbia 20:5.) Bo Ilaria bahupula kuli hanebasa nonoboka, nebabatanga kutanda nako yeñata ni bana ba sikolo babañwi nihaike kuli nebaziba kuli kueza cwalo nekusika luka. Bashemi babona nebalemuhile kuli bo Ilaria nebabilaezwa ki nto yeñwi. Bo Ilaria babulela kuli: “Zazi leliñwi manzibwana, bashemi baka nebanitaluselize kuli nebalemuhile kuli nenibilaezwa ki nto yeñwi, mi sebanikupa kuli nibataluseze butata bwaka. Haniutwa cwalo, naalotisa miyoko, senitalusa butata bwaka, mi senikupa tuso kubona. Sebanikumbata ni kunibulelela kuli bautwisisa muinelo waka mi sebasepisa kuli baka nitusa.” Bashemi babo Ilaria kapili-pili bakalisa kutusa bo Ilaria kufumana balikani babande mwa puteho.

15. Ki mwa nzila ifi yeñwi mo Jesu naabonise kuli unani temuho?

¹⁵ Jesu hape naabonisize kuli unani temuho hanaalemuhile tulemeno totunde tonebanaani tona balutiwa bahae. Ka mutala, Natanaele hanaautwile kuli Jesu naasimuluha kwa Nazareta, Natanaele abulela kuli: “Kuli ku na ni se sinde se si ka zwa kwa Nazareta?” (Joa. 1:46) Kambe nemuliteñi ka nako yeo, kana nemuka nahana kuli Natanaele naanani mubonelo ofosahalile kamba kuli naanani saluluti, kamba kana nemuka nahana kuli naasina tumelo? Jesu naasika nahana cwalo. Kono naanani temuho mi naaziba kuli Natanaele naabulela niti, kacwalo Jesu abulela kuli: “Ha mu bone Muisilaele yo kaniti ku si na bupumi ku yena.” (Joa. 1:47) Jesu naakona kuziba ze mwa lipilu za batu, mi naaitusisize buikoneli bo kwa kulemuha tulemeno totunde tonebanani tona batu.

16. Mukona kususueza cwañi mwanaa mina yasanonoboka kueza zwelopili?

¹⁶ Nihaike kuli hamukoni kuziba zemwa lipilu za batu sina Jesu, mwakona kuba ni temuho. Jehova wakona kumitusa kuli mulemuhe tulemeno totunde twanani tona mwanaa mina yasanonoboka. Haiba mwanaa mina yasanonoboka amifoseza, musike mwabulela kuli ki mutu yamaswe kamba kuli ki sikatazi. Musike mwanahana cwalo nihaiba hanyinyani. Kono mumutaluseze kuli mulemuhile  tulemeno twahae totunde, nikuli munani buikolwiso bwakuli ubata kueza lika zelukile. Mulemuhe zwelopili yasweli kueza, mi mumubabaze. Mumutuse kusebeleza fa tulemeno twahae totunde, ka kumufa misebezi yemiñata haiba kueza cwalo kwakonahala. Jesu naaezize cwalo kwa balutiwa bahae. Jesu naafile Natanaele (hape ya bizwa Bartolome), buikalabelo bobutuna hamulaho wa silimo ni licika kuzwa fanaakopanezi ni yena. Jesu naaketile Natanaele kuli abe muapostola, mi Natanaele naaezize musebezi wanaafilwe ka busepahali. (Luka 6:13, 14; Lik. 1:13, 14) Kacwalo, mwa sibaka sakutahisa kuli mwanaamina yasanonoboka aikutwe kuli haezi hande hahulu, mumubabaze ni kumususueza. Mumutuse kuikutwa kuli wakona kumitabisa ni kutabisa Jehova nikuli wakona kuitusisa buikoneli bwahae kwa kusebeleza Jehova.

17, 18. Haiba muzwelapili kuluta mwanaa mina yasanonoboka kuli a sebeleze Jehova, ki lika mañi zekazwa mwateñi?

¹⁷ Mwendi mwakona kuikutwa sina mwanaaikutwezi muapositola Paulusi. Naabilaezwa hahulu ki batu bane baswana sina bana bahae. Batu bao ki bona banaatusize kuli baitute ka za Jehova, mi naabalata hahulu. Kacwalo, nekumuutwisanga hahulu butuku kunahana kuli babañwi ba batu bao mwendi habana kuzwelepili kusebeleza Jehova. (1 Makor. 4:15; 2 Makor. 2:4) Bo Victor babahulisize bana babona babalaalu babulela kuli: “Lilimo za kunonoboka nesi zebunolo. Niteñi, linako zende zenelubile nizona nelifita matata ane lutalimani niona. Ka tuso ya Jehova, nelukonile kuikola silikani sesinde ni bana baluna.”

¹⁸ Bashemi, musebeza ka taata kuluta bana bamina bakeñisa kuli mubalata hahulu. Musike mwazwafa. Munahane feela tabo yemukaba niyona mwanaa mina hakaikatulela kusebeleza Mulimu ni kuzwelapili kueza cwalo ka busepahali.—3 Joa. 4.