1. (a) Mulimu naafile Adama musebezi mañi? (b) Kuzwa ka nako yeo, batu ba Mulimu baitusisize cwañi mpo ya puo?

JEHOVA MULIMU naafile batu mpo ya puo. Mwa simu ya Edeni, Mulimu naafile Adama musebezi wa kubeya lifolofolo kaufela mabizo. Adama naabeile folofolo ni folofolo libizo leliswanela. (Gen. 2:19, 20) Kuzwa ka nako yeo, batu ba Mulimu baitusisize mpo ya puo kwa kulumbeka Jehova ni kubulelela babañwi ka zahae. Mwa linako za cwale, batu ba Mulimu baitusisize mpo ya puo kwa kutoloka Bibele ilikuli batu babañata baitute ka za Jehova.

2. (a) Ki likuka mañi zenebalatelezi batoloki baba mwa Katengo ka Batoloki ba Bibele ya Toloko ya Lifasi Lelinca hanebatoloka Bibele? (b) Lukaitutañi mwataba ye?

² Litoloko za Bibele ki zeñata hahulu, kono zeñwi za kuzona litolokilwe ka kunepahala kufita zeñwi. Kuli batoloke Bibele ka kunepahala, baba mwa Katengo ka Batoloki ba Bibele ya Toloko ya Lifasi Lelinca nebalatelezi likuka zetaalu: (1) Kukuteka libizo la Mulimu ni kuitusisa lona mwa Linzwi lahae hañata sina mone liitusiselizwe mwa miputo ya kwakale. (Mubale Mateu 6:9.) (2) Kutoloka lushango lwa mwa miputo ya  kwakale ka toloko ya linzwi ka linzwi fokutokwahala kueza cwalo. Haiba nekusa konahali kutoloka linzwi ka linzwi, nebatokwa kutoloka muhupulo. (3) Kuitusisa puo yebakona kubala batu kabunolo ni kuutwisisa. (Mubale Nehemia 8:8, 12.) Likuka zetaalu zeo nelilatelezwi ki batoloki ba Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca haneitolokiwa mwa lipuo zefitelela 130. Mwa taba ye, lukaituta mo likuka zeo liamela Bibele ya Toloko ya Lifasi Lelinca yelukisizwe sinca ya 2013, ni moitolokezwi mwa lipuo zeñwi.

3, 4. (a) Lukona kufumana kai litaku zeene za Siheberu zeyemela libizo la Mulimu? (b) Ki lika mañi zebaezize batoloki babañata kwa libizo la Mulimu?

³ Libizo la Mulimu liyemelwa ki litaku zeene za Siheberu zebizwa Tetragrammaton. Lwakona kufumana litaku zeene zeo zeyemela libizo la Mulimu mwa miputo yakale ya Siheberu, yecwale ka miputo ya Dead Sea. Hape lwakona kulifumana mwa likopi zeñwi za Sigerike za Septuagint. Likopi zeo, neliezizwe lilimo ze 200 pili Kreste asika taha kale, mi zeñwi neliezizwe hamulaho wa lilimo ze 100 kuzwa fa tela Kreste. Batu babañata batabelanga hahulu habalemuha kuli libizo la Mulimu neliitusisizwe hañata mwa miputo ya kale.

⁴ Kaniti, libizo la Mulimu laswanela kuba mwa Bibele. Kono mwa litoloko za Bibele zeñata libizo la Mulimu lizwisizwe mwateñi. Ka mutala, lilimo zepeli hamulaho wa kuzwisiwa kwa Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca ya Mañolo A Sigerike A Sikreste, Bibele ya American Standard yelusikisizwe sinca ni yona neizwisizwe. Mwa Bibele ya American Standard yeneizwisizwe mwa 1901 nekufumaneha libizo la Mulimu, kono mwa Bibele yenelukisizwe sinca ka silimo sa 1952, libizo la Mulimu nelisa fumanehi mwateñi. Libaka? Batu banebatoloka Bibele yeo nebaikutwile kuli “kufosahalile hahulu” kuitusisa libizo la Mulimu. Mwa litoloko zeñata za Bibele, ibe za Sikuwa kamba za lipuo zeñwi, libizo la Mulimu lizwisizwe mwateñi.

5. Ki kabakalañi kuñola libizo la Mulimu mwa Bibele hakuli kwa butokwa?

⁵ Kana batoloki habatoloka Bibele baswanela kubeya mwateñi libizo la Mulimu? Eni! Jehova yena Musimululi wa Bibele, ubata kuli batu bazibe libizo lahae. Mutoloki yomunde uswanela kuziba zabata muñoli wa buka mi nto yeo iswanela kuama likatulo zakaeza hanza atoloka. Mañolo amañata mwa Bibele abonisa kuli libizo la Mulimu ki labutokwa hahulu, mi liswanela kukutekiwa. (Exo. 3:15; Samu 83:18; 148:13; Isa. 42:8; 43:10; Joa. 17:6, 26; Lik. 15:14) Mi Jehova naasusumelize bañoli ba Bibele kuitusisa libizo lahae hañata mwa miputo ya kwakale. (Mubale Ezekiele 38:23.) Kacwalo, batoloki habazwisa libizo la Mulimu mwa Bibele, nto yeo ibonisa kuli habakutezi Jehova.

6. Ki kabakalañi libizo la Mulimu haneliekelizwe mwa litimana ze 6 mwa Bibele ya Sikuwa ya Toloko ya Lifasi le Linca yelukisizwe sinca?

 ⁶ Kacenu, kunani bupaki bobuñata bobunisa libaka haluswanela kuitusisa libizo la Jehova. Mwa Bibele ya Sikuwa ya Toloko ya Lifasi le Linca yelukisize sinca ya 2013, libizo la Mulimu lifumaneha ha 7,216. Fo kutalusa kuli libizo la Jehova liekelizwe mwa litimana ze 6 monelisiyo mwa Bibele yeneluitusisa kwamulaho. Litimana ze 5 kwa litamana ze 6 zeo, liekelizwe bakeñisa kuli mwa miputo ya Dead Sea yesazo hatiswa, libizo la Jehova la fumaneha mwateñi. * (Mubone litaluso za kwatasi.) Litimana ze 5 zeo kokuekelizwe libizo la Jehova ki 1 Samuele 2:25; 6:3; 10:26; ni 23:14, 16. Timana ya bu 6 ko kufumaneha libizo la Jehova ki Baatuli 19:18, mi libizo la Jehova neliekelizwe kwa timana yeo hamulaho wa kunyakisisa miputo yeitingwa ya Bibele ya kwakale.

7, 8. Libizo la Jehova litalusañi?

⁷ Bakreste baniti baikutwa kuli ki kwabutokwa kuutwisisa taluso ya libizo la Mulimu. Libizo lahae litalusa kuli “Utahisa Kuba teñi.” * (Mubone litaluso za kwatasi.) Kwamulaho, lihatiso zaluna nelitalusanga taluso ya libizo la Mulimu ka kuitusisa liñolo la Exoda 3:14 lelibulela kuli: “Ni kaba se ni ka keta kuba sona.” (NW) Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca yenelukisizwe sinca ya mwa 1984 neitalusize kuli Jehova ukona kuba nto ifi kamba ifi ilikuli ataleleze lisepiso zahae. * (Mubone litaluso za kwatasi.) Kono Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca yelukisizwe sinca ya 2013 ibulela kuli: “Nihaike kuli taluso ya libizo la Jehova ikopanyeleza muhupulo wo, libizo lahae halitalusi feela kuli wakona kuba nto ifi kamba ifi. Hape litalusa kuli wakona kuezisa libupiwa zahae kuli libe nto ifi kamba ifi ilikuli mulelo wahae utalelezwe.”

⁸ Jehova hape wakona kutahisa pupo yahae kuba nto ifi kamba ifi yalata. Ka mutala, Mulimu naatahisize kuli Nuwe abe muyahi wa aleka, Bezaleele abe caziba wa misebezi ya mazoho, Gidioni kuli abe ndwalume, mi hape naatahisize kuli Paulusi abe mulumiwa. Libizo la Mulimu ki la butokwa hahulu kwa batu bahae, ki lona libaka baba mwa Katengo ka Batoloki ba Bibele ya Toloko ya Lifasi Lelinca, hanebabeile libizo leo mwa Bibele.

9. Ki kabakalañi musebezi wa kutoloka Bibele mwa lipuo zeñwi hauli wa butokwa hahulu?

⁹ Batoloki babañata bazwelapili kuzwisa libizo la Mulimu mwa Bibele. Mwa sibaka sa kuitusisa libizo la Mulimu, baitusisanga lilumbatina la “Mulena” kamba libizo la mulimu wa mwa silalanda sabona. Ki lona libaka Sitopa Sesietelela hasiikutwa kuli ki kwabutokwa hahulu kuli batu ba lipuo kaufela babe ni Bibele yekutekehisa libizo la Mulimu. (Mubale Malaki 3:16.) Ka nako ya cwale, libizo la Jehova lisweli la kutekiwa ka kubeiwa mwa Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca mwa lipuo zefitelela 130.

10, 11. Batoloki nebatalimani ni matata mañi hanebatoloka Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca mwa lipuo zeñwi?

¹⁰ Batoloki nebakopani ni matata hanebatoloka Bibele ya Sikuwa ya Toloko ya Lifasi le  Linca mwa lipuo zeñwi. Ka mutala, Bibele ya Sikuwa neiitusisize linzwi la Siheberu la “Sheol” kwa liñolo la Muekelesia 9:10 ni mwa litimana zeñwi. Linzwi leo la Sheol nelifumaneha ni mwa Libibele zeñwi za Sikuwa. Kono linzwi le, nelisika itusiswa mwa Libibele za mwa lipuo zeñwi bakeñisa kuli babali ba lipuo zeo nebasazibi linzwi leo la Siheberu la Sheol. Nelisiyo mwa lidikishinari zabona, mi babañwi mane nebanahana kuli Sheol ki libizo la sibaka sesiñwi. Ka mabaka ao, batoloki nebafilwe tumelezo ya kutoloka linzwi la Siheberu la “Sheol” ni linzwi la Sigerike la “Hades” sina “Libita.” Kutoloka manzwi ao kanzila yeo kutahisa kuli batu bautwisise hababala Bibele.

¹¹ Manzwi a Siheberu ni a Sigerike atalusa “moyo” ni ona naali taata kuatoloka mwa lipuo zeñwi. Mwa lipuo zeo, linzwi la “moyo” hañata litalusa silumba kamba nto yeñwi yezwanga mwa mubili wa mutu ka nako ya lifu. Kuli batoloki batoloke linzwi la “moyo” ka kunepahala, nebafilwe tumelezo yakutoloka linzwi leo ka kuya ka taluso yalona luli. Litaluso zeshutana-shutana za linzwi la “moya” lakonwa kufumanwa mwa appendix ye mwa Bibele ya Sikuwa ya Toloko ya Lifasi le Linca ya Mañolo A Kenile—Yenani Litaluso Zeekelizwe. Manzwi a Siheberu ni a Sigerike atalusizwe mwa litaluso za kwatasi za Bibele yelukisizwe sinca ilikuli kube bunolo kubala ni kuutwisisa litaba za mwa Bibele.

12. Ki licinceho mañi zeneezizwe kwa Bibele ya Sikuwa yelukisizwe sinca ya 2013?

¹² Lipuzo zezwa kwa batoloki nelibonisize kuli kunani litaba zeñwi za mwa Bibele zeneli taata kutoloka mwa lipuo zeñwi. Kabakaleo, mwa September 2007, Sitopa Sesietelela  nesifile tumelezo ya kuli Bibele ya Sikuwa ya Toloko ya Lifasi le Linca ilukiswe sinca. Katengo ka batoloki ba Bibele nekanyakisisize lipuzo zeñata-ñata zenezwa kwa batoloki hane kalukisa sinca Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca. Manzwi a Sikuwa anaaitusiswanga kwakale naayolisizwe ka manzwi aitusiswa cwale, kono litaluso za mwateñi nelisika cinca ili nto yetahisize kuli Bibele ibe bunolo kubala ni kuutwisisa. Libibele zenesazo tolokiwa mwa lipuo zeñwi ni zona neliitusisizwe ka nako yenekulukiswa sinca Bibele ya Sikuwa.—Liprov. 27:17.

13. Batu babañata baikutwa cwañi ka za Bibele ya Sikuwa yelukisizwe sinca ya 2013?

¹³ Batu babañata baikutwa cwañi ka za Bibele ya Sikuwa ya Toloko ya Lifasi le Linca yelukisizwe sinca? Ofisi yetuna ya Lipaki za Jehova yeetelela musebezi mwa lifasi kaufela ye kwa Brooklyn, New York, iamuhezi mañolo amañata azwa kwa mizwale ni likaizeli abonisa buitebuho bwabona. Mizwale ni likaizeli babañata baikutwa sina mwanaaikutwezi kaizeli yanaañozi kuli: “Bibele iswana sina sibulukelo mokutezi macwe amañata aitusiswa kwa kupanga lika za butokwa. Kubala manzwi azwa ku Jehova ka kuitusisa Bibele ya 2013 yelukisizwe sinca kukona kubapanywa kwa kutatuba licwe ni licwe leli mwa sibulukelo ni kubona bunde bwalona bo butabisa luli. Mañolo añozwi ka nzila yebunolo kuutwisisa anitusize kufita fa kuziba hande Jehova yaswana sina ndate yanisweli hanze anibalela manzwi ahae akatulusa.”

14, 15. Batu bababulela lipuo zeñwi, baikutwa cwañi ka za Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca?

¹⁴ Kwandaa batu bababulela Sikuwa, batu bababulela lipuo zeñwi ni bona baitumezi kwa Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca. Muuna yomuñwi wa musupali yapila mwa muleneñi obizwa Sofia, mwa Bulgaria, naabulezi cwana ka za Bibele ya Sibulgaria: “Nibalile Bibele ka lilimo zeñata, kono hanisika bala kale Bibele yetolokilwe ka nzila yebunolo kuutwisisa ili yefita kwa pilu sina Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca.” Ka kuswana ni musupali yo, kaizeli yomuñwi wa kwa Albania naañozi kuli: “Linzwi la Mulimu liutwahala  hande hahulu mwa puo ya Sialbania! Ki tohonolo yetuna luli kuli Jehova uambola niluna mwa puo yaluna!”

¹⁵ Mwa linaha zeñata, Libibele litula maswe kamba mane kutaata hahulu kufumana Bibele. Ki mbuyoti yetuna luli kuba ni Bibele! Piho yezwa kwa Rwanda ibonisa kuli: “Kana nako yetelele, batu bane bazamaisezwanga tuto ki mizwale ni likaizeli nebasaezi zwelopili bakeñisa kuli nebasina Libibele. Nebasina masheleñi anakabakonisa kuleka Bibele yeitusiswa ki likeleke za mwa silalanda sabona. Mi hañata nebasa utwisisangi litaluso za litimana zeñwi, ili nto yenebapalelwisa kueza zwelopili kwa moya.” Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca haneitolokilwe mwa puo yeñwi yeitusiswa mwa Rwanda, lubasi loluñwi mokunani bana babane babasa nonoboka nelubulezi kuli: “Luitumezi hahulu ku Jehova ni ku mutanga yasepahala yanani kutwisiso kwa kulufa Bibele. Lubabotana mi nelusina masheleñi anelukaitusisa kwa kulekela mañi ni mañi waluna Bibele. Kono ka nako yacwale, mañi ni mañi waluna unani Bibele. Lubalanga Bibele zazi ni zazi sina lubasi ilikuli lubonise buitebuho bwaluna ku Jehova.”

16, 17. (a) Jehova ubata kuli batu bahae baezeñi? (b) Luswanela kuikatulela kuezañi?

¹⁶ Kwapili, Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca ikatolokiwa mwa lipuo zeñata. Satani ulika kataata kupalelwisa musebezi wa kutoloka Bibele, kono lwaziba kuli Jehova ubata kuli batu kaufela bateeleze kuyena hanze ambola ni bona ka nzila yeutwahala ka kuitusisa puo yebautwisisa. (Mubale Isaya 30:21.) Honacwale-cwale fa, “lifasi li ka tala zibo ya Muñaa Bupilo, sina mezi mwaa kwahelezi liwate.”—Isa. 11:9.

¹⁷ Haike luikatulele kuzwelepili kuitusisa mpo kaufela yezwa ku Jehova, hamohocwalo ni toloko ya Bibele yekutekehisa libizo lahae. Mulumeleze Jehova kuambola ni mina zazi ni zazi ka kuitusisa Linzwi lahae. Wakona kuteeleza ka tokomelo kwa litapelo zaluna kaufela. Kuambola ni Jehova kukalutusa kufita fa kumuziba hande, mi lilato laluna kuyena likahula.—Joa. 17:3.