Mu Bulele “Litaba Ze Kateleha” kwa Lubasi Lwa Mina

BO DAVID ne se ba kalisa ku filikana ha ba lemuha kuli nako ya fela. Ne ba nze ba talima fa waci ha ne ba libelela bo musal’a bona. Nako ba yo punyanga bo musal’a bona bo Diane, bo David ne se ba katezi ku libelela mi ba ba omanya maswe.

Ba omanya bo musal’a bona kuli: “Ni katezi ku ku libelela. Wena u wa ku liyeha nako kaufela! Kanti kiñi ha u sa bulukangi nako?”

Bo Diane ba tunkeha maswe. Ba kutela mwa ndu inge ba lila. Kapili-pili bo David ba lemuha kuli ba fosize. Ze ne ba bulezi ne li ekelize fela kwa butata. Kiha ne ba ka ezañi cwale? Ba tima mota ni ku lula moya, mi ba latelela bo musal’a bona.

Batu ba bañata se ba ipumani mwa muinelo o cwalo. Kana ni mina mu kile mwa inyaza kabakala manzwi e ne mu bulezi? Hañata lwa inyazanga bakeñisa ku bulela lika ze lu si ka lela. Ku swanezi Bibele ha i li: “Pilu ya mutu ya na ni niti i ikupula kalabo.”—Liproverbia 15:28.

Kono ku ikupula ku t’ata haiba kuli lu filikani, lu sabile kamba lu ezizwe maswe. Ku kana kwa ba bunolo hahulu ku nyaza ba bañwi, sihulu haiba ki ba mwa lubasi lwa luna. Mi mwendi lu kana lwa ba foseza kamba mane ku zusa kañi.

Lu kona ku ezañi kuli ze lu bulela li tokwe ku tunka ba bañwi? Lu kona ku tusiwa kiñi kuli lu be ni buiswalo? Manzwi a Salumoni, muñoli wa Bibele a kona ku lu tusa.

Mu Kete za ku Bulela ni Mwa ku Li Bulelela

Salumoni ha na ñola buka ya Bibele ya Muekelesia, na bonisize mwa na ikutwela luli ka za bupilo. Na ize ‘ni toile bupilo.’ Muta o muñwi mane na ize bupilo ki bwa “mbango fela.” (Muekelesia 2:17; 12:8) Kono Salumoni na si ka talusa fela lipilaelo za hae mwa buka ya Muekelesia. Na si ka ñola fela za matata a kana a ba ni ona mutu mwa bupilo. Salumoni u ungula buka ya hae ka ku talusa kuli na ‘pihelela ku fumana litaba ze kateleha, mi a li ñola ka mukwa o swaneleha. Ki litaba za niti.’ (Muekelesia 12:10) Bibele ye ñwi i bonisa kuli Salumoni na likile “ku fumana manzwi a tiisa pilu, kono manzwi a n’a ñozi n’a li a niti.”—Bibele ye Kenile, hatiso ya 1984.

Ku bonahala kuli Salumoni na lemuhile kuli na tokwa ku iswala. Mwendi na ipuzize kuli: ‘Kana ze ni bata ku bulela li lukile mi li nepahalile?’ Kana ba bañwi ba ka nga kuli manzwi a ka a kateleha? Ku bata “litaba ze kateleha” ne ku tusize Salumoni ku sa nahana fela litaba ze zwafisa.

 Kona libaka ha lu kona ku fumana litaba ze nde za bupilo mwa buka ya Muekelesia, ye ñozwi ka ketelelo ya moya wa Mulimu. (2 Timotea 3:16, 17) Kana mwa na ezelize Salumoni ha na ambola ka za taba ye ñwi ye tuna kwa kona ku lu tusa ku ambolisana hande ni banabahabo luna? Ki wo mutala.

Mu Be ni Buiswalo

Lu ngeni kuli mwanana yo muñwi u zwa kwa sikolo a lwezi kadi ya linepo mi u bonahala kuli u zwafile luli. Bondat’ahe ba tatuba linepo za hae mi ba lemuha kuli u siyezi tuto i liñwi. Honafo, bondat’ahe ba filikana ka ku hupula kuli mwan’a bona na sa isezi pilu kwa lituto za hae. Bondat’ahe ba ikutwa fela inge ba ka mu hanyaukela kuli: “U sitimbi! Haiba u zwelapili ku siyala cwana u zibe u ka sebeleza litaka za hao!”

Kono pili a si ka bulela kale lika ze maswe, ndate yo u swanela ku ipuza kuli, ‘Kana litaba ze ni bata ku bulela ki za niti mi li nepahalile?’ Puzo ye i ka mu tusa ku ziba haiba za bata ku bulela ki za niti. (Liproverbia 17:27) Kana ki niti luli kuli mwan’a bona ha na ku kondisa mwa bupilo bakeñisa ku siyala fela tuto i liñwi? Kana ki niti luli kuli mwan’a bona ki sitimbi kamba mwana yo u palelwa ku eza misebezi ya sikolo kwandu bakeñisa kuli ku na ni nto ye ñwi ya sa utwisisi? Bibele i kuta-kutela ku lu eleza kuli lu be ni kutwisiso. (Tite 3:2; Jakobo 3:17) Mushemi u swanela ku bulela “litaba za niti” kuli a kone ku susueza mwana.

Mu Itusise Manzwi A Swanela

Mushemi ha sa zibile za swanela ku bulela, a kana a ipuza kuli, ‘Ni kona ku talusa cwañi taba ye ka nzila ye ka utwahala hande ku mwanake?’ Ki niti kuli ku t’ata ku fumana manzwi a swanela. Kono bashemi ba swanela ku hupula kuli bana ba ba sa nonoboka ba zwafanga maswe haiba ba palelwa ku kondisa nto ye ñwi. Bana ba kana ba ikutwa kuli ha ba na ku kondisa mwa bupilo bakeñisa ku palelwa nto ye ñwi ye ba nga ku ba ya butokwa hahulu. Haiba mushemi a filikana, mwana u kona ku nahana kuli ki mupalelwi luli. Makolose 3:21 i li: “Mu si ke mwa halifisa bana ba mina, kuli ba si ke ba fela pilu.”

Hañata lipulelo ze bonisa kuli batu ba na ni mukwa o muñwi kamba kuli ni kamuta ha ba koni ku eza nto ye ñwi ha li talusangi buniti bwa taba luli. Ka mutala, mwanana u kona ku ikutwa cwañi haiba bashemi ba hae ba mu bulelela kuli “wena ha u na ku ba mutu ni kamuta”? Haiba mwanana kona mwa bulelelwanga cwalo zazi ni zazi, u zibe u ka ikutwa kuli ha na ku kondisa mwa bupilo luli. Manzwi a cwalo a zwafisa mi hape hasi a niti.

Hañata ki kwa butokwa ku koñomekanga lika ze nde za eza mutu. Neikaba hande ndate ya talusizwe mwa mutala wa luna ha na ka bulela kuli: “Mwanaka na ziba kuli u filikani bakeñisa ku siyala tuto i liñwi. Kono na ziba kuli hañata wa ezanga hande mwa lituto za hao. Mwendi lu nyakisise tuto ye hamoho kuli lu bone mo u kona ku tatululela butata bo.” Kuli a zibe mwa kona ku tuseza hande mwan’a hae, ndate yo wa kona ku buza mwan’a hae ku bona nji ku na ni butata bo buñwi bwa talimana ni bona.

Ku hande ku eza cwalo ku fita ku halifa fela ni ku bulela lika ka bunyemi. Bibele i lu taluseza kuli: “Manzwi a mande  . . . a munati mwa pilu, a tisa buiketo mwa masapo.” (Liproverbia 16:24) Banana, kamba mane lu bulele kuli ba mwa lubasi kaufela, ba ezanga hande haiba ba boniswa lilato.

“Se Si Tezi mwa Pilu”

Mu nahane za munna ya bulezwi kwa makalelo a taba ye. Na ka eza hande ni ku fita ha na ka itusisa “litaba ze kateleha” za niti mwa sibaka sa ku hanyaukela musal’a hae. Munna ya mwa muinelo o cwalo u swanela ku ipuza kuli: ‘Nihaike kuli musal’a ka u tokwa ku belekela fa nako, kana ki niti luli kuli wa  liyehanga nako kaufela? Kana ye kona nako ye nde ya ku mu taluseza bufokoli bwa hae? Kana u ka cinca haiba ni mu taluseza bufokoli bwa hae ka bunyemi?’ Ku ipuza lipuzo ze cwalo ku kona ku lu tusa ku sa tunka balatiwa ba luna lu si ka lela.—Liproverbia 29:11.

Kono ku cwañi haiba lu kanananga fela ha lu lika ku ambolisana mwa lubasi? Lu ka tokwa ku batisisa nto luli ye tisa cwalo ni ku nyakisisa lipulelo ze lu itusisa ha lu ambola. Ze lu bulela sihulu ha lu ziyelehile kamba ha lu li mwa butata bo buñwi za kona ku bonisa hande ze shitami mwa sifuba sa luna. Jesu na ize: “Mulomo u buleliswa ki se si tezi mwa pilu.” (Mateu 12:34) Fo kikuli ze lu bulela hañata li bonisa ze lu nahana ni mikwa ya luna.

Kana lu batu ba ba na ni kutwisiso ni sepo mwa bupilo? Haiba ku cwalo, ze lu bulela ni mo lu li bulelela li ka bonisa cwalo. Kana lu batu ba ba t’ata, ba ba si na sepo ni ba ba lata hahulu ku nyaza-nyaza ba bañwi? Haiba ku cwalo, litaba ze lu bulela ni mo lu li bulelela za kona ku zwafisa ba bañwi. Mwendi ha lu na ku lemuha kuli mubonelo wa luna ni ze lu bulelanga za zwafisa. Lu kana lwa nga kuli mubonelo wa luna u lukile. Kono lu tokwa ku tokomela kuli lu si ke lwa ipuma.—Liproverbia 14:12.

Ka litohonolo lu na ni Linzwi la Mulimu. Bibele ya kona ku lu tusa ku ziba haiba mubonelo wa luna u lukile kamba kutokwa ni licinceho ze lu swanela ku eza. (Maheberu 4:12; Jakobo 1:25) Ku si na taba ni butu bwa luna kamba mo lu huliselizwe, lwa kona ku cinca mubonelo ni likezo za luna haiba lu lata.—Maefese 4:23, 24.

Kwand’a ku bala fela Bibele, lwa kona ku eza nto ye ñwi ye ka lu tusa ku ziba mo li utwahalela lipulelo za luna. Lwa kona ku buza batu ba bañwi. Ka mutala, mu buze be mu nyalani ni bona kamba mwan’a mina kuli a mi taluseze luli nji mu bulelanga litaba ze yahisa. Mu ambole ni mulikan’a mina ya hulile ili ya mi ziba hande. Mu tokwa ku ikokobeza kuli mu kone ku amuhela ze ba mi taluseza kamba ku eza licinceho ze kana za tokwahala.

Mu Nahanisisange!

Kacwalo haiba lu bata ku sa foseza ba bañwi mwa lipulelo za luna, lu swanela ku eza lika ze li bulela liñolo la Mashitanguti 16:23 kuli: “Mutu ya butali u kala ku hupula pili a si ka bulela, mi s’a ka bulela s’a kolwisa.” (Bibele ye Kenile, Hatiso ya 1984) Fokuñwi ku kana kwa ba t’ata ku ba ni buiswalo. Kono haiba lu lika ku utwisisa ba bañwi ku fita ku ba nyaza, ha lu na ku fumana hahulu t’ata ku itusisa manzwi a mande ha lu ambola ni bona.

Ki niti kuli kaufela luna ha lu si ka petahala. (Jakobo 3:2) Fokuñwi lu bulelanga lika lu si ka nahanisisa. (Liproverbia 12:18) Kono ka tuso ya Linzwi la Mulimu, lwa kona ku ituta ku nahananga pili lu si ka bulela ni ku iyakatwa maikuto a ba bañwi. (Mafilipi 2:4) Haike lu ikatulele ku bulela “litaba ze kateleha” za niti, sihulu ku ba mwa lubasi lwa luna. Mi haiba lu eza cwalo, ze lu bulela ha li na ku tunka ba bañwi, kono li ka susueza ni ku yaha balatiwa ba luna.—Maroma 14:19.

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Mu kona ku ezañi kuli mu tokwe ku inyaza bakeñisa lipulelo za mina?