Tabo Ye Ni Bile Ni Yona Mwa Bupilo Ka Ku Eza Tato Ya Mulimu

KA mo li Kandekezwi ki bo Bill Yaremchuk

Ka March 1947, hamulaho wa lisundanyana ku zwa fo ni kwazeza mwa sitopa sa bu 8 sa Sikolo sa Giliadi sa Bibele, se ne si ezezwanga kwa South Lansing, mwa New York, U.S.A., na tama musipili ku liba kwa naha ya kwahule ko ne ni lumezwi ku yo belekela teñi, kwa Singapore.

MUZWALE ya bizwa Dave Farmer, ya na zwa kwa naha ya Canada ko ne ni zwelela, ili ya na kwazize mwa sitopa sa bu 7 sa Sikolo sa Giliadi, na lumilwe kuli lu yo beleka hamoho. Lwa kwela sisepe se si bizwa Marine Adder se ne si banga sa masole, se ne si zwa kwa San Francisco, mwa California.

Likamba la pili le ne lu fuekile ku lona kwa Upa wa Asia ne li la kwa Hong Kong. Ze ne lu boni kwa Hong Kong ne li kakamalisa. Sibaka kaufela ne si tezi lika ze ne sinyizwe mwa Ndwa ya Lifasi ya Bubeli—batu ne ba nze ba lapami kwatuko ni mikwakwa, inze ba si na sa ku ca mi ne ba bonahala kuli ba shwa. Hamulaho wa nakonyana lwa kutela mwa sisepe mi lwa liba kwa Manila, ili kwa muleneñi wa naha ya Philippines.

Ni kona hape, lwa yo bona lika ze sabisa ze ne sinyizwe mwa ndwa. Likamba ne li tezi fela lisepe ze shwile ze ne tibisizwe ki masole ba ndwa, mi ne lu potolohilwe fela ki lika ze sinyehile. Lwa fumana kwateñi Lipaki za Jehova ba ba balwa, ili ba ne ba lu isize kwa Ndu ya Mubuso ya bona. Ne ba na ni tabo ku si na taba ni matata o ne ba li ku ona.

Likamba la bubeli le ne lu fuekile ku lona ne li li mwa sibaka sa Batavia (se si bizwa cwale kuli Jakarta) mwa Indonesia. Mwa sibaka seo ne ku kolota ndwa, mi ne lu li bukaufi ni ko ne ku lwaniwa, kacwalo ne lu si ka lumelezwa ku zwa mwa sisepe. Ka nako ye lu liba kwa Singapore, na kala ku nahana muinelo o ne lu ka yo fumana kwateñi. Ne ni nze ni ipuza kuli, kana libaka ze nde za kwa Upa wa Asia ze ne lu bonanga mwa libuka kona mo se li bonahalela cwana?

Ku si ka fita kale mazazi a mañata, lipilaelo za ka za fela. Ne ku tuha ku ezahala lika ze ñwi ze ne lu si ka libelela ili ze ne tahisize kuli na ni bo Dave lu kolwe kuli ne lu lumezwi musebezi wa Mulimu.

Mo Ne Lu Lumelelizwe ku Pila mwa Naha

Ku zwa fo lu zwela kwa San Francisco, ne ku fitile kweli mutumbi kihona cwale lu fueka fa likamba la soli sa St. John’s Island, ili fo ne ku fuekelanga lisepe ze si ka lumelezwa kale ku kena mwa Singapore. Babeleki ba fa museto ba kena mwa sisepe ku to tatuba batu, ni ku nyatela litupa za luna kuli “Mu Lumelelizwe ku Kena.” Ha bu sa kakusasana, sisepe sa yo fueka fa likamba la Singapore. Mubeleki wa mwa sisepe ha na felize ku tatuba litupa za luna, lwa longoka.

 Lizazi le li tatama, lwa kuta kwa likamba kuli lu yo laeza balumiwa ba bañwi bo ne lu kwezi ni bona sisepe. Bona ne ba sa zwelapili ku liba kwa linaha ko ne ba lumilwe ili kwa India ni Ceylon (ye se bizwa Sri Lanka). Muzamaisi wa sisepe ha na lu boni, a shetumuka ku taha fa likamba mi a lu hanyaukela. Na nyemile mi a huweleza kuli ne lu sa swaneli ku longoka mwa sisepe. Ha ne lu sa li mwa musipili, muzamaisi yo muhulu wa fa museto, ya bizwa Haxworth, na mu laezi kuli sisepe ha si ka yo fueka a si ke a lu lumeleza ku longoka. Ne lu sa zibi kuli na filwe taelo yeo mi ni mubeleki wa fa museto ya na lu lumelelize ku longoka mwa sisepe ni yena na sa zibi taba yeo.

Ha ne lu isizwe ku bo Haxworth, lwa halifelwa maswe. Ba lu hanyaukela ni ku lu bulelela kuli ne lu hanisizwe ku kena mwa Singapore. Bakeñisa kuli ne lu sa zibi kuli ne lu hanisizwe ku kena, lwa ba bonisa litupa za luna ze ne nyatezwi kuli “Mu Lumelelizwe ku Kena.” Ba lu byangula litupa zeo ka bunyemi ni ku swaya manzwi a na nyatezwi ao. Kono ka bumai, sisepe ne se si fundukile kale! Bo Haxworth ba buluka litupa za luna ka silimo mukatumbi, mi hamulaho ba lu kutiseza zona inze li nyatezwi kuli “Mu Lumelelizwe ku Kena.”

Ku Peta Ze Ñata mwa Bukombwa mwa Singapore

Silimo se lu fita mwa Singapore ka April 1947, ne ku na ni fela Paki a li muñwi ya bizwa Joshua. Na sebelize sina mukutazi wa nako kaufela kamba paina, ku fitela a timela mwa lilimo za ma-1970. Mi hamulaho wa nakonyana, batu ba bañwi ba ne ba kalile ku ituta niti ya mwa Bibele ba kala ku i bulelela ba bañwi. Litapelo za luna za ku kupa babeleki ba bañata kuli ba abane mwa kutulo ya kwa moya ne li kalile ku alabiwa.—Mateu 9:37, 38.

Bo Haxworth ha ne ba sa li kwa pumulo kwa England ka 1949, kwa taha balumiwa ba 6 mwa Singapore ili ba ne ba kwazize mwa sitopa sa bu 11 sa Giliadi. Ka nako yeo, bo Dave, ba ne ba belekile ni na mwa bulumiwa ka lilimo ze ñata, ba tuta ku zwa mwa Singapore kabakala makulanu. Ne ba tutezi kwa Australia, ko ne ba izo zwelapili ku sebeza ka busepahali ku fitela ba timela ka 1973. Kwa balumiwa ba 6 ba ne ba tile bao, ne ku na ni fateñi ya bizwa Aileen Franks, ili ye ne ni til’o nyala ka 1956.

Ka lilimo-limo, ne lu itutile Bibele ni batu ba bañata ba ne ba til’o ba Lipaki hamoho ni bana ba bona. Ba bañwi ku bona ni kacenu le ba sa li mwa sebelezo ya nako kaufela mwa linaha ze ñwi. Ba bañwi ku bona ba ne ba lu tabisize hahulu ki bo Lester ni basali ba bona bo Joanie Haynes ba ne ba zwa kwa America ni ku to pila mwa Singapore. Ne lu kalile ku ituta ni bona Bibele mwa ma-1950. Ne ba ezize zwelopili ye nde ya kwa moya mi ne ba izo kolobezwa ha ne ba kutezi kwa United States. Hamulaho, bo Lester ni bo Joanie ne ba ikozi ku peta ze ñata mwa bukombwa. Ne ba tusize batu ba bañata ku ba Lipaki, ku kopanyeleza cwalo ni bana ba bona ba balalu.

Bo Joanie ne ba ñozi kuli: “Ha ni iheta, lika ze ne ezahezi mwa silimo se ne lu li mwa Singapore, ne li cincize mupilelo wa luna luli. Kambe ne mu si ka lu ‘añula,’ mwendi ni ka nako ye kambe lu sa yambaela lifasi kaufela. Ni tabile kuli ki mina mu lutile bo Lester niti bakeñisa kuli ku zwa fela kwa makalelo, bo Lester ba bile ni muluti ya ba lutile ku lata Jehova ni mizwale ba luna ba Bakreste. Ni ka nako ye ba sa li honacwalo.”

Ku Sebeza Sina Lubasi mwa Singapore

Ka silimo sa 1962, kwa ezahala nto ye ne lu si ka libelela. Dokota wa luna na bulelezi bo Aileen kuli ba fa mezi a manca. Ne lu tabela ku zwelapili ku eza musebezi wa bulumiwa, kono ne lu ka eza cwañi musebezi wo ni ku uta mwana? Bo Nathan H. Knorr, ba ne ba okamela musebezi wa mwa lifasi kamukana wa Lipaki za Jehova ka nako yeo, ba lu ñolela liñolo, mi ba ni susueza ku bata musebezi ilikuli lu kone ku zwelapili ku pila mwa Singapore. Ku eza cwalo ne ku li t’ata.

Buñata bwa batu ba ne ba zwa kwa linaha li sili ki bona ba ne ba zamaisa likampani za batu ba mwa linaha ze ñwi. Ne ni si na zibo ni ye kana ya ku eza misebezi ya lipisinisi, bakeñisa kuli ne ni keni musebezi wa nako kaufela ha ni feza fela sikolo lilimo ze 23 kwamulaho. Kacwalo na lifa masheleñi kwa kopano ya mwa London ye ne bona za ku kenya batu misebezi kuli i ni ñolele liñolo  la ku kenisa musebezi le li ama musebezi o ne ni eza sina sikombwa sa bulapeli mwa naha i sili, mi ne ba lumezi liñolo leo kwa likampani ze tuna ze ñata za mwa Singapore.

Likalabo ze ne ni sweli ku amuhela ku zwelela kwa likampani zeo, ne li za kuli: “Ki bumai kuli ha lu na musebezi o lu kona ku fa mutu ya na ni liñolo le li swana ni la mina.” Ne ba nga kuli ni itutile hahulu! Hamulaho wa likweli, mwan’a luna, Judy, a pepwa. Muzwale Knorr ka nako yeo na tile ku to pota mwa Singapore, mi a ya kwa sipatela ku yo bona Judy ni bomahe. A lu taluseza kuli: “Mwa kona ku ina mwa ndu ya balumiwa ku fitela fo ba ka fumanela musebezi bo Bill.”

Hamulaho wa likwelinyana, ne ni fumani musebezi wa ku talima za litifo kwa kampani ya lifulai ze ne yanga mwa linaha. Mali e ne ni hola ne si a mañata hahulu. Hamulaho wa lilimo ze peli, na fiwa musebezi kwa kampani ya lifulai ya ba America, mi ne ba ni holisa mali a mina habeli e ne ni hola kwa kampani ya pili. Mi nako ha ne inze i ya, na zibahala hahulu ka misebezi ya mwa lifulai, mi ne ni kona ku fumana nako ya ku ina ni lubasi lwa ka ni ya ku eza misebezi ya Sikreste.

Nto ye ne li ye tuna mwa bupilo bwa luna ne li ku eza musebezi wa Jehova. Ku eza cwalo ne ku ni konisize ku ikola matohonolo a mañata mwa kopano. Bo Aileen ba kalisa hape ku eza sebelezo ya nako kaufela. Ka nako yeo, musebezi wa ku kutaza taba ya Mubuso ne u zamaya hande mwa Singapore. Mwa lilimo za ma-1960, ne lu lekile ndu ye lundatami habeli mwa tolopo, ili ye ne lu itusisanga sina Ndu ya Mubuso. Mwa ndu yeo ne ku kopanela liputeho z’e ne.

Musebezi wa Luna Ha U Kwalelwa!

Nako ha ne inze i ya, twaniso ne inze i sutelela. La January 14, 1972, lwa ya kwa Ndu ya Mubuso sina kamita kuli lu yo kopana. Kono lwa fumana sikwalo sa lukwakwa inze si pakilwe ka liwenge.  Ne ku pahekilwe sisupo se ne si bonisa kuli Puteho ya Lipaki za Jehova ya mwa Singapore ha i sa lumelezwa ka mulao. Ne lu kwalezwi! *

Ku kwaliwa kwa Ndu ya Mubuso ne ku si ka lu tuhelisa ku lapela Jehova, kono mwa pilu ya ka ne ni ipuza kuli, ‘Tato ya Mulimu kwa lubasi lwa ka ki ifi?’ Ne ni nze ni nahana kuli haiba lu tunulwa mwa naha, ha lu na ku kona ku kuta ku to potela balikani ba luna ba mwa Singapore. Kacwalo na kupa mubelekisi wa ka ku ni lumeleza ku yo belekela kwa Kuala Lumpur, mwa Malaysia, ilikuli lubasi lwa luna lu kone ku to potelanga balikani mwa Singapore ni ku kuta ku si na butata. Kono ka ku komokisa, a ni fa musebezi wa ku zamaisa ofisi ya kwa Kuala Lumpur, mi ne ni ka holanga mali a mañata ni ku fumana lituso ze ñata.

Cwale na ipuza kuli: ‘Kana ki tato ya Mulimu kuli na ni lubasi lwa ka lu tute mwa Singapore ni ku siya mizwale ba luna?’ Kaufela luna sina lubasi, lwa lapela ku Jehova ka za taba yeo. Lwa atula kuli ki Jehova ya na lu tisize kwanu. Kacwalo na atula kuli, ha lu na ku tuta. Mubelekisi wa ka na komokile hahulu kuli ne ni hanile musebezi o mutuna cwalo.

Ku pila ni ku sebeleza mwa sibaka mo ne u kwalezwi musebezi wa luna ne ku li t’ata, kakuli nako kaufela ne lu fumbelwa ku tamiwa ni ku lengiwa mwa tolongo. Ka linako ze ñwi ne lu iponelanga buniti bwa manzwi a kwa Samu 34:7, a li: “Lingeloi la [Muñ’a] Bupilo li tibelezi, li beile ba ba mu saba mwahali; mi la ba lamulela.”

Musebezi O Munca

Cwale ka 1993, hamulaho wa ku ba mwa Singapore ka lilimo ze fitelela 46, ne lu kupilwe ku tutela kwa New Zealand, ili ko ne lu izo belekela ku si na matata a mañata ni lipilaelo ze ñata. Nihakulicwalo, ne lu utwile hahulu butuku ku siya balikani ba luna ba bande ba mwa Singapore, bo ne lu lata hahulu. Kono ne lu tiisizwe ki ku ziba kuli tumelo ya bona ne i yahilwe fa mutomo o tiile ka liyahiso ze sa ci mulilo. Tumelo yeo i ba konisa ku zwelapili ku tiyela miliko ye ba talimana ni yona.—1 Makorinte 3:12-14.

Ka nako ye, na ni bo Aileen ki kale lu supala mi se lu pilile lilimo ze fitelela 14 mwa New Zealand, kono lu sa ikola ku sebeza sina mapaina ba ba ipitezi. Bahulwani ba ka ba babeli—bo Mike ba lilimo ze 94, ni bo Peter ba lilimo ze 90—ba sa pila, mi ba sa sebeleza Jehova ka busepahali mwa Canada.

Ka 1998, mwan’a luna Judy, na kutezi kwa Upa wa Asia mi sa sebelelize kwateñi ka lilimo ze ñata. Mwa liñolo le liñwi la na lu ñolezi, na ñozi kuli: “Na itebuhanga ku Jehova zazi ni zazi kabakala la tohonolo-tuna ya ku belekela kwanu! Hape na itumela ku mina bashemi, bakeñisa lituto ze nde ze mu ni file ni lika ze mu itombozi ni ze mu sa itombola ilikuli ni zwelepili ku pila kwanu.” Mwa 2003, na kutezi kwa New Zealand ilikuli a to lu babalela, na ni bo Aileen. *

Lwa itebuha ku Jehova kuli miinelo ya luna ne i lu konisize ku utwa pizo ya Mulena ya ku luma bakutuli ba bañata mwa lukau. Ku utwa pizo yeo ku lu tahiselize tabo ye lu sa koni ku talusa. Mi lifasi le ha li ka “fela,” sina mo i bulelela Bibele kuli li ka fela, lu ka ikola ku bona sepiso ye nde ya Mulimu ha i talelezwa, ye li: “Ya eza tato ya Mulimu u [ka] ina ku ya ku ile.”—1 Joani 2:17.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 31]

Bo Joshua ne li bona fela Lipaki ba ne ba li teñi mwa Singapore silimo se lu fita ka 1947

[Siswaniso se si fa likepe 31]

Ni bo Dave Farmer ba kwa Hong Kong, inze lu ya kwa Singapore, ka 1947

[Siswaniso se si fa likepe 31]

Ni bo Aileen, ka 1958

[Siswaniso se si fa likepe 32]

Ni mwan’a luna Judy

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Kimroy Photography

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 32]

Kimroy Photography