Mwa Ku Fumanela Tabo Mwa Lubasi

Bakumina ha ba Tokwa Hahulu Pabalelo

Kabakala kuli ne ni fumanwi ni butuku bo bu sa foli bwa ku utwanga mukatala, ku opa toho, ni malengwa-fuba, bo muunaa ka ki bona feela ba ba beleka. Kono ha ba ni bulelelangi mali e ba lifelanga lika ze lu itusisa. Kiñi ha ba sa ambolangi ni na ka za masheleñi? Ni nahananga kuli mwendi lu na ni likoloti ze ñata mi ba sabanga kuli ni ka bilaela hahulu ha ni ka ziba ka za teñi.—Bo Namangolwa. *

LINYALO li kona ku ba ni matata, kono haiba yo muñwi mwa linyalo a kula butuku bo bu sa foli, matata a kona ku ekezeha hahulu. * Kana bakumina ki lihole? Haiba ku cwalo, kana lipuzo ze tatama za mi bilaezanga: ‘Ni kona ku eza cwañi haiba butuku bwa bakuluna bu hula? Ni ka ba babalela ka nako ye kuma kai ni nze ni ba apehela, ku ba tapiseza, ni ku ba belekela? Ki kabakalañi ha ni ikutwanga kuli kambe ki na ya kula butuku bo?’

Kono haiba ki mina ba ba kula, mu kana mwa ipuza kuli: ‘Ni kona ku ikutwa cwañi kuli ni na ni tuso hailifo ni palelwa ku peta buikalabelo bwa ka? Kana bakuluna ba bilaelanga kuli ni mukuli? Kana ha lu sa na tabo mwa linyalo la luna?’

Ka bumai, manyalo a mañwi a palile bakeñisa mapongo. Kono taba ye ha i talusi kuli ni mina linyalo la mina li ka pala.

Ba bañata ba zwezipili mwa manyalo a bona ku si na taba ni mapongo. Ha mu nyakisise mutala wa bo Yoshiaki ni bakubona bo Kazuko. Bo Yoshiaki ha ba koni ku eza nto ni ye kana ba sa tusiwi ki bakubona kakuli ba holofezi luteya lwa mukokoto. Bo Kazuko ba li: “Bo muunaa ka ba tokwa ku ba tusa mwa lika kaufela. Bakeñisa ku no ba babalela, ni utwanga butuku mulala, maheta, ni mazoho, mi ni yanga ku yo alafiwa kwa sipatela se si alafa matuku a masapo. Ni ikutwanga kuli ku babalela mukuli kwa botehisa.” Kono niha ba na ni matata ao, bo Kazuko ba li: “Linyalo la luna ki kale li tiya hahulu ni ku fita.”

Konohe ki nto mañi ye kona ku tusa ba ba nyalani ku ba ni tabo ha ba kopana ni matata a cwalo? Nto ye ñwi ye tusanga ba bañwi ku zwelapili ku ba ni tabo mwa linyalo ha ba kenelwa ki mapongo kikuli ba ikutwanga kuli mapongo ao haa ami feela bakubona ba ba kula, kono a ama sibeli sa bona. Kakuli mane yo muñwi haa  kula kaufelaa bona ba amiwanga ka linzila ze shutana. Swalisano yeo ye mwahalaa muuna ni musalaa hae i talusizwe mwa Genese 2:24, kuli: “Muuna u ka tokolomoha ndatahe ni mahe mi u ka kumalela musalaa hae; mi ba ka ba nama i li ñwi fela.” Kacwalo, haiba yo muñwi u na ni butuku bo bu sa foli, bo muuna ni musali ba tokwa hahulu ku sebelisana kuli ba kone ku talimana hande ni butata bo.

Hape lipatisiso li bonisa kuli batu ba ba nyalani ba ba swalisana hande mwa mapongo a bona ba nganga muinelo wa bona ka mo u inezi luli, mi ba fumananga linzila ze nde za mwa ku talimanela ni ona. Linzila ze ba itusisanga ku talimana ni muinelo o cwalo li lumelelana ni likelezo ze mwa Bibele. Ha mu nyakisise liakalezo ze talu, ze latelela.

Mu Babalelane

Muekelesia 4:9 i bulela kuli: “Ba babeli ba fita a li muñwi.” Ki kabakalañi? Libaka li talusizwe mwa timana ya 10 kuli: “Ha ku wa yo muñwi, wahabo wa mu zusa.” Kana mwa ‘zusanga’ bakumina ka manzwi a buitumelo?

Kana mwa kona ku bata linzila za ku tusana ka zona? Bo Yong, ili bao bakubona ba batile neku li li liñwi, ba bulela kuli: “Ni iyakatwanga musalaa ka nako kaufela. Ha ni utwa linyolwa ni hupulanga kuli mwendi ni yena u utwa linyolwa. Ha ni bata ku yo buha ponahalo ye nde ya kwande, na mu buzanga haiba ni yena wa bata ku ya. Lu utwa butuku hamoho ni ku itiisa hamoho.”

Kono haiba ki mina ba ba babalelwa ki bakumina, kana ku na ni lika ze ñwi ze mu kona ku ikezeza mu nosi mu sa iziyezi? Haiba li teñi, li kona ku mi tusa ku ikutwa kuli mu ba butokwa mi li kona ku tusa bakumina ku zwelapili ku mi babalela.

Mwa sibaka sa ku nahana kuli mwa ziba mwa ku babalelela bakumina, kiñi ha mu sa ipuzezi bona ze ba tokwa? Bo Namangolwa, ba ba bulezwi kwa makalelo a taba ye, ne ba taluselize bo muunaa bona mo ne ba ikutwela bakeñisa ku sa ba bulelelanga ka za mali a lubasi. Bo muunaa bona cwale ba likanga ku ambola hahulu ni bona ka za teñi.

MU LIKE MUEZEZO WO: Mu ñole lika ze mu ikutwa kuli za kona ku mi tusa ha ba mi ezeza zona bakumina, mi ni bona bakumina ba ñole mo mu kona ku ba tuseza. Mu ba fe pampili ya mina mi ni bona ba mi fe ya bona. Mañi ni mañi wa ku mina a kete nto i liñwi kamba ze peli ze konwa ku ezwa luli.

Mu be ni Tomahanyo ye mu Kona ku Latelela

Mulena ya butali Salumoni naa ñozi kuli: “Nto ni nto i na ni nako ya yona.” (Muekelesia 3:1) Kono ku kona ku bonahala inge ha ku konahali ku ba ni tomahanyo ye nde ya ze mu kona ku eza ha mu shiukelwa ki mapongo a lyanganisanga misebezi ya lubasi ya kamita. Mu kona ku ezañi kuli mu ezange lika ka mo mu lelezi?

Sibeli sa mina mwa kona ku tuhelanga hanyinyani ku bilaela za mapongo a mina. Kana mwa kona ku ezanga lika ze ne mu ezanga pili mu si ka kena kale mwa mapongo? Haiba ha mu koni, ki lika mañi li sili ze mu kona ku eza? Mwendi mwa kona ku balanga hamoho kamba mane ku ituta puo ye ñwi. Ku eza lika ze konahala kwa kona ku tiisa linyalo la mina, kakuli mu “nama i liñwi,” mi ku kona ku ekeza kwa tabo ya mina.

Nto ye ñwi ye kona ku mi tusa ku eza lika ka tikanyo ye swanela ki ku ba ni siango ni ba bañwi. Kwa liñolo la Liproverbia 18:1, Bibele i li: “Mutu ya sa lati siango ni ba bañwi, u bata zaa lakaza yena a nosi, u lwanisa za ngana kaufela.” Kana mu lemuhile kuli timana yeo i bonisa kuli ku ikauhanya ku ba bañwi ku kona ku tisa kuli mutu a si ke a nahana hande? Kono ku eza siango ni ba bañwi ka linako ze ñwi ku kona ku mi tusa ku ba ni mwangalwa. Ku cwañi ha ne mu ka mema mutu yo muñwi ku to mi potela?

Fokuñwi ku eza lika ka ku sa tula tikanyo ku kona ku ba taata ku ba ba babalela bakubona. Ba bañwi ba belekanga ka ku tula tikanyo kuli mane nako ha i nze i ya, ba katalanga hahulu mi ni bona ba kona ku kula. Kwa mafelelezo, ba kona ku palelwa ku zwelapili ku babalela  bakubona be ba lata. Kacwalo haiba mu babalela bakumina ba ba na ni mapongo, ni mina mu no ipabalela. Mu bange ni nako ya ku ikatulusa. * Ba bañwi ba lemuhile kuli kwa tusa ku ambolanga lipilaelo za bona ni musali ka bona kamba muuna ka bona, ili ya li mulikanaa bona ye ba sepile.

MU LIKE MUEZEZO WO: Mu ñole matata e mu kopananga ni ona ha mu nze mu babalela bakumina. Mi cwale mu ñole lika ze mu kona ku eza kuli mu tule matata ao kamba ze kona ku mi tusa hande ku a tiyela. Mwa sibaka sa ku nahana hahulu ka za matata a mina, mu ipuze kuli: ‘Ki nzila ifi ye bunolo ye kona ku ni tusa ku kondisa hanyinyani muinelo wo?’

Mu Like ku Banga ni Mubonelo O Munde

Bibele i lemusa kuli: “U si ke wa li: Kiñi mazazi a kale ha naa li a mande ku a kacenu?” (Muekelesia 7:10) Kacwalo mu si ke mwa nahananga hahulu ka za mo ne bu ka bela bupilo bwa mina ha ne mu si ke mwa ba ni mapongo. Mu hupule kuli mwa lifasi le ha lu koni ku ba ni tabo ka nako kaufela. Nto ye kona ku mi tusa ki ku twaelana ni muinelo wa mina ni ku ziba mwa ku pilela.

Ki nto mañi ye kona mi tusa ni bakumina? Mu ikambotange ka za limbuyoti ze mu na ni zona. Mu tabele ha mu ikutwa hande nihaiba feela hanyinyani. Mu nahanange lika ze nde za kwapili, mi mu itomele likonkwani ze mu kona ku peta hamoho.

Bo Shoji ni bafumahali ba bona bo Akiko, ba sebelisize likelezo ze bulezwi mwa taba ye mi li ba tusize. Ka nako ye ñwi bo Akiko ha ne ba fumanwi ni butuku bwa ku opa mwa masapo ni ku anda misifa, ne ba tuhezi musebezi wa Sikreste wo ne ba ezanga wa ku tandanga nako ye ñata mwa ku kutaza. Kana ne ba swabile? Eni. Kono bo Shoji ba eleza ba ba li mwa muinelo o swana kuli: “Mu si ke mwa zwafa ka ku nahana lika ze mu sa koni ku eza cwale. Mu like ku banga ni mubonelo o munde wa lika. Nihaike kuli mu na ni sepo ya kuli ka zazi le liñwi mu ka angulukelwa, ka nako ya cwale mu eze lika ku likana ni mo u inezi muinelo wa mina. Na ni ezanga cwalo ka ku isa hahulu mamelelo ku musalaa ka ni ku mu tusa.” Kelezo ye, ya kona ku mi tusa ni mina haiba bakumina ba tokwa hahulu pabalelo.

[Litaluso za kwatasi]

MU IPUZE KULI . . .

Ki nto mañi ye lu tokwa hahulu ku eza ni bakuluna ka nako ya cwale?

▪ Ku ambolanga hahulu ka za mapongo

▪ Ku sa ambolanga hahulu ka za mapongo

▪ Ku sa bilaela hahulu

▪ Ku babalelana hahulu

▪ Ku eza lika ze mu tabela hamoho ze sa ami matuku

▪ Mu swalisane hahulu ni ba bañwi

▪ Mu be ni likonkwani ze swana

[Siswaniso se si fa likepe 20]

Kuli mu ikole lika ze konahala mwa bupilo, kana mwa kona ku itabisanga hamoho?