Mwa Ku Fumanela Tabo Mwa Lubasi

Ku Pilisana Hande ni Makwenyani

Bo Jenny * ba li: Bo ma bona bo Ryan ne ba sa swabangi ku ni taluseza kuli ha ba ni tabeli. Bo Ryan ni bona ne ba sa tabelwi ki bashemi ba ka ha ne lu ba potelanga. Mane na li ku ba ni bone bashemi ba ka inge ba bulela cwalo ka kashwau! Ne lu sa lukuluhangi ha ne lu potelanga bashemi ba luna.

Bo Ryan ba li: Bo ma ne ba nga kuli ha ku na mutu ya na swanela bana ba bona, kacwalo ne ba si ka tabela bo Jenny ku zwelela feela kwa makalelo. Bashemi ba bo Jenny ni bona ne ba ezanga cwalo ku na—ne ba ni bulelelanga kuli ne ni sa swaneli ku pila ni mwanaa bona. Butata kikuli hamulaho wa likezahalo zeo, yo muñwi ni yo muñwi wa luna na pakelanga bashemi ba hae mi ne lu nyazana.

KU SA utwana ni makwenyani ku kona ku ngiwa ku ba kezo ya lishea kono luli haki ya lishea. Bo Reena, basali ba ba nyezwi ba kwa India ba li: “Makwenyanaa ka ba basali ne ba icocomezanga mwa linyalo la luna ka lilimo ze ñata. Hañata ne ni halifelanga bo muunaa ka bakeñisa kuli ne ni sa koni ku halifela bo maa bona. Ne ku bonahala kuli bo muunaa ka ne ba tokwanga ku keta ku ba muuna yo munde kamba ku ba mwana yo munde.”

Ki kabakalañi makwenyani ba bañwi ha ba icocomezanga mwa manyalo a bana ba bona? Bo Jenny, ba ba bulezwi kwa makalelo a taba ye ba fa akalezo i liñwi ye kona ku tahisa cwalo. Ba li: “Mwendi ku taata ku bona ku lumela kuli mutu yo munca ya si na yeloseli wa kona ku babalela mwanaa bona.” Bo Dilip, bo muunaa bo Reena, ba talusa libaka le liñwi. Ba li: “Bashemi ba ba utile ni ku itombolela mwanaa bona ba kona ku ikutwa kuli ha ba baliwi mwa bupilo bwa mwanaa bona. Mwendi hape pilaelo ya bona i kona ku ba ya niti ya kuli mwanaa bona ha na butali bwa ku kondisa linyalo la hae.”

Fokuñwi likezo za bana ba bona ki zona ze tahisanga kuli makwenyani ba icocomezange mwa manyalo a bana ba bona. Ka mutala, ha mu nyakisise mutala wa bo Michael ni bo Leanne ba ba nyalani ba kwa Australia. Bo Michael ba bulela kuli: “Leanne naa zwa mwa lubasi lo lu swalisani ili mo mañi ni mañi na lukuluhile ku talusa maikuto a hae. Kacwalo ha se lu nyalani, musalaa ka na buzanga bo ndatahe likatulo ze ne lu tokwa ku ikezeza luna beñi. Bo ndatahe ne ba na ni hahulu butali, kono ne ni utwanga butuku kwa pilu  kuli na yo buzanga bo ndatahe ku fita ku ni buza!”

Kaniti, ku fapahana ni makwenyani ku kona ku tahisa matata mwa linyalo. Kana kona mo ku inezi mwa linyalo la mina? Mu pilisana cwañi ni bashemi ba bakumina, mi bakumina ba pilisana cwañi ni bashemi ba mina? Mu nyakisise matata a mabeli a kona ku ba teñi ni ze mu kona ku eza.

BUTATA BWA PILI: Bakumina ba bonahala ku swalisana hahulu ni bashemi ba bona. Bo Luis, ili baana ba ba nyezi ba ba pila kwa Spain ba bulela kuli: “Musalaa ka naa ikutwa kuli ha ne lu ka pila kwahule ni bashemi ba hae, na si ke a sepahala ku bona. Hape mwanaa luna ha na pepilwe, bashemi ba ka ne ba to potanga ibatoo ba zazi ni zazi, ku siya musalaa ka inge a zwafile. Taba ye, ne i tahisanga mifilifili mwahalaa luna.”

Litaba: Bibele ha i talusa tukiso ya linyalo i bulela kuli, hamulaho wa nako “muuna u ka tokolomoha ndatahe ni mahe mi u ka kumalela musalaa hae; mi ba ka ba nama i liñwi feela.” (Genese 2:24) Ku ba “nama i liñwi feela” ha ku talusi feela ku pila hamoho. Kono luli ku talusa kuli bo muuna ni musali ba panga lubasi lo lunca—lona lo lu swanela ku nga sibaka sa pili mwa bupilo bwa bona ku fita mabasi a bona ko ba simuluha. (1 Makorinte 11:3) Ki niti kuli bo muuna ni musali kaufelaa bona ba sa tokwa ku kuteka bashemi ba bona, mi hañata ku eza cwalo ku ama ku ba babalela. (Maefese 6:2) Ku cwañi haiba bakumina mo ba babalelela bashemi ba bona ku mi tahisezanga kuli mu ikutwe kuli ha mu isezwi ngana kamba ha mu babalelwi?

Ze mu kona ku eza: Mu nyakisise hande muinelo wo. Kana luli bakumina ba swalisana hahulu ni bashemi ba bona, kamba mwendi ki kuli mina ha mu na hahulu swalisano ni bashemi ba mina? Haiba ku cwalo, mo mu huliselizwe mwa lubasi lwa mina ku kona ku ama cwañi mo mu ngela muinelo wo? Esi mwendi se si mi ezisa cwalo ki muna?—Liproverbia 14:30; 1 Makorinte 13:4; Magalata 5:26.

Kuli mu alabe lipuzo ze cwalo, mu tokwa ku itatuba ka tokomelo. Ki kwa butokwa kuli mu eze cwalo. Kakuli haiba litaba ze ama makwenyanaa mina ki zona ze tahisanga mifilifili mwahalaa mina ni bakumina, mu zibe butata luli bo mu na ni bona ki bwa linyalo haki makwenyanaa mina.

Matata a mwa linyalo a mañata a zuhanga bakeñisa kuli batu ba ba nyalani ha ba bangi ni mubonelo o swana fa taba. Kana mwa kona ku lika ku nga lika mo ba li ngela bakumina? (Mafilipi 2:4; 4:5) Kona mo ne ba ezelize bo Adrián, baana ba ba nyezi ba kwa Mexico. Ba li: “Musalaa ka na hulezi mwa lubasi mo ne ku si na moya o munde, kacwalo se ni tokolomoha ku ba hahulu bukaufi ni bashemi ba musalaa ka. Hamulaho wa nako, na tuhela ku swalisana ni bona—ka lilimo ze ñata. Ku eza cwalo ne ku tahisize mifilifili mwa linyalo la luna bakeñisa kuli musalaa ka na sa bata ku ba hahulu bukaufi ni lubasi lwa hae sihulu bo mahe.”

Kwa nalulelule, bo Adrián ba ba ni mubonelo o swanela fa taba yeo. Ba li: “Nihaike na ziba kuli haiba musalaa ka a swalisana hahulu ni bashemi ba hae kwa kona ku mu tahiseza butata mwa munahano, ku sa bonana nihaiba feela hanyinyani hape kwa kona ku mu tahiseza butata. Ka mo ku konahalela kaufela, ni likile ku kutisa sinca ni ku bukeleza silikani se sinde ni makwenyanaa ka.” *

MU LIKE NZILA YE: Mina ni bakumina mu ñole litaba ze mu nga kuli ki zona ze mi bilaeza ka za makwenyanaa mina. Haiba ku konahala, mu kale ka ku ñola kuli “Ni ikutwa kuli . . .” Mi cwale mu cincane mapampili. Sibeli sa mina, ka swalisano, mu lelisane ni ku bata linzila ze nca za ku tatulula lipilaelo za mina.

BUTATA BWA BUBELI: Makwenyanaa mina ba icocomeza mwa linyalo la mina nako ni nako, ni ku mi fa kelezo mu si ka ba kupa ku eza cwalo. Bo Nelya, basali ba ba nyezwi ba kwa Kazakhstan ba li: “Ka lilimo ze 7 za makalelo mwa linyalo la luna, ne lu pilanga ni lubasi lwa bo muunaa ka. Hañata ne ku banga ni mifilifili ka za mo ne lu  utela bana ba luna hamohocwalo ni fa litaba ze cwale ka muapeelo wa ka ni za bukeni. Ne ni ambolanga ni bo muunaa ka ni makwenyanaa ka ba basali ka za teñi, kono ku eza cwalo ne ku tahisanga feela kuli mifilifili i ekezehe!”

Litaba: Ha mu kena mwa linyalo, bashemi ba mina ha ba sa na maata fahalimwaa mina. Kakuli mane Bibele ili “toho ya muuna kaufela ki Kreste; mi muuna ki toho ya musali”—ili ku talusa muunaa hae. (1 Makorinte 11:3) Nihakulicwalo, sina ha ku talusizwe kwa makalelo, bo muuna ni musali ba ba nyalani ba swanela ku kuteka bashemi ba bona. Mane Liproverbia 23:22 i lu bulelela kuli: “Utwa ndataho ya ku pepile, u si ke wa kenda maho haa saa supezi.” Kono ku cwañi haiba bashemi ba mina—kamba makwenyanaa mina ba keshebisa taba ya kuli muuna ki yena toho ya lubasi lwa hae mi ba lika ku tahisa mihupulo ya bona?

Ze mu kona ku eza: Mu like ku utwisisa libaka bashemi ha ba icocomezanga mwa bupilo bwa bana ba bona. Bo Ryan, ba ba bulezwi kwa makalelo a taba ye ba li: “Mwa miinelo ye miñwi, bashemi ba tokwa ku ziba kuli ba sa li ba butokwa mwa bupilo bwa bana ba bona.” Fokuñwi ku icocomeza koo ha ku bangi kwa ka bomu mi mwendi ku kona ku tatululwa ka ku latelela kelezo ya Bibele ya kuli “mu ezane hande, mi mutu haa na ni saa tongoka yo muñwi, mu swalelane.” (Makolose 3:13) Kono ku cwañi haiba makwenyanaa mina ba icocomelize hahulu kuli mane ba tahisa mifilifili mwahalaa mina ni bakumina?

Batu ba bañwi ba ba nyalani ba itutile ku toma maciñekelo a swanela ka za lika ze ba swanela ku kena ku zona bashemi ba bona. Fo ha ku talusi kuli mu swanela ku ba bulelela milao yeo ka kashwau. * Hañata, mu ba bonisange feela ka likezo za mina kuli bakumina ki bona ba butokwa hahulu mwa bupilo bwa mina. Ka mutala bo Masayuki, ili baana ba ba nyezi ba kwa Japan ba li: “Bashemi niha ba talusa maikuto a bona, mu si ke mwa lumela honafo feela. Mu hupule kuli mu sweli ku yaha lubasi lo lunca. Kacwalo pili mu buze bakumina mo ba ikutwela ka za kelezo yeo.”

MU LIKE MUEZEZO WO: Mu buhisane ni bakumina linzila ze tahisanga mifilifili muta bashemi ba icocomeza mwa linyalo la mina. Sibeli sa mina mu ñole milao ye mu kona ku toma ni mo mu ka konela ku i latelela kono inze mu kuteka bashemi ba mina.

Mifilifili ye miñata ye ama makwenyanaa mutu i kona ku fezwa ka ku utwisisa milelo ya bona ni ka ku sa tuhelela mifilifili yeo ku tisa likomano mwahalaa mina ni bakumina. Kacwalo, bo Jenny ba itumelela kuli: “Ka linako ze ñwi lipuhisano za luna ni bo muunaa ka ka za bashemi ba luna ne li lu tunkanga mwa maikuto, mi ne ku bonahezi fo ku sweu kuli ne lu ka kopana ni matomola ha ne lu ka ambolanga za ku sa petahala kwa bashemi ba luna. Nihakulicwalo, hamulaho wa nako ne lu tuhezi ku bulelanga bufokoli bwa makwenyanaa luna bo ne bu kona ku tahisa lifapahano kono ne lu itutile ku tatulula butata bo ne lu na ni bona ka nako yeo. Mi cwale se lu swalisana hahulu sina muuna ni musali ba ba nyalani.”

Litaluso za kwatasi]

MU IPUZE KULI . . .

▪ Ki mikwa ifi ye minde ye ba na ni yona makwenyanaa ka?

▪ Ni kona ku kuteka cwañi bashemi ba ka kono inze ni babalela mutu ye ni nyalani ni yena?