Ze ba Buza Babali . . .

Kana Gehena ki sibaka sa tukufazo ya mulilo?

▪ Mwa litaba za Evangeli, Jesu u fa mamela kwa balutiwa ba hae kuli ba si ke ba nyandiswa ki katulo ya mwa Gehena. Ku si na ku kakanya, mulelo wa Jesu ne li wa kuli mamela yeo i latelelwe luli. Kono kana Jesu naa talusa ku tukufazwa ku ya ku ile mwa lihele la mulilo?—Mateu 5:22.

Pili, ha lu nyakisiseni linzwi la Gehena. Linzwi la Sigerike la Geʹen·na li swana ni la Siheberu la geh Hin·nomʹ, ili le li talusa“musindi wa Hinomu,” mi linzwi la geh veneh-Hin·nomʹ, lona li talusa “musindi wa bana ba Hinomu.” (Joshua 15:8; 2 Malena 23:10) Sibaka se, se si zibahala kacenu sina Wadi er-Rababi, kwa musindi wo tungile ili wo kumbani wo fumaneha kwa mboela ni kwa mboela-wiko wa Jerusalema.

Mwa linako za malena ba mwa Juda ili kuzwa mwa lilimo za mwanda wa bu-8 B.C.E., sibaka se, ne si itusiswanga kwa ku ezeza lizo za sihedeni, ku kopanyeleza cwalo ni ku eza matabelo a ku cisa banana mwa mulilo. (2 Makolonika. 28:1-3; 33:1-6) Mupolofita Jeremia naa polofitile kuli musindi wo swana wo, ne u ka fetuha sibaka seo batu ba ne ba pila mwa Juda ne ba ka bulaelwa ku sona ki Mababilona ili katulo ye ne zwa ku Mulimu bakeñisa bumaswe bwa bona. *—Jeremia 7:30-33; 19:6, 7.

Ka ku ya ka caziba wa Sijuda wa libizo la David Kimhi (c. 1160-c. 1235 C.E.), musindi wo, ne u tiloo fetulwa musima wa ku yumbela manyalala mwa muleneñi wa Jerusalema. Mwa sibaka seo ne ku cisezwanga manyalala mi mulilo ne u zwelangapili ku tuka kuli manyalala kaufela a ce. Sika kaufela se ne si yumbelwa mwa sibaka seo, ne si canga ka ku tala ni ku fetuha mufuse.

Batoloki ba bañata ba Bibele ba ikupulezi ku toloka linzwi la Geʹen·na sina “lihele.” (Mateu 5:22) Ki kabakalañi ha ba ikupulezi ku eza cwalo? Bakeñisa kuli ba swalisanisa taba ya mulilo wa luli wo no tukanga mwa musindi kwande a Jerusalema ni muhupulo wa sihedeni wo yambile wa kuli batu ba ba maswe hamulaho wa lifu ba fiwanga katulo ya ku tukufazwa mwa mulilo inze ba pila. Nihakulicwalo, Jesu ni kamuta naa si ka talusa kuli taba ya Gehena ni taba ya ku tukufazwa za swana.

Jesu naa ziba kuli taba ya ku cisa batu ba ba pila ya nyenyisa Ndatahe wa kwahalimu, Jehova. Ka ku ama fa muitusisezo wa linzwi la Gehena mwa mazazi a mupolofita Jeremia, Mulimu naa ize: “Ba yahile mabaka aa lumbile a Tofeti, mwa musindi wa mwanaa Hinomu, ku cisa bana ba bona ba bashimani ni ba basizana mwa mulilo, ili taba ye ne ni si ka laela, nihaiba ku i hupula mwa pilu ya ka.” (Jeremia 7:31) Ku tuha fo, taba ya ku tukufaza bafu ya lwanisana ni butu bwa Mulimu ya lilato mi hape ya lwanisana ni tuto ya mwa Bibele ya kuli ba ba shwile “ha ba na se ba ziba.”—Muekelesia. 9:5, 10

Jesu naa itusisize linzwi la “Gehena” kuli a bonise butuna bwa sinyeho ye ka tahiswa ki katulo ya Mulimu ku ba ba maswe. Kacwalo, “Gehena” i na ni taluso ye swana ni ya “lisa la mulilo,” le li bulezwi mwa buka ya Sinulo. Bubeli bwa manzwi ao, a swaniseza sinyeho ya ku ya ku ile ku si na zuho.—Luka 12:4, 5; Sinulo 20:14, 15.

[Litaluso za kwatasi]