Kana Mwa Ziba?

Lisila la “bufubelu bo bu ya kwa bunsu” (la krimisoni) le li bulezwi hañata kwa Exoda ne li pangilwe fañi?

▪ Bibele i bulela kuli, masila a kwa tente ili a na panga mamota ni munyako wa tabernakele, sona sibaka se situna ko ne ba lapelelanga Maisilaele ba kwaikale, naa ezizwe ka “bwanda bo butala, ni ka bo bufubelu, ni ka bo bufubelu bo bu ya kwa bunsu.” (Exoda 26:1; 38:18) “Liapalo ze kenile” za baprisita ni zona ne li na ni ku eziwa ka ku itusisa bwanda “bwa bufubelu bo bu ya kwa bunsu.”—Exoda 28:1-6.

Bwanda bo bufubelu bo bu ya kwa bunsu, bo bu bizwa hape kuli kermes, ne bu bonahala bufubelu bo bu tona. Sitipwitipwi sa ku pentisa ne si ingiwanga ka ku hamula mibili ya likokwani za basali ze bizwa Coccidae. Likokwani ze, ze sina mafufa li pila kwa kota ya oke (Quercus coccifera), ili kota ye fumaneha kwa libaka libaka ze kwa upa wa liwate la Mediteranea ni kwa likamba la liwate la Mediteranea. Mubala wa bufubelu bo bunsu u fumaneha mwa mai a mwa mubili wa kokwani ya musali. Kokwani ha i lwezi mai, i bonahala inge ka tolwana ka ka nyinyani luli, ka ka bato likana ni ku bonahala inge kabeke ka ka kwa matali ni mitai ya kota ya oke. Hamulaho wa ku nopiwa ni ku sitiwa, likokwani zeo ne li bonahalanga ku ba za mubala wa bufubelu bo bu ya kwa bunsu, ne li kona ku shengunuka mwa mezi ni ku itusiswa kwa ku penta liapalo. Muuna-muhulu ya bizwa Pliny, muituti wa litaba ze ezahezi wa Muroma naa bulezi ka za lisila la bufubelu bo bunsu mi na bonisize kuli mubala wo ki wo muñwi wa mibala ye kutekeha hahulu.

Ki bomañi kwa bañoli ba Mañolo A Sigerike A Sikreste ba ne ba li teñi fa Pentekota ya 33 C.E.?

▪ Ku bonahala kuli kwa bañoli ba ketalizoho ka ba balaalu ba ne ba ñozi Mañolo A Sigerike A Sikreste, ki bañoli ba silezi feela ba ne ba li teñi fa Pentekota ya 33 C.E.

Taba ye mwa liñolo la Likezo i bonisa kuli Jesu naa laezi balutiwa ba hae kuli: “Mu si ke mwa zwa mwa Jerusalema, kono mu zwelepili ku libelela sa mi sepisize Ndate.” (Likezo 1:4) Taba yeo ye swana i bonisa kuli ba ne ba tilo ñola Bibele hasamulaho wa fo, ili Mateu, Joani, ni Pitrosi ne ba latelezi litaelo, mi ne ba li “hamoho mwa sibaka si li siñwi” ni balutiwa ba bañwi. Banyani ba Jesu ni bona ne ba li teñi kwateñi. (Likezo 1:12-14; 2:1-4) Hamulaho, ba babeli ku bona, Jakobo ni Juda (Judasi), ba ñola libuka ze peli za Bibele ze bizwa ka mabizo a bona.—Mateu 13:55; Jakobo 1:1; Juda 1.

Mwa buka ya hae ya Evangeli, Mareka u bulela ka za mutangana ya naa balehile fa busihu bwa naa tamilwe Jesu. Ku bonahala kuli Mareka fa, naa bulela ka za yena muñi, bakeñisa kuli balutiwa ba bañwi kaufela ne se ba yubekile kale Jesu. (Mareka 14:50-52) Ka 36 C.E., mikopano ya Sikreste ne i ezezwa mwa ndu ya bo mahe Mareka mwa Jerusalema. (Likezo 12:12) Kacwalo, ku bonahala kuli Mareka na li yo muñwi wa balutiwa ba pili, mi kwa kona ku ba kuli na fumanehile fa Pentekota.

Bañoli ba babeli ba ba siyezi ba ne ba ñozi Mañolo A Sigerike A Sikreste a buyelezwi ne li Paulusi ni Luka. Ka Pentekota ya 33 C.E., Paulusi na si ka ba kale mulateleli wa Kreste. (Magalata 1:17, 18) Ka mo ku bonahalela, Luka ni yena na si ka fumaneha fa Pentekota, ha u bona na i kauhanyize kwa “lipaki” za bukombwa bwa Jesu.—Luka 1:1-3.

[Siswaniso se si fa likepe 20]

Likokwani ze ne Itusiswa kwa ku Lukisa Sitipwitipwi sa ku Pentisa

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Courtesy of SDC Colour Experience (www.sdc.org.uk)

[Siswaniso se si fa likepe 20]

Pitrosi wa Bulela fa Pentekota ya 33 C.E.