MWA KU FUMANELA TABO MWA LUBASI

Haiba Mwanaa Mina ki Sianga

BO CARLO: * ba bulela kuli: “Mwanaa luna wa mushimani, Angelo, naa pepilwe inze a li sianga. Butuku kwa hae bwa lu katalisanga mwa munahano ni kwa mubili mi bwa lu tokwisanga tabo. Mu nahane feela maata a mu tokwa kuli mu babalele mwanaa mina ya iketile mi mu a bapanye kwa maata a tokwahala kuli mu babalele mwanana ya kula. Fokuñwi lwa palelwanga ku fumana nako ya ku tiisa linyalo la luna.”

BO MIA: ba bulela kuli: “Angelo u tokwanga nako ye ñata hahulu kuli a itute ni haiba nto ye bunolo, kamukwaocwalo, lu tokwa hahulu ku ba ni pilu-telele. Ha ni ikutwanga ku katala ni banga ni kacima-cima ni ku nyemela kapili bo muuna ka bo Carlo. Fokuñwi, ha lu lumelelanangi fa litaba ze ñwi ili nto ye tahisanga likañi mwahalaa luna.”

Kana mwa hupula lizazi la naa pepilwe mwanaa mina? Ku si na ku kakanya ne mu nyolezwi ku swala mbututu wa mina yo. Kono kwa bashemi ba ba swana sina bo Carlo ni bo Mia, tabo ye cwalo i kona ku fela ha ba bulelelwa kuli mwanaa bona ki mukuli kamba ki sianga.

Kana mu na ni mwana wa sianga? Mwendi mu kana mwa ikutwa kuli ha mu koni ku tiyela muinelo o cwalo. Haiba mu mwa muinelo o cwalo, mu si ke mwa zwafa. Bashemi ba bañwi ba ba li mwa muinelo o swana ni wa mina, ba konile ku kondisa. Mu nyakisise lika ze taalu ze mu kona ku talimana ni zona ni ku bona ka mo butali bo bu mwa Bibele bu kona ku mi tuseza.

BUTATA 1: HAIBA KU MI BELA TAATA KU LUMELA KULI MWANAA MINA KI SIANGA.

Bashemi ba bañata ba ikutwanga hahulu bumaswe ha ba talusezwa kuli mwanaa bona ki mukuli. Me yo muñwi wa kwa Mexico ya bizwa Juliana, u bulela kuli: “Ne ni palezwi ku lumela, mualafi ha na ni bulelezi kuli mwanaa luna Santiago, naa na ni butuku bwa kwa booko (cerebral palsy). Ne ni ziyelehile hahulu.” Ba bañwi ne ba kana ba  ikutwa sina mwa naa ikutwezi me yo muñwi wa kwa Italy ya bizwa Villana. U bulela kuli: “Ne ni ketile ku ba ni mbututu, nihaike kuli basali ba ba na ni lilimo ze likana ni za ka, ba banga ni butata. Ka nako ya cwale, ni ikutwanga ku ba ni mulatu ha ni bonanga mwanake inze a katazwa ki butuku bwa kwa booko (Down syndrome).”

Haiba mu ikutwa ku zwafa kamba ku ikutwa ku ba ni mulatu, mu lemuhe kuli ku lukile ku ikutwa cwalo. Mulelo wa Mulimu wa kwa makalelo ne si wa kuli batu ba no kulanga. (Genese 1:27, 28) Naa si ka bupa bashemi ku ba ni buikoneli bwa ku amuhela ka bunolo miinelo ye maswe. Kamukwaocwalo, ku lukile ku ikutwa butuku kwa pilu sihulu ha mu lemuha kuli mwanaa mina ki sianga. Ku kona ku nga nako kuli mu lumele kuli mwanaa mina ki mukuli.

Ku cwañi haiba mu ikutwa kuli ki mina ba ba tahisize kuli mwanaa mina a be sianga? Mu hupule kuli ha ku na ya kona ku utwisisa ka ku tala lika ze cwale ka sihozo, miinelo ya sibaka, ni lika ze ñwi mo li kona ku amela buikangulo bwa mwana. Kamba mu kana mwa ikutwa kuli mwendi bakumina ki bona ba ba na ni mulatu. Haiba kona mo mu ikutwela cwalo, mu ambuke maikuto a cwalo. Ki hande feela ku swalisana ni bakumina ku babalela mwanaa mina ya kula—Muekelesia 4:9, 10.

AKALEZO: Mu itute butuku bwa kula mwanaa mina. Bibele i bulela kuli: “Butali ki muyahisi wa ndu, ngana ki mukondisi wa yona.”—Liproverbia 24:3.

Mwa kona ku ituta litaba ze ñata kwa licaziba ba za bualafi ni kwa libuka ze sepeha ze bulela za matuku. Mu kana mwa bapanya ku ituta butuku bwa mwanaa mina kwa ku ituta puo ye nca. Kwa makalelo ku kona ku mi bela taata, kono mwa kona ku ituta yona.

Bo Carlo ni bo Mia, ba ba bulezwi kwa makalelo a taba ye, ne ba kupile tuso ku mualafi ni kwa kopano ye ñwi ye talima za matuku a swana ni butuku bwa naa kula mwanaa bona. Ba bulela kuli: “Ku eza cwalo ne ku lu tusize ku ziba butata bo lu swanela ku libelela mi hape ne lu itutile lika za kona ku eza mutu ya kula butuku bwa kwa booko (Down syndrome). Ne lu boni kuli mwanaa luna wa kona ku pila bupilo bo bu bonahala inge bwa mutu ya iketile. Taba yeo, ne i lu omba-ombile hahulu.”

MU LIKE MUEZEZO WO: Mu ise mamelelo ya mina kwa lika za kona ku eza mwanaa mina. Mu lukise ku eza lika hamoho sina lubasi. Mwanaa mina ha eza nto ye ñwi hande nihaiba feela hanyinyani, mu mu lumbe kapili-pili mi mu tabe hamoho ni yena.

BUTATA 2: HAIBA MU IKUTWA KU KATALA KAMBA BUINOSI.

Mu kana mwa ikutwa kuli ku babalela mwanaa mina ya kula kwa mi katalisanga. Me yo muñwi wa kwa New Zealand, wa libizo la Jenney, u bulela kuli: “Lilimo li sikai kwamulaho, ku zwa fa fumanelwa mwanake ni butuku bwa mukokoto (spina bifida), ne ni katalanga hahulu mi ne ni lilanga ha ne ni likanga ku eza misebezi ye miñata fa ndu.”

Butata bo buñwi bu mu kana mwa talimana ni bona ki bwa ku ikutwa bulutu. Bo Ben ba ba na ni mwanaa wa mushimani ya kula butuku bwa ku fokola kwa lilama za mubili (muscular dystrophy) ni butuku bwa kwa booko (Asperger’s syndrome). Ba bulela kuli: “Batu ba bañata ha ba koni ku utwisisa luli mo lu pilela. Wa kona ku tabela ku bulelela mutu yo muñwi butata bwa hao. Kono bakeñisa kuli buñata bwa bona ba na ni bana ba ba iketile hande, u kana wa ikutwa maswabi ku ba taluseza butata bwa hao.”

AKALEZO: Mu kupe tuso. Haiba ku na ni mutu ya bata ku mi tusa, mu si ke mwa hana ku tusiwa. Bo Juliana, ba ba bulezwi kwa makalelo a taba ye, ba itumelela kuli: “Ka linako ze ñwi, na ni bo muunaa ka ne lu ikutwanga maswabi ku kupa tuso ku ba bañwi.” Nihakulicwalo, ba zwelapili ku bulela kuli: “Lu itutile kuli lu tokwa tuso ya ba batu bañwi. Batu ba bañwi ha ba lu tusanga, ha lu ikutwangi bumaswe.” Haiba mulikani kamba mutu yo muñwi wa mwa lubasi a ikalabela ku ina ni mwanaa mina ya kula, ka nako ya ku itabisa kamba ka nako ya mikopano ya Sikreste, mu amuhele tuso yeo ka tabo. Bibele i bulela kuli: “Mulikanaa mutu wa mu lata ka nako ni nako, u pepezwi kuli a be mwanahabo mwa liziyezi za hae.”—Liproverbia 17:17.

Mu ipabalele kuli mu be ni buikangulo bo bunde. Sina feela mota ye isanga bakuli kwa sipatela ha i tokwa ku beiwa mafula ka nako ni nako kuli i zwelepili ku lwalanga bakuli, ni mina mu tokwa ku ipabalela kwa mubili ka ku ca lico ze swanela, ku eza lipapali ze tiisa mubili, ni ku ba ni nako ya ku pumula kuli mu kone ku zwelapili ku babalela mwanaa mina ya kula. Bo Javier, ba ba na ni mwana wa mushimani ya li sihole, ba bulela kuli: “Bakeñisa kuli mwanake ha zamayi, ni likanga ku ca hande ilikuli ni kone ku fumana maata a ku mu zamaisa.”

Mu kona ku fumana cwañi nako ya ku ipabalela? Bashemi ba bañwi ba icapanga ku babalela mwanaa bona ya kula. Ku eza cwalo ku tahisanga kuli mushemi yo muñwi a fumane nako ya ku pumula kamba ya ku eza lika ze ñwi za ka butu. Nihaike kuli ku eza cwalo ku taata, mu tokwa ku bona teñi kuli lika ze si za butokwa ha li mi sinyezi nako ya ku eza lika za butokwa ze cwale ka ku ipabalela kwa mubili kamba ku eza lika ze ñwi za ka butu. Sina feela mwa bulelela me yo muñwi wa kwa India ya bizwa Mayuri kuli: “Kwa mafelelezo, konji u fite fa ku twaela bupilo bo bu cwalo.”

Mu ambole ni mulikanaa mina ye mu sepile. Nihaiba balikani ba ba si na bana ba ba kula, ba kona ku mi omba-omba. Hape mu lapele ku Jehova Mulimu. Kana luli tapelo  ya kona ku tusa? Bo Yazmin ba na ni bana ba babeli ba ba kula butuku bo bu tahisa kuli mutu a si ke a buyela hande (cystic fibrosis), ba itumelela kuli: “Ka linako ze ñwi ne ni ziyelehanga hahulu kuli mane inge ni ka shwa feela.” Kono ba ekeza ku bulela kuli: “Ni lapelanga ku Jehova kuli a ni imulule ni ku ni fa maata. Mi hamulaho ni ikutwanga ku tiya ni ku ba ni maata a ku zwelapili.”—Samu 145:18.

MU LIKE MUEZEZO WO: Mu nyakisise lico ze mu canga, nako ye mu ezanga lipapali ze tiisa mubili, ni butelele bwa nako ye mu lobalanga. Mu zibe mo mu kona ku ezeza kuli lika ze si za butokwa li si ke za mi sinyeza nako ya ku ipabalela kwa mubili. Mu zwelepili ku cincanga tomahanyo ya mina fo mu tokwela ku eza cwalo kaufela.

BUTATA 3: HAIBA MU ISA HAHULU MAMELELO YA MINA KU MWANAA MINA YA KULA KU FITA YE MU FA KWA LUBASI KAUFELA.

Mwana ya kula wa kona ku tahisa kuli ku be ni licinceho mwa lubasi, licinceho zeo li kona ku ama lika ze cwale ka lico ze ba ca, ko ba swanela ku ya, ni nako yeo mushemi a swanela ku tanda ni mañi ni mañi mwa lubasi. Kamukwaocwalo, banana ba bañwi mwa lubasi ba kona ku ikutwa kuli bashemi ba bona ha ba ba isezi pilu. Ku tuha fo, bashemi ba kona ku pateha hahulu ku babalela mwanaa bona ya kula kuli mane ha ba sa na nako ya ku bona za linyalo la bona. Ndate yo ñwi wa kwa ya Liberia ya bizwa Lionel u bulela kuli: “Ka linako ze ñwi musalaa ka u bulelanga kuli ki yena feela a nosi ya babalela hahulu mwanaa luna ya kula ni kuli na, ha ni isi pilu kwa ku babalela mwanaa luna. Ni ikutwanga kuli musalaa ka ha ni kuteki mi kabakaleo ha ni mu alabangi hande fokuñwi.”

AKALEZO: Kuli mu bonise kuli mwa lata bana ba mina kaufelaa bona, mu lukise lika ze ba tabela ku eza. Bo Jenney, ba ba bulezwi kwa makalelo a taba ye, ba li: “Ka linako ze ñwi lu ezanga lika za tabela hahulu mwanaa luna wa mweli, inge cwalo ku yo ca ni yena lico kwa sibaka sa licelo sa lata hahulu.”

Kuli mu sileleze linyalo la mina, mu ikambotange ni ku lapela hamoho ni bakumina. Ndate lubasi yo muñwi wa kwa India ya bizwa Aseem ya na ni mwana ya kula butuku bwa kanono u bulela kuli: “Nihaike kuli na ni musalaa ka fokuñwi lu ikutwanga hahulu ku katala ni ku zwafa, lu bonanga teñi kuli lwa ba ni nako ya ku ikambota ni ku lapela hamoho. Kakusasana ni kakusasana pili bana ba luna ba si ka zuha kale, na ni bakuluna lu nyakisisanga timana i liñwi ya mwa Bibele.” Batu ba bañwi ba ba nyalani ba ikambotanga pili ba si ka lobala kale. Ku ikambotanga ni bakumina ha mu li ba babeli feela ni ku lapelanga ku zwelela kwa pilu, ku ka tiisa linyalo la mina ha mu li mwa butata bo butuna. (Liproverbia 15:22) Batu ba bañwi ba ba nyalani ba bulela kuli: “Linako ze ñwi ze lu hupulanga hahulu fo ne lu bezi ni tabo mwa bupilo bwa luna, ki linako ze ne lu banga hahulu ni butata.”

MU LIKE MUEZEZO WO: Mu lumbange bana ba mina ba bañwi kwa tuso ifi kamba ifi ye ba fa ku mwana mina ya kula. Kamita mu bonise kuli mwa lata ni ku itebuha bakumina hamohocwalo ni bana ba mina.

MU ZWELEPILI KU BA NI SEPO

Bibele i sepisa kuli ona cwale-cwale fa, Mulimu u ka felisa matuku kaufela ni mifuta kaufela ya buanga ye kataza batu ba bahulu ni banana. (Sinulo 21:3, 4) Ka nako yeo: “Ha ku na mutu ya . . . ka ipulela kuli: Na kula.” *—Isaya 33:24.

Ka nako ya cwale, mwa kona ku kondisa nihaike kuli mwanaa mina ki sianga. Bo Carlo ni bo Mia ba ba bulezwi kwa makalelo a taba ye, ba li: “Mu si ke mwa zwafa haiba lika ha li zamayi hande. Mu ise mamelelo ya mina kwa lika ze nde za kona ku eza mwanaa mina, kakuli lika ze cwalo ki ze ñata.”

[Litaluso za kwatasi]

MU IPUZE KULI . . .

▪ Ni ezanga lika mañi kuli ni zwelepili ku ba ni tabo, buikangulo bo bunde, ni ku tiisa silikani sa ka ni Jehova ka mo ni konela kaufela?

▪ Ki lili fo se ni lumbezi bana ba ka ba bañwi kabakala tuso ya bona?

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Mu ise pilu kwa bana ba mina kaufela