ZE EZAHEZI MWA BUPILO

Lu Bile Babotana Kwa Mubili Kono lu Fumile Kwa Moya

Taba ye kandekilwe ki bo Alexander Ursu

Bo kuku ba baana ni bo ndate ne ba pila mwa ndu ye ne si ka fela ku yahiwa mwa Cotiujeni, mwa munzi mo ne ba ipilisa ka njimo ili o ne u fumaneha kwa mutulo wa sibaka se si bizwa Moldova cwale. Ki mona mo ne ni pepezwi ka silimo sa 1939, mwa kweli ya December. Kwa makalelo a lilimo za ma-1930, bo kuku ni bo ndate ne ba bile Lipaki za Jehova. Bo ma ni bona ba ba Lipaki ha se ba lemuhile kuli bo kuku ne ba ziba hande Bibele ku fita muprisita ye ne lu pila ni yena mwa munzi wo.

Ha ne ni li wa lilimo ze taalu, bo ndate, ni bo ndate ba banyinyani, ni bo kuku, ne ba isizwe kwa minganda ya misempula bakeñisa kuli ka ku ba Bakreste ne ba hanile ku ikenya mwa litaba za naha. Ki bo ndate feela ba ne ba bandukile. Ka silimo sa 1947, hamulaho wa Ndwa ya Lifasi ya Bubeli, ba kutela kwa ndu inze ba lobehile mukokoto. Niha ne ba li lihole cwalo, ne ba zwezipili ku tiya mwa tumelo.

KU EZAHALA LICINCEHO ZE TUNA MWA BUPILO BWA LUNA

Ha ne ni li wa lilimo ze 9, lubasi lwa luna ni Lipaki ba bañwi ba bañata ba kwa Moldova ba iswa kwa Siberia. Ka la 6 July, 1949, lwa longiwa mwa litima ze ne shimbanga likomu. Ha se lu zamaile likilomita ze 6,400 ka mazazi a 12 lu sa yemi, lwa to yema fa sitishini sa litima sa mwa Lebyazhe. Ba muso ne ba lu libelezi. Ne lu abilwe mwa likwata ze nyinyani mi honafo feela lwa iswa mwa libaka ze shutana-shutana za sibaka seo. Sikwata sa luna sa kala ku pila fa sikolo se siñwi se sinyinyani se ne si sa itusiswi. Ne lu katezi hahulu mi ne lu ikutwa ku zwafa. Musali-muhulu yo muñwi ye ne lu li ni yena a kala ku ñuñuna pina ye ñwi ye ne lukisizwe ki Lipaki ka nako ya Ndwa ya Lifasi ya Bubeli. Hañihañi, kaufelaa luna lwa kala ku opela ni yena ka ku zwelela kwa lipilu manzwi a pina yeo, a li:

“Mizwale ba bañata ne ba isizwe kwa libaka ze kwahule.

Ne ba ba isize kwa mutulo ni kwa upa.

Ne ba nyandisizwe kabakala ku eza musebezi wa Mulimu, mi ne ba tiyezi miliko ye isa kwa lifu.”

Hamulaho wa nako, lwa kala ku yanga kwa sibaka ko ne ku ezezwanga mikopano ya ku nyakisisa Bibele la Sunda ni la Sunda, ili sibaka se ne si li likilomita ze bato ba ze 13 ku zwa fo ne lu pila. Hañata ne lu fundukanga isali kakusasana mwa lififi la maliha, mi ne lu zamayanga mwa litwa le ne li cikiseza mwa liteka inze ku bata hahulu-hulu (-40°C). Batu ba 50 kamba ku fitelela ba sikwata sa luna ne ba kopanelanga mwa muzuzu o munyinyani-nyinyani. Ne lu kalanga ka ku opela pina i liñwi kamba lipina ze peli kamba ze taalu. Ne ku fiwanga tapelo ye zwelela kwa pilu mi hasamulaho ne ku nyakisiswanga lipuzo za Bibele. Ne lu ezanga puisano yeo ka hola i liñwi kamba ku fitelela. Ne lu opelanga lipina ze ñwi hape mi hasamulaho ne lu nyakisisanga lipuzo ze ñwi za Bibele. Ku eza cwalo ne ku tiisanga tumelo ya luna luli!

KU TALIMANA NI MIINELO YE MINCA

Ka silimo sa 1960, Lipaki ba ne ba isizwe kwa linaha li sili ba fiwa kwateñi tukuluho ye tuna. Nihaike kuli ne lu li babotana, na yo pota kwa Moldova, ko ne ni izo kopana ni bo Nina, ili bao bashemi ba bona ni bo kukwaa bona ne li Lipaki. Hamulahonyana wa fo, lwa nyalana ni bo Nina mi lwa kutela kwa Siberia, kwa naa izo pepelwa mwanaa luna wa musizana ya bizwa Dina ka silimo sa 1964, mi ka 1966 kwa pepwa mwanaa luna wa mushimani ya bizwa Viktor. Hamulaho wa lilimo ze peli ku zwa fo, lwa tutela kwa Ukraine ko ne lu izo pila mwa kandunyana mwa tolopo ya Dzhankoy, ye ne li likilomita ze 160 ku zwa kwa Yalta, ye li kwa sikuli sa Crimea.

 Mwa sikuli sa Crimea, musebezi wa Lipaki za Jehova ne u kwalilwe, sina mo ne u kwalezwi mwa sibaka kaufela sa Soviet Union. Kono milao ya ku hanisa musebezi wa luna ne si ye tiile hahulu mi ne lu sa nyandiswi hahulu. Kamukwaocwalo, Lipaki ba bañwi ba kala ku nga lika ka likesha. Ne ba ikutwa kuli kabakala kuli ne ba nyandile hahulu mwa Siberia, ne ku li hande kuli cwale ba beleke ka taata kuli ba ipumanele kwateñi lika za kwa mubili.

LIKEZAHALO ZE TABISA

Ka la 27 March, mwa silimo sa 1991, musebezi wa luna wa lumelezwa ka mulao mwa sibaka kaufela se ne si bizwa Soviet Union ka nako yeo. Honafo, kwa ezwa litukiso za kuli ku be ni mikopano ye ipitezi ya sikiliti ye 7, ya mazazi a mabeli, mwa naha kaufela. Luna ne lu ka yo fumaneha kwa mukopano o ne u ka ezezwa mwa Odessa, kwa Ukraine, o ne u ka kala la 24 August. Ne ni zo fita kwa sibaka sa mukopano inze ku sa siyezi kweli kuli mukopano u kalise ilikuli ni tuse mwa musebezi wa ku lukisa libapalelo le lituna la mbola mo ne ku ka ezezwa mukopano wa sikiliti.

Ne lu belekanga lizazi mukatumbi, mi hañata busihu ne lu lobalanga fa lipula za mwa libapalelo la mbola leo. Likwata za basali ba ba li Lipaki ba kenisa sibaka se si potolohile libapalelo leo. Kwa zwiswa manyalala a eza litani ze 70. Ba ne ba belekela mwa likolo la malobalo ba ya mwa tolopo ku yo bata-bata malobalo a baenyi ba ba eza 15,000 ba ne ba libelelwa ku taha kwa mukopano. Kono ka sipundumukela kwa ezahala taba ye komokisa!

Ka la 19 August, ili mazazi a ketalizoho pili mukopano wa sikiliti u si ka kalisa kale, mueteleli wa USSR ya bizwa Mikhail Gorbachev, a tamiwa ka nako ya naa li fa pumulo kwatuko ni Yalta, ili sibaka se ne si li bukaufi ni fo ne lu pila. Tumelezo ye ne lu filwe ya kuli lu eze mukopano wa sikiliti ya kansulwa. Baenyi ba ne ba taha kwa mukopano ba kala ku lizeza mawaile kwa ofisi ye ne talima za mikopano ya likiliti, ba nze ba buza kuli, “Cwale lu ka eza cwañi ka za litukiso ze se lu ezize kale za tanansipoti ya limbasi ni litima?” Hamulaho wa ku lapela hahulu ka za taba yeo, ba ne ba na ni buikalabelo bwa ku onga-onga mukopano wa sikiliti ba ba alaba kuli, “Mu tahe feela!”

Mizwale ba zwelapili ku eza litukiso za mukopano wa sikiliti ba nze ba lapela ka za teñi. Ba likolo le ne li talima za tanansipoti ba kala ku amuhela baenyi ba ne ba sweli ku esha ku zwa kwa libaka ze shutana-shutana za Soviet Union ni ku ba isa kwa mizuzu ko ne ba lukiselizwe malobalo. Zazi ni zazi kakusasana, mizwale ba mwa Katengo ka Mukopano wa Sikiliti ne ba siyanga liofisi za bona ni ku ya ku yo bonana ni makwambuyu ba mwa tolopo yeo. Zazi ni zazi manzibwana, ne ba kutanga ba si ka fiwa tumelezo ya ku eza mukopano.

LITAPELO ZA LUNA ZA ALABIWA

La Bune, ili ka la 22 August, inze ku siyezi feela mazazi a mabeli kuli lizazi le ne li lukisizwe kuli mukopano u kalise li fite, mizwale ba mwa Katengo ka Mukopano wa Sikiliti ba kuta ni taba ye nde ya kuli: Ne lu filwe tumelezo ya ku eza mukopano wa sikiliti! Ha ne lu nze lu opela pina ya ku kwalula ni ku lapela hamoho tapelo ya ku kwalula, ne lu na ni tabo ye tuna luli. Hamulaho wa kalulo ya mafelelezo ya mukopano la Mukibelo, ne lu tonile hahulu busihu inze lu ikambota ni ku kopana ni balikani ba luna ba kale. Ne lu li sikwata sa Bakreste ba ne ba na ni tumelo ye tiile hahulu ili ye ne i ba konisize ku tiyela litiko ze tuna hahulu.

Mwa lilimo ze fitelela 22 ze fitile hamulaho wa mukopano wa sikiliti wo, ku bile ni kulo ye tuna hahulu ya kwa moya. Mwa naha ya Ukraine kaufela ku yahilwe Mandu A Mubuso, mi palo ya bahasanyi ba Mubuso i ekezehile ku zwa fa 25,000 ye ne li teñi ka 1991 ku ya fa palo ye fitelela 150,000 cwale!

LU SA FUMILE KWA MOYA

Lubasi lwa luna lu sa pila mwa ndu ye swana mwa Dzhankoy, ili muleneñi mo ku na ni batu ba ba bato eza 40,000 cwale. Nihaike kuli ne ku na ni feela mabasi a sikai a Lipaki ha ne lu fitile mwa Dzhankoy ku zwa kwa Siberia ka 1968, ka nako ya cwale mwa Dzhankoy se ku na ni liputeho ze 6.

Palo ya ba mwa lubasi lwa ka ni yona i ekezehile. Se lu li masika a mane a sa pila, ili a sebeleza Jehova—mi bao ki bana ba luna, baikulu ba luna, ni bana ba baikulu ba luna.

[Siswaniso se si fa likepe 8]

Fa sitishini sa litima sa mwa Dzhankoy, i bato ba ka 1974

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Masika a mane a lubasi lwa ka

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Fa mukopano wa sikiliti kwa Odessa, ka 1991