MU LIKANYISE TUMELO YA BONA | RAHABA

‘Naa Beilwe ya Lukile ka Misebezi’

RAHABA naa talimela mwa lihaulo la ndu ya hae, liseli la lizazi le li pazula ha li kala ku bonahala mwa libala le ne li potolohile muleneñi wa Jeriko. Masole ba Maisilaele ba ne ba itukiselize ku taseza muleneñi wo, ne ba kubukani kwande a muleneñi. Masole bao ha ne ba kalile ku potoloha muleneñi sina mo ne ba ezelize mwa mazazi a mañwi a naa felile, mo ne ba zamaya kwa ba ni liluli mi mulumo o mutuna wa litolombita wa kala ku utwahala hape.

Rahaba naa pila mwa muleneñi wa Jeriko mi naa ziba hande linzila, mandu, misika, mane ni miyaho ya lipisinisi ye ne fumaneha mwateñi. Naa ziba hande batu ba ne ba pila mwa muleneñi wo. Mazazi ha naa nzaa ya Rahaba na lemuhile kuli batu ba mwa muleneñi wahabo ne ba zwelapili ku ba ni sabo ye tuna mi Maisilaele bona ne ba zwezipili ku potolohanga muleneñi hañwi ka zazi. Mulumo wa litolombita za Maisilaele ha ne u zwelapili ku utwahala mwa linzila ni mwa lipatelo za muleneñi wa Jeriko, Rahaba naa si ka kenelwa ki sabo kamba ku felelwa ki sepo sina mo ne ba ezelize batu ba bañwi mwa muleneñi.

Rahaba naa iponezi mpi ya Maisilaele ha i kala ku potoloha muleneñi ka lizazi la bu 7. Mwahalaa masole ba Maisilaele, Rahaba naa iponezi baprisita ba bona inze ba liza litolombita mi ne ba lwezi aleka ye kenile ye ne yemela ku ba teñi kwa Mulimu wa bona Jehova. Lu eze inge lwa bona Rahaba a sikatezi fa muhala wa bufubelu bo bu tona o ne u lepelela mwa lihaulo la ndu ya hae le ne li li kwa neku la kwande a limota le li tuna la muleneñi wa Jeriko. Muhala wo, ne u hupulisa Rahaba za sepo ya hae ya kuli yena ni lubasi lwa hae ne ba ka punyuha muleneñi wa Jeriko ha ne u ka sinyiwa. Kana Rahaba ne li mubeteki? Jehova naa sa ngi taba yeo cwalo; kono naa boni kuli Rahaba ne li musali ya naa na ni tumelo ye tuna hahulu. Ha lu kaleñi ku nyakisisa likande la Rahaba ku zwa kwa makalelo kuli lu bone ze lu kona ku ituta ku yena.

RAHABA MUSALI WA LIHULE

Rahaba ne li lihule. Baituti ba bañwi ba Bibele ba kwamulaho ba kakanya hahulu taba ya kuli Rahaba ne li lihule, bona ba lumela kuli Rahaba ne li feela musali ya naa beleka mwa hotela. Kono Bibele yona i bulela niti ka za taba yeo. (Joshua 2:1; Maheberu 11:31; Jakobo 2:25) Ku bonahala kuli musebezi wa Rahaba ne u ngiwa ku ba o lukile mwa naha ya Kanana. Nihaike kuli buhule ne bu ngiwa ku ba bo bu lukile mwa sizo sa Makanana, Rahaba u lukela ku ba ya naa ziba kuli ku eza cwalo ne ku fosahalile. (Maroma 2:14, 15) Rahaba u lukela ku ba ya naa ikutwanga bumaswe bakeñisa mupilelo wa hae. Ka ku swana ni batu ba bañwi kacenu ba ba pila bupilo bwa naa pila ka bona Rahaba, mwendi ni yena naa ikutwile kuli ha ku na mwa naa ka ezeza, kakuli naa pila bupilo bo bu cwalo ka mulelo wa kuli a babalele mabasi a hae.

Ku si na ku kakanya, Rahaba na tabela ku cinca mupilelo wa hae. Mwa naha ya habo Rahaba ne ku tezi mifilifili ni likezo ze ñwi ze maswe ze cwale ka sindoye, ni mikwa ya ku eza somano ni folofolo. (Livitike 18:3, 6, 21-24) Bulapeli ki bona bo ne bu tahisa kuli lika ze cwalo li ate mwa naha. Kwa litempele ne ku eziwanga buhule, mi ku lapela milimu ya sidimona ye cwale ka Baale ni Muloke ne ku kopanyeleza ni ku eza matabelo a ku cisa banana inze ba pila mwa mulilo.

Jehova naa ziba ze ne ezahala mwa naha ya Kanana. Mane bakeñisa lika ze maswe ze ne ba eza Makanana, Jehova naa bulezi kuli: “Naha i sinyizwe . , mi cwale ni ka i nata kabakala bumaswe bo bu inzi mwateñi, ni yona naha i ka taza ba ba yahile ku yona.” (Livitike 18:25) Ku ‘nata naha kabakala bumaswe bo ne bu inzi mwateñi’ ne ku kopanyelezañi? Mulimu naa file  Maisilaele sepiso ye: “Muñaa Bupilo Mulimu wa hao u ka lundula macaba ao ka bunyinyani fapilaa hao.” (Deuteronoma 7:22) Lilimo-limo pili sepiso yeo i si ka fiwa kale, Jehova naa sepisize kuli naa ka fa lusika lwa Abrahama naha, mi ‘Mulimu . . . ha koni ku puma.’—Tite 1:2; Genese 12:7.

Kono Jehova hape naa bulezi kuli likwata ze ñwi za mwa naha yeo ne li ka yundiselezwa. (Deuteronoma 7:1, 2) Ka ku ba ‘Muatuli ya lukile wa lifasi kaufela,’ Jehova naa tatubile lipilu za bona mi naa zibile hande milelo ni bumaswe bo ne bu li mwa lipilu za bona. (Genese 18:25; 1 Makolonika 28:9) Rahaba naa ikutwile cwañi ku pila mwa muleneñi o maswe cwalo? Lwa kona ku nahana mwa naa ikutwezi hamulaho feela wa ku utwa za Maisilaele. Naa itutile kuli Mulimu wa Maisilaele naa etelezi batu ba hae ba ne ba nyandiswa mwa butanga, ka ku tahisa kuli ba tule mpi ya Maegepita ye ne li ye maata ka ku fitisisa mwa lifasi ka nako yeo. Mi cwale Maisilaele ne ba tuha ba taseza muleneñi wa Jeriko! Nihakulicwalo, batu ba mwa muleneñi wo, ne ba zwelapili mwa likezo za bona ze maswe. Lwa bona libaka Bibele ha i bulela kuli Makanana ne li batu “ba ba sa utwi.”—Maheberu 11:31.

Rahaba naa sa swani ni batu ba mwa muleneñi wa habo. Ku bonahala kuli hamulaho wa lilimo ze ñata, Rahaba na zwezipili ku nahananga litaba za naa utwile ze ama Maisilaele ni Mulimu wa bona Jehova, ni ka mo Jehova na shutanela ni milimu ya Makanana. Kakuli Jehova yena naa lwanezi sicaba sa hae mwa sibaka sa ku ba eza maswe, mi naa tahisize kuli balapeli ba hae ba be ni mupilelo o munde mwa sibaka sa ku nga kuli ne si ba butokwa ku yena. Mulimu yo, naa nga basali ku ba batu ba butokwa isiñi sina lika ze lekiswa za ku eza feela somano ni zona, kamba ku ba nga sina lika ze si na tuso za ku itusisa mwa bulapeli bo bu maswe. Rahaba ha naa utwile kuli Maisilaele ne ba tibelezi mwa buse bwa nuka ya Jordani, inze ba itukiseza ku taseza muleneñi wa Jeriko, u lukela ku ba ya naa bilaezi hahulu bakeñisa ku ziba ze ne tuha li ezahala kwa batu ba mwa muleneñi wa habo. Kana Jehova naa lemuhile bunde bo ne bu li mwa pilu ya Rahaba?

Kacenu ku na ni batu ba bañata ba ba swana sina Rahaba. Ba ikutwa kuli ha ku na mo ba kona ku ezeza kuli ba cince mupilelo wa bona, o tahisa kuli ba si ke ba kutekiwa ni kuli ba si ke ba ba ni tabo mwa bupilo; ba ikutwa kuli ha ku na ya ba isa pilu kamba ku ba nga ku ba ba butokwa. Taba ya Rahaba ya lu omba-omba kakuli i lu bonisa kuli Mulimu wa bonanga ze ezahala mwa bupilo bwa mañi ni mañi wa luna. Ku si na taba ni bumaswe bo lu kona ku ikutwa, lu zibe kuli Mulimu “ha yo kwahule ni mañi ni mañi wa luna.” (Likezo 17:27) U fakaufi ni luna, mi u itukiselize ku tusa batu kaufela ba ba bonisa tumelo ku yena. Kana Rahaba naa bonisize tumelo ku Mulimu?

NAA AMUHEZI MATWELA

Zazi le liñwi, nakonyana pili Maisilaele ba si ka potoloha kale muleneñi wa Jeriko, Rahaba naa potezwi ki baana ba babeli ba naa sa zibi. Baana ba babeli bao ne ba bata ku kena ni ku zwa mwa muleneñi ku si na mutu ya naa ka ba ziba, kono bakeñisa kuli batu ba mwa muleneñi wo ne ba ikalezwi, buñata bwa bona ne ba itukiselize ku ziba mutu ufi kamba ufi ya naa bonahala ku ba litwela le li zwa kwa Maisilaele. Rahaba u lukela ku ba ya naa lemuhile kapili-pili kuli baana bao ki bo mañi. Mu lemuhe kuli Rahaba naa sa potelwangi ki baana ba naa sa zibi, mi baana ba babeli ba ne ba tilo mu potela bao, ne ba sa bati ku lobala ni yena ka ku ba musali wa lihule kono ne ba bata feela kwa ku fitela.

Baana ba babeli bao kaniti ne li matwela ba ne ba zwa kwa mafulo a Maisilaele. Mueteleli wa bona, Joshua, na  ba lumile kuli ba yo twela muleneñi wa Jeriko kuli ba zibe mo ne ba ka kona ku u hapela. Muleneñi wo, ne u ka ba ona wa pili kwa mileneñi ya mwa Kanana ye ne i ka tasezwa ki Maisilaele mi mwendi ne li ona muleneñi o maata ka ku fitisisa kwa mileneñi kaufela ya mwa Kanana. Joshua naa bata ku ziba kuli yena ni baana ba naa li ni bona ne ba ka lwana ni batu ba ba cwañi. Ku si na ku kakanya, ku na ni libaka le ne li tahisize kuli matwela bao ba kete ku yo fitela kwa ndu ya Rahaba. Kakuli kwa ndu yeo ya lihule, batu ba ba sa zibahali ne ba kona ku fitela teñi ku si na mutu ya ziba kuli ku tile baenyi. Mwendi hape matwela bao ne ba bata ku utwa litaba ze ñwi ze tusa kwa batu ba ne ba ka ikambolela feela.

Bibele i bulela kuli Rahaba naa ‘amuhezi hande linumwana.’ (Jakobo 2:25) A ba lumeleza ku kena mwa ndu ya hae mi a ina ni bona, nihaike kuli naa sa zibi kuli batu bao ne li bo mañi luli, ni kuli ne ba batañi. Mwendi naa bata ku ituta ze ñata ka za Mulimu wa bona Jehova.

Kono kapili-pili, linumwana ze ne zwa ku mulena wa Jeriko za fita! Batu ba mwa muleneñi ne ba utwile kuli kwa ndu ya Rahaba ne ku tile matwela ba Maisilaele. Rahaba na ka ezañi? Ha naa ka sileleza batu ba babeli bao, kana naa si ke a itahiseza butata hamohocwalo ni ku tahisa butata kwa lubasi lwa hae? Kana batu ba mwa muleneñi wa Jeriko ne ba si ke ba bulaya lubasi lwa hae kaufela, ha naa ka buluka lila ze cwalo? Kono Rahaba cwale u lukela ku ba ya naa zibile kuli baana bao ne li bo mañi luli. Haiba Rahaba ka nako yeo naa zibile kuli Jehova ki Mulimu ya maata ku fita milimu ya naa lapela, kana taba yeo ne i si ke ya mu susueza ku nga muhato wa ku yema kwa linuku la Jehova?

Rahaba naa si na nako ye ñata ya ku nahana, kono bakeñisa kuli naa na ni buikoneli bwa ku tatulula matata, a nga muhato kapili-pili. Naa patile matwela mwatasaa mañata a matokwani a naa yanehilwe fa situwa sa ndu ya hae. Kihona a bulelela linumwana za mulena kuli: “Ku cwalo, ne ku tile banna ku na, kono ne ni sa zibi kuli ki ba ba zwa kakai; mi ka swalala ha ku se ku kwalwa munyako wa munzi, banna bao ba zwile; ha ni zibi ko ba ile. Mu ba latelele kapili mi mu ka yo ba swala.” (Joshua 2:4, 5) Mu eze inge kuli mwa bona Rahaba inze a talimezi kwa lifateho za linumwana za mulena. Kana naa nahanile za kuli linumwana zeo ne li ka lemuha kuli pilu ya hae ne i sweli ku tula-tula?

Buhata bwa naa itusisize ne bu belekile! Baana ba ne ba lumilwe ki mulena bao ba latelela matwela ka nzila ye liba kwa nuka ya Jordani. (Joshua 2:7) Rahaba u lukela ku ba ya naa ikutwile ku lukuluha baana bao ha se ba ile. Ka muhato o bunolo wo, Rahaba naa konile ku puma baana ba likebenga bao ba ne ba si na tukelo ya ku ziba niti mi naa pilisize batanga ba Mulimu wa niti Jehova.

Rahaba a kutela kwa situwa kapili-pili ni ku yo bulelela matwela ba babeli bao za naa ezize. Hape naa patuluzi taba ye ñwi ya butokwa ya kuli: Batu ba mwa muleneñi wa habo ne ba felezwi ki sepo mi ne ba ikalezwi za batu ba ne ba tuha ba taseza muleneñi wa bona. Taba ye nde ye ne ba utwile matwela ba babeli bao i lukela ku ba ye ne ba tabisize hahulu. Makanana ba ba maswe bao ne se ba kalile ku saba hahulu bakeñisa ku utwa za  maata a Mulimu wa Isilaele, yena Jehova! Rahaba naa bulezi nto ye ñwi ya butokwa hahulu ku luna kacenu. Naa ize: “[Jehova] Mulimu wa mina ki Mulimu wa kwahalimu mwa lihalimu, ni wa kwatasi mwa lifasi.” (Joshua 2:11) Litaba za naa utwile ka za Jehova ki zona ze ne mu tusize ku ziba taba yeo: Naa boni kuli naa swanela ku sepa Mulimu wa Maisilaele. Mi a ba ni tumelo ku Jehova.

Rahaba naa si ka kakanya taba ya kuli Jehova naa ka konisa batu ba hae ku tula muleneñi wa Jeriko. Kamukwaocwalo, a ikupela kuli yena ni lubasi lwa hae ba piliswe muleneñi ha ne u ka sinyiwa. Matwela ba lumela ku eza cwalo mi ba bulelela Rahaba kuli a buluke kunutu ya bona ni kuli a tame muhala wa bufubelu bo bu tona ni ku u lepeleza mwa lihaulo la ndu ya hae le ne li li kwa limota la muleneñi ilikuli masole ba kone ku mu sileleza ni ku sileleza lubasi lwa hae.—Joshua 2:12-14, 18.

Lwa kona ku ituta taba ya butokwa kwa tumelo ya Rahaba. Sina mo i bulelela Bibele, “tumelo i taha ka se si utwilwe.” (Maroma 10:17) Rahaba naa utwile litaba za niti ka za kuli Jehova Mulimu u na ni maata ni katulo ye lukile, kabakaleo, a sepa Jehova ni ku ba ni tumelo ku yena. Kacenu lwa kona ku ituta litaba ze ñata hahulu ka za Jehova. Kacwalo lu ka eza hande hahulu ku ziba za Mulimu ni ku ba ni tumelo ku yena ku zwelela ku ze lu ituta mwa Linzwi la hae, yona Bibele.

MAKWAKWA A MULENEÑI O MAATA A WELA FAFASI

Ka ku latelela kelezo ya Rahaba, matwela ba babeli bao ba shetumukela fafasi ka ku itusisa muhala o no tamilwe kwa lihaulo la ndu ya hae mi ba akufa ku liba kwa malundu ba sa ezi lilata. Kwa linjetumuko ze ne li kwa mutulo wa Jeriko, ne ku na ni mahaha a mañata mo ne ba kona ku ipata matwela bao ku fitela ba kona ku kutela mwa mafulo a Maisilaele ku si na butata ni ku yo fitisa taba ye nde ye ne ba utwile ku Rahaba.

Hamulaho, ku bonahala kuli batu ba mwa Jeriko ne ba sabile hahulu ha ne ba utwile kuli Jehova naa ezize makazo ya ku yemisa mezi a nuka ya Jordani kuli a si ke a zwelapili ku buba, ili ku konisa Maisilaele ku sila fa mubu o omile. (Joshua 3:14-17) Rahaba yena na si ka saba ha naa utwile za taba yeo, kono ne i mu tusize feela ku lemuha kuli tumelo ya hae ku Jehova ne si ya mbango.

Kihona cwale ku taha mazazi ao Maisilaele ne ba potolohile muleneñi wa Jeriko ili mazazi a 6 a ku potoloha muleneñi hañwi ka lizazi. Cwale ne li lizazi la bu 7, mi ne ku ezahezi lika ze shutana ni ze ne ezahezi mazazi a naa fitile. Sina mo ku taluselizwe kwa makalelo a taba ye, masole ba Maisilaele ne ba kalile ku potoloha muleneñi isali kakusasana, mi ha se ba potolohile muleneñi hañwi, ba zwelapili ku u potoloha ka ku kuta-kutela. (Joshua 6:15) Maisilaele ne ba bata ku ezañi?

Kwa mafelelezo a mupotolohelo wa bu 7 ka lizazi leo la bu 7, masole ba yema. Ba tuhela ku liza litolombita. Kwa kuza kwali tuu. Batu ba mwa muleneñi wa Jeriko ba lukela ku ba ba ne ba ikalezwi hahulu. Ka taelo ya Joshua masole ba Maisilaele ba tumusa manzwi a bona lwa pili mi ba huwa ka maata. Kana balibeleli ba ne ba li fahalimu a limota la Jeriko ne ba nahanile kuli kezo yeo ya ku huwa ne li feela mufuta o muñwi wa ku taseza ka ona? Haiba ne ba nahanile cwalo, u zibe ne ku si ka fita nako ye telele inze ba nahana cwalo. Limota-tuna fo ne ba yemi la kala ku zikinyeha. La zwelapili ku zikinyeha hahulu ku fitela li wela fafasi ni ku pwacakeha! Nihakulicwalo, liluli ha se li fukuzehile, kalulo ye ñwi ya limota ne i fumanwi i sa yemi. Ndu ya Rahaba ne i si ka sinyeha bakeñisa tumelo ya hae. Mu nahane feela mwa naa ikutwezi ha naa boni kuli Jehova naa mu silelelize! * ni kuli lubasi lwa hae ne lu silelelizwe!—Joshua 6:10, 16, 20, 21.

Maisilaele ne ba kutekile Rahaba bakeñisa tumelo ya hae. Maisilaele ha ne ba boni kuli ne ku na ni ndu i liñwi ye ne siyezi i si ka sinyeha mwahalaa mamota a naa bulumukile, ne ba zibile kuli Jehova naa li ni musali yo. Rahaba ni lubasi lwa hae ne ba silelelizwe muleneñi o maswe wo, ha ne u sinyizwe. Hamulaho wa ndwa, Rahaba naa lumelelizwe ku yaha kwatuko ni mafulo a Maisilaele. Hamulaho wa nako, Rahaba a ba kalulo ya lusika lwa Majuda. A nyalwa ku muuna wa libizo la Salimoni. Mwanaa bona, Boazi, a hula ni ku ba muuna wa tumelo ye tuna hahulu. A nyala Ruti wa Mumoabi. * (Ruti 4:13, 22) Mulena Davida hamohocwalo ni Mesia yena Jesu Kreste, ne ba simuluhile mwa lusika lo, lwa batu ba ne ba na ni tumelo ye tuna.—Joshua 6:22-25; Mateu 1:5, 6, 16.

Likande la Rahaba li lu bonisa kuli kaufela luna lu ba butokwa ku Jehova. Wa lu ziba kaufelaa luna, wa bonanga ze mwa lipilu za luna mi wa tabelanga ha lemuha kuli lu na ni tumelo sina mwa naa ezelize ha naa boni tumelo ya Rahaba. Tumelo ya hae ne i mu susuelize ku nga muhato. Sina feela mo i bulelela Bibele Rahaba ‘naa beilwe ya lukile ka misebezi.’ (Jakobo 2:25) Lu ka eza hande ku likanyisa tumelo ya hae!

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Rahaba naa bile ni tumelo ku Mulimu wa Maisilaele

[Siswaniso se si fa likepe 14]

Rahaba naa patile batanga ba Jehova mwatasaa mañata a matokwani ili ku beya bupilo bwa hae mwa lubeta