ELIA naa tamile musipili o ne u tandile lisunda ze peli, naa zamaile nzila ye fita mwa Musindi wa Jordani ku zwelela kwa lilundu la Horebe ku liba kwa mutulo. Kwa mafelelezo, a fita mwa naha ya habo yena ya Isilaele, mi a fumana kuli ku bile ni licinceho mwateñi. Butata bo ne bu tisizwe ki linanga le ne li bile teñi ka nako ye telele ne se bu kalile ku fela. Pula ya maseulo ne se i kalile ku nela mi balimi ne ba patehile ku lima masimu a bona. Ku bonahala kuli mupolofita wa Mulimu yo, naa ikutwile hande ku bona mubu inze u kolobiswa ki pula, kono naa iyakatwa hahulu batu. Batu ba bañata ne se ba tuhezi ku sebeleza Mulimu. Buñata bwa bona ne se ba lapela Baale mi Elia naa na ni musebezi o mutuna wa ku ba tusa ku tuhela ku eza lika ze si ka luka. *

Elia ha naa li bukaufi ni tolopo ya Abele-Mehola, naa fumani batu ba ne ba patehile ku lima mwa simu ye tuna. Ne ku na ni lipulu ze 24 ze ne panilwe ka bubeli ka bubeli mi sipani sa lipulu ze 12 ne si hoha sikekele si li siñwi, mi ne ba sweli ku lima mwa simu ye kolobile hande. Muuna ya naa kekela ka ku itusisa sipani sa mapulu sa bubeli ki yena ya naa batiwa ki Elia. Libizo la muuna yo ki Elisha, yena ya naa ketilwe ki Jehova kuli a yole Elia. Bakeñisa kuli nako ye ñwi Elia naa kile a ikutwa kuli ki yena a nosi ya naa sebeleza Mulimu ka busepahali, ku bonahala kuli naa nyolezwi hahulu ku yo kopana ni Elisha.—1 Malena 18:22; 19:14-19.

Kana Elia naa zina-zinile ku fa mutu yo muñwi kwa misebezi ya naa peta, kamba ku ikabela ni yena lika ze ñwi za naa ikola mwa musebezi wa hae, kamba ku ikalelwa kuli zazi le liñwi mutu yo u ka mu yola? Ha lu zibi hande haiba lika zeo ne li mu bilaelize; niteñi ha lu koni ku bulela kuli naa sa koni ku bilaezwa ki lika ze cwalo. Kakuli, “Elia ne li mutu wa maikuto a swana ni a luna.” (Jakobo 5:17) Nihakulicwalo, Bibele i bulela kuli: “Elia ha fita ku yena a mu nepela kubo ya hae fahalimu.” (1 Malena 19:19) Ku bonahala kuli kubo ya Elia ya naa apalanga ka ku ba mupolofita ne i pangilwe fa litalo la ngu kamba la puli, Elia naa apalanga kubo yeo fahalimu a liapalo za hae ili ku bonisa kuli naa ketilwe ki Jehova. Ku nepela kubo yeo fa maheta a Elisha ne ku na ni taluso ye tuna. Elia naa itatezi ku utwa taelo ya Jehova ya kuli a kete Elisha kuli a mu yole. Elia naa sepile Mulimu wa hae mi naa mu utwa.

Elisha ya naa sa li mutangana naa nyolezwi hahulu ku tusa mupolofita wa musupali. Elisha naa si ka yola Elia ona fo feela. Kono naa zamayanga ni Elia ni ku mu tusa ku peta musebezi wa hae ka lilimo ze 6, mi hamulaho naa tilo zibahala ka musebezi wa ku “selanga Elia mezi mwa mazoho.” (2 Malena 3:11) Elia u lukela ku ba ya naa ikutwile hande ku tusiwa ki sikombwa se si sepahala cwalo! Ku bonahala kuli baana ba babeli bao ne ba bile balikani ba batuna. Ku si na ku kakanya, swalisano ya bona yeo ne i ba tusize ku zwelapili ku sebeleza Mulimu ku si na taba ni kuli ne ba iponela lika ze maswe ze ne ezahala mwa sibaka se ne ba pila ku sona. Mulena Akabe sihulu naa zwezipili ku eza lika ze maswe hahulu ni ku fita.

Kana ni mina mwa eziwanga maswe ki batu ba bañwi? Mwa lifasi le li maswe le, buñata bwa luna lwa eziwanga maswe. Ku ba ni mulikani ya lata Mulimu, kwa kona ku mi tusa ku itiisa ha mu eziwa maswe ki batu ba bañwi. Hape batu ba bañwi ha ba mi eza maswe, mwa kona ku ituta ze ñata kwa tumelo ya Elia.

Elia ni Elisha ne ba belekile ka taata ku tusa batu kuli ba be ni silikani se sinde ni Mulimu. Ku bonahala kuli ne ba etelelanga mwa musebezi wa ku luta bapolofita ba bañwi ili ba ne ba onga-ongilwe mwa likolo za mufuta o muñwi cwalo. Nihakulicwalo, hamulaho wa nako, Jehova naa file Elia musebezi o muñwi ka ku mu bulelela kuli: “Zamaya, u yo katana Akabe mulena wa Isilaele.” (1 Malena 21:18) Akabe naa ezizeñi?

Mulena Akabe ne li mukwenuheli mi ka nako yeo ne li yena mulena ya naa ezize ze maswe ka ku fitisisa kwa malena kaufela ba ne ba busize mwa Isilaele. Naa nyezi Jezabele, mi naa tahisize kuli batu ba bañata mwa naha ba kale ku lapela Baale, mi ni yena mulena kasibili naa swalisana ni batu mwa bulapeli bo. (1 Malena 16:31-33) Bulapeli bwa Baale ne bu kopanyeleza ku eza lizo za mikiti ya lupepo, ku eza buhule, ni ku eza banana matabelo. Ku tuha fo, Akabe ki hona ha naa zo tula taelo ya naa filwe ki Jehova ya kuli a bulaye Mulena ya maswe wa Siria Beni-Hadadi. Ku bonahala kuli Akabe naa hanile ku bulaya mulena yo, bakeñisa kuli naa bata ku fumananga masheleñi ku yena. (1 Malena, kauhanyo 20) Kono ka nako yeo, Akabe ni Jezabele ba kala ku ba hahulu ni mukwañuli, ku lata hahulu sifumu, ni ku lata hahulu mifilifili.

Akabe naa na ni ndu ya silena mwa Samaria, mi ndu yeo ne li ye tuna luli! Hape naa na ni ndu ye ñwi ya silena kwa Jizireele, ili sibaka se ne si fumaneha likilomita ze 37 ku zwa kwa Samaria. Bukaufi ni ndu ya hae yeo ya kwa Jizireele, ne ku na ni simu ya likota za veine. Akabe naa lakalize hahulu simu yeo, ye ne li ya Nabote. Akabe a biza Nabote ni ku to mu taluseza kuli naa bata ku leka simu ya hae kamba haiba naa lata naa ka mu fa simu ya veine i sili. Kono Nabote, a mu bulelela kuli: “Ka Muñaa Bupilo, ha ni na ku ku fa sanda se si zwa ku bokuku ba kale.” (1 Malena 21:3) Kana kalabo yeo i bonisa kuli Nabote naa na ni muñañatoho kamba kuli naa sa nahani hande? Batu ba bañata ki mona mo ba nahanela. Kono niti kikuli Nabote naa mamela mulao wa Jehova, o ne u sa lumelezi Maisilaele ku lekiseleza saanda sa lubasi lwa bona. (Livitike 25:23-28) Nabote naa sa lati ku loba Mulao wa Mulimu. Naa na ni tumelo ni bundume, kakuli naa ziba hande kuli ku hanela Akabe ne ku kona ku mu tahiseza butata.

Kono Akabe yena naa si na taba ni Mulao wa Jehova. A kutela kwa ndu ya hae inze “a nyemile” hahulu bakeñisa kuli mulelo wa hae ne u si ka petahala. Bibele i bulela kuli: “A yo lobala fa bulobalo bwa hae, a talima kwa limota, a hana ku ca.” (1 Malena 21:4) Jezabele ha naa lemuhile kuli muunaa hae naa nyemile ni ku mbumbisa milomo sina mwa ezezanga mwanana ya filikani, kapili-pili a hupula za ku eza kuli a tuse muunaa hae ku fumana za naa bata, mi mulelo wa hae wo, ne u kopanyeleza ni ku yundisa lubasi lwa batu ba ba lukile.

Mutu ha koni ku bala likande la Jezabele leo a sa komokiswi ki bumaswe bwa mulelo wa hae. Muoli Jezabele naa ziba kuli Mulao wa Mulimu ne u tokwa bupaki bwa batu ba babeli kuli mutu ya tamelelizwe taba ye tuna a fiwe koto. (Deuteronoma 19:15) Kabakaleo, a ñola mañolo ka libizo la Akabe ku laela manduna ba kwa Jizireele kuli ba fumane baana ba babeli ba ne ba ka itakaleza ku tameleza Nabote taba ya buhata ya kuli naa na ni mulatu wa ku nyefula ili mulatu o ne u kona ku tahisa kuli mutu a bulaiwe. Ka bumai, mulelo wa hae wa konda. “Banna ba babeli ba ba maswe” ba tameleza Nabote mulatu mi a pobaulwa ka macwe ku fitela a shwa bakeñisa taba yeo. Haki Nabote feela ya naa bulailwe kono ni bana ba hae ba bashimani ni bona ne ba bulailwe! * (1 Malena 21:5-14; Livitike 24:16;  2 Malena 9:26) Ka nzila ye ñwi, Akabe naa file musalaa hae maata a ku zamaisa lika mwa lapa la hae, ili ku mu lumeleza ku eza mwa naa latela kaufela mi a tahisa kuli batu bao ba ne ba si na mulatu ba bulaiwe.

Mu nahane feela mwa naa ikutwezi Elia Jehova ha naa mu taluselize za naa ezize mulena Akabe ni musalaa hae Jezabele. Kwa zwafisa luli ku bona batu ba ba maswe ha ba bonahala kuli ba kondisa mwa bupilo ku fita batu ba ba lukile. (Samu 73:3-5, 12, 13) Kacenu, lu bonanga batu ba ba ezanga maswe batu ba bañwi, mi fokuñwi mane ba ba ezanga lika ze cwalo ki batu ba ba maata ba ba ipapata kuli ba yemela Mulimu. Kono taba ye, ya kona ku lu omba-omba. Mwa taba ye, Bibele i lu hupulisa kuli hakuna nto ye ipatile mwa meeto a Jehova. Wa bonanga lika kaufela. (Maheberu 4:13) Kono u ezangañi ha bona batu inze ba eza lika ze maswe cwalo?

Jehova naa lumile Elia ku Akabe. Mulimu a bulelela Elia ka ku nonga kuli: “Ki yo mwa simu ya veine ya Nabote.” (1 Malena 21:18) Jezabele ha naa bulelezi Akabe kuli simu ya likota za veine ne se i li ya hae, Akabe a kena mwateñi mi a kala ku tambala-tambala mwateñi ka tabo. Kono naa sa zibi kuli Jehova naa bona ze ne ezahala. Mu nahane feela mwa naa ikutwezi ha naa nzaa zamaya-zamaya mwa simu yeo ya likota za veine, inze a sweli ku nahana mwa naa ka i fetulela ku i bisa simu ye nde hahulu. Kono ka ku sa libelela, Elia a punya! Tabo ya na ni yona Akabe ya fela mi kapili-pili sifateho sa hae sa tala buhali ni sitoyo ha naa nzaa bulela kuli: “Kanti u ni fumani wena sila sa ka!”—1 Malena 21:20.

Manzwi a Akabe a bonisa kuli ne li sitoto ka linzila ze peli. Sapili, manzwi a kuli “Kanti u ni fumani” a bonisa kuli Akabe naa si ka nahana ka za Jehova. Kono Jehova naa mu boni ni kale. Naa iponezi Akabe inze a iketela ku eza ze maswe ni ku mu bona ha naa i kola ze ne zwile mwa kezo ye maswe ya Jezabele. Mulimu naa boni kuli Akabe naa kalile ku nga sifumu ku ba sa butokwa hahulu ku fita ku ba ni sishemo, ku eza ba bañwi hande, kamba ku ba ni mufelañeke. Sa bubeli, ka ku bulelela Elia kuli, “wena sila sa ka!” Akabe naa bonisize kuli naa toile muuna ya naa li mulikanaa Jehova Mulimu ili ya naa ka mu tusa ku tuhela mikwa ya hae ye maswe.

Lu ituta lituto za butokwa kwa litaba za naa bulezi Akabe ka ku sa nahana hande. Lu swanela ku hupulanga kuli Jehova Mulimu wa bonanga lika kaufela. Ka ku ba Ndataa luna ya lilato, wa zibanga ha lu keluha mwa nzila ye lukile mi u nyolelwanga ku lu bona inze lu cinca mikwa ya luna ye maswe. Mi kuli a lu  tuse, Jehova u itusisanga balikani ba hae ba ba sepahala, ili ba ba eza mwa naa ezezanga Elia ku taluseza batu sina bona manzwi a Mulimu. Neikaba mafosisa a matuna ku nga balikani ba Mulimu ku ba lila za luna!—Samu 141:5.

Mu eze inge ba ba bona Elia inze a alaba Akabe kuli: “Ni ku fumani.” Elia naa ziba kuli Akabe ne li lisholi, sibulai, ni kuli ne li mulwanisi wa Jehova Mulimu. Elia naa bile ni bundume bwa ku bulelela muuna ya maswe yo niti. Elia naa bulelezi Akabe koto ya naa ka mu fa Mulimu. Jehova naa ziba ze ne ezahala kaufela, naa boni kuli bumaswe bo ne bu zwa mwa lubasi lwa Akabe ne bu sweli ku hasanela kwa batu ba bañata. Kamukwaocwalo, Elia a bulelela Akabe kuli Mulimu naa lukisize ku “timisa” ili ku yundisa lusika lwa hae kaufela. Jezabele ni yena naa ka fiwa koto.—1 Malena 21:20-26.

Elia naa si nga kuli batu ba kona ku zwelapili feela ona cwalo inze ba eza ze maswe kamba ze si ka luka ba sa fiwi koto. Batu ba bañata kacenu ba nahananga kuli ba kona ku zwelapili ku eza ze maswe ba sa fiwi koto. Likande la mwa Bibele le, li lu hupulisa kuli Jehova Mulimu wa bonanga ze ezahala mi wa fanga katulo kwa batu ba ba eza ze maswe ka nako ye swanela. Linzwi la hae li lu kolwisa kuli kwapili u ka felisa bumaswe kaufela ku ya ku ile! (Samu 37:10, 11) Kono mwendi mu kana mwa ipuza kuli ‘Kana likatulo za Mulimu li ama feela ku ota batu? Kana Mulimu ha bonisangi sishemo kwa batu ba atula?’

Mwendi Elia naa komokile hahulu ha naa boni mwa naa ezelize Akabe hamulaho wa ku atulwa ki Mulimu. Bibele i bulela kuli: “Akabe ha utwa litaba zeo, a hahula liapalo za hae, a itama masaka fa mubili, a itima lico, a lobala ni masaka, a lenjanga kwa ku zamaya.” (1 Malena 21:27) Kana Akabe naa bakela mikwa ya hae?

Lwa kona ku bulela kuli Akabe naa ngile muhato o munde. Akabe naa ikokobelize ili nto ye taata hahulu ku eziwa ki mutu ya ikuhumusa, ni ya ikutwisisa. Kana naa bakile luli? Ha lu bapanyeñi muhato wa naa ngile Akabe ku wa naa ngile Mulena Manase ya naa busize hamulaho ili ya naa ezize ze maswe ni ku fita. Jehova ha naa otile Manase, Manase naa ikokobelize mi naa kupile Jehova kuli a mu tuse. Kono naa ezize lika ze ñwi hape. Naa cincize mupilelo wa hae ni ku zwisa maswaniso a milimu a naa beile mwa ndu ya Mulimu, mi a ikataza ku sebeleza Jehova mane ni ku susueza batu ba bañwi kuli ba eze nto ye swana. (2 Makolonika 33:1-17) Kana Akabe ni yena naa ezize cwalo? Ku tokwa ni hanyinyani.

Kana Jehova naa lemuhile kuli Akabe naa bonisize fa nyangela kuli naa inyazize? Jehova naa bulelezi Elia kuli: “Wa mu bona Akabe mwa ikokobelelize fapilaa ka? Kabakala kuli u ikokobelize fapilaa ka, ha ni na ku tahisa bumai mwa mazazi a hae; ni ka tahiseza ba ndu ya hae bumai mwa mazazi a mwanaa hae.” (1 Malena 21:29) Kana manzwi ao a bonisa kuli Jehova naa swalela Akabe? Batili, ku baka ha buniti ki kona feela ko ne ku ka tahisa kuli Mulimu a mu bonise sishemo se si cwalo. (Ezekiele 33:14-16) Kono bakeñisa kuli Akabe naa bonisize ka sipimo se siñwi kuli naa inyazize, Jehova naa mu bonisize sishemo ku likana ni buinyazo bwa hae. Akabe naa si ke a bona ko ne lu ka yundisezwa lubasi lwa hae kaufela.

Nihakulicwalo, Jehova naa si ka cinca koto ya naa file Akabe. Hamulaho Jehova a ikambota ni mangeloi ka za nzila ye nde ka ku fitisisa ya naa ka lyanganiswa ka yona Akabe kuli a ye kwa ndwa kwa naa ka yo shwela. Hamulaho wa fo, Akabe a fiwa koto sina mwa naa bulelezi Jehova. Bakeñisa kuli Akabe naa holofazwe maswe mwa ndwa, mi naa zwile mali a mañata, a shwela mwa koloi ya hae. Bibele i zwelapili ku bulela cwana ka za taba yeo kuli: Koloi ya hae ya bulena ha se i tapisizwe, linja ze ñwi za to kapa mali a mulena. Ka nzila yeo, manzwi a Jehova a naa bulelezi Akabe ka ku itusisa Elia a kuli: “Sina mo li lazwelize linja mali a Nabote, linja li ka lazwa ni a hao mali,” a talelezwa.—1 Malena 21:19; 22:19-22, 34-38.

Ku Elia, Elisha, ni batu ba bañwi kaufela ba ne ba sepahala mwahalaa batu ba Mulimu, lifu la Akabe ne li ba kolwisize kuli Jehova naa si ka libala bundume ni tumelo za naa bonisize Nabote. Mulimu ya lata ku atula ka ku luka ha palelwangi ku fa batu ba ba maswe koto ibe kuli u i fa ka nako ona yeo kamba hasamulaho; mi hape wa shemubanga batu ba atula haiba ku eza cwalo kwa swanela. (Numere 14:18) Elia ya naa zwezipili ku sebeleza Mulimu mwa lilimo za naa busize mulena ya maswe yo, naa i tutile tuto ya butokwa hahulu ku ze ne ezahezi. Kana mu kile mwa ezwa maswe ki mutu yo muñwi? Kana mu nyolezwi ku bona Mulimu inze a felisa bumaswe? Haiba ki cwalo mu ka eza hande ku likanyisa tumelo ya Elia. Yena ni mulikanaa hae ya sepahala Elisha, ne ba zwezipili ku taluseza batu litaba ze ne zwa ku Jehova, mi ne ba zwezipili ku sebeleza Mulimu ku si na taba ni kuli ne ba pila mwahalaa batu ba ne ba eza ze maswe!