JOSEFA u talimela kwa upa inze a ikumbuta mwa pilu ya hae, u ikutwa kuli inge a ka zwa mwa koloi ya shimbilwe ku yona ni ku baleha. Mi fo, ba zamaela kwa buse bwa malundu bukaufi ni Hebroni ili mo ku fumaneha munzi wa habo yena. Ndatahe, yena Jakobo u ikinezi fa sibaka sa hae ka nako ya manzibwana mi ha zibi se si ezahezi ku mwanaa hae ya lata hahulu. Kono ka nako ya cwale Josefa ha koni ku bonana ni mushemi wa hae; mi u sweli feela ku nahana za kuli mwendi ha sa na ku mu bona hape. Baleki ba zamaya inze ba mu talimela ha ba nze ba caela likamele za bona mwa mukwakwa o ba fitanga hahulu o liba kwa mboela. Ka nako ya cwale Josefa se li wa bona, mi ba bona teñi kuli haa ba picuki. Ku bona, Josefa u swana feela inge siputela sa butokwa hahulu mo ku beilwe lisende zee nka hande ni mafula a mande ili lika ze ka ba fumanisa polofiti ye tuna ha ba ka yo li lekisa kwa sibaka se si kwahule sa Egepita.

Ka nako yeo, Josefa u lukela ku ba ya naa li wa lilimo ze 17. Mu eze inge mwa mu bona inzaa talimela kwahalimu kwa neku la kwa wiko, lizazi inze li bonahala kuli li ya kwa ku likela kwa mafelelezo a Liwate le lituna, mi u sweli ku nahana za butaata bwa sa keni ku bona. Ku mu bela hahulu taata ku utwisisa kuli bahulwani ba hae tota ki bona ba ne ba bata ku mu bulaya, mi kwa mafelelezo ba mu lekisize mwa butanga. Josefa u lukela ku ba ya naa lilile. Naa sa zibi kuli bupilo bwa hae bwa kwapili ne bu ka ba cwañi.

Ne ku tahile cwañi kuli Josefa a ipumane mwa muinelo o taata wo? Mi lu kona ku itutañi kwa tumelo ya mutangana yo ya naa nyandisizwe ni ku haniwa ki batu ba mwa lubasi lwa hae tota?

Josefa naa simuluha mwa lubasi lo lu tuna, kono mwa lubasi lwa bona ne ku si na swalisano ni tabo. Taba ya mwa Bibele ya lubasi lwa Jakobo i bonisa bumaswe bwa ku nyala libali, ili mukwa wa naa tuhelezi Mulimu ku ba mwahalaa batu ba hae, ku fitela Mwanaa hae a taha ni ku to kutisa sinca tukiso ya Mulimu ya kwa makalelo ya ku nyala feela musali a li muñwi. (Mateu 19:4-6) Jakobo naa na ni bana ba ba fitelela 14, ba naa pepile kwa basali ba bane, ili basali ba hae ba babeli bo Lea ni Rahele hamohocwalo ni batanga ba bona bo Zilipa ni Biliha. Rahele ne li yena musali ya naa latiwa ki Jakobo ku zwa feela kwa makalelo. Mi Jakobo naa si ka hapiwa ka nzila ye cwalo ki Lea yena muhulwanaa Rahele,  ye ne ba mu nyalisize ka bupumi. Ne ku bile ni lifufa le lituna hahulu mwahalaa basali ba babeli bao ka nako ye telele, mi ni bana ba bona ni bona ne ba to zwelapili ku bonisana lifufa ni muna mwahalaa bona.—Genese 29:16-35; 30:1, 8, 19, 20; 37:35.

Rahele naa inzi nako ye telele a sa pepi bana, mi kwa mafelelezo ha sa pepile Josefa, Jakobo a babalela mwanaa hae yo wa mwa bucembele ka nzila ye ipitezi. Ka mutala, lubasi lwa Jakobo ha ne lu tamile musipili wa ku yo kopana ni Isau yena muhulwanaa Jakobo ya naa batanga ku mu bulaya, Jakobo naa boni teñi kuli Rahele ni mwanaa hae yo munyinyani Josefa, ba beiwa ko ne ba sa koni ku holofazwa ka bunolo ili kwa mafelelezo a lubasi kaufela. Lizazi le li sabisa lani, li lukela ku ba la naa hupulanga hahulu Josefa. Mu nahane feela mwa naa ikutwezi zazi leo kakusasana, ha naa iponezi ndatahe wa musupali ili ya naa sa na ni maata inze a sweli ku cuñuta. U lukela ku ba ya naa komokile hahulu ha naa taluselizwe kuli: Bo ndatahe ne ba mangani ni lingeloi le li maata busihu bo bu felile! Kono ki kabakalañi Jakobo ha naa mangani ni lingeloi? Libaka kikuli Jakobo naa bata kuli Jehova Mulimu a mu fuyaule. Jehova naa fuyauzi Jakobo ka ku mu beya libizo la Isilaele. Fo, ne ku talusa kuli kopano kaufela ne i ka bizwa ka libizo la hae! (Genese 32:22-31) Hamulaho wa nako, Josefa naa zibile kuli ki bana ba Isilaele ba ne ba ka pepa masika a eza kopano yeo!

Ku zwafo, Josefa a ipumana lwa pili mwa muinelo o taata ha naa sa li yo munyinyani, mutu ya naa lata hahulu mwa bupilo bwa hae naa timezi. Bo mahe ne ba timezi ka nako ye ne ba puluha Benjamine munyanaa hae. Bo ndatahe ba lembwala hahulu hamulaho wa ku latehelwa ki bakubona. Mu eze inge mwa bona Jakobo ha enga-engisa miyoko ku lila, Josefa inze a mu talimezi, wa mu omba-omba ka nzila ye swana ni ya naa omba-ombilwe ka yona Abrahama kuku wa Jakobo. Josefa u lukela ku ba ya naa tabile hahulu ha naa zibile kuli Jehova u ka be a zusize bo mahe! Mwendi Josefa naa sa bile ni lilato le lituna hahulu ku mufani, yena “Mulimu . . . wa ba ba pila.” (Luka 20:38; Maheberu 11:17-19) Hamulaho wa ku shwelwa ki musalaa hae, Jakobo naa bonisize hahulu lilato kwa bana ba hae ba babeli ba ku pepa ku Rahele.—Genese 35:18-20; 37:3; 44:27-29.

Banana ba bañata ba ba boniswanga lilato le lituna cwalo ba sinyehanga, kono Josefa yena naa itutile kwa mikwa ye mi nde ya bashemi ba hae, mi naa bile ni tumelo ye tiile hamohocwalo ni ku bata ku ziba ze lukile ni ze si ka luka. Naa li mulisana ka nako ya naa na ni lilimo ze 17, mi naa elezanga ba bañwi kwa bahulwani ba hae ha naa lemuhanga kuli ba eza lika ze si ka luka. Kana naa patanga mafosisa a bona ka mulelo wa kuli ba mu tabele? Naa ezanga se si lukile mwa taba ni taba. Naa ba bihanga ku bo ndatahe. (Genese 37:2) Mwendi bundume bwa naa na ni bo, ne bu bonisize maikuto a matuna a naa na ni ona Jakobo ku mwanaa hae ya latwa. Wo ki mutala o munde hahulu o ba swanela ku nahanisisa ka za ona ba banca ba ba li Bakreste! Ha ba ipumana mwa muliko wa ku bata ku pata bufosi bwa mutu yo muñwi, ibe bwa munyanaa bona kamba mulikanaa bona, ba ka eza hande ku likanyisa Josefa, ni ku bona teñi kuli ba biha taba yeo kwa batu ba ba kona ku tusa sifosi yo.—Livitike 5:1.

Lwa kona ku ituta se siñwi hape ka mo ne lu pilela lubasi lwa habo Josefa. Nihaike kuli Bakreste ba niti  kacenu ha ba nyali libali, buñata bwa bona ba mwa mabasi mo ku na ni bana ba mwendakumongo. Kaufela ba kona ku ituta se siñwi kwa lubasi lwa Jakobo kuli ku ba ni ketululo ku kona ku fokolisa swalisano ya lubasi. Bashemi ba ba mwa mabasi mo ku na ni bana ba mwendakumongo ba kona ku eza hande ku talusezanga bana kaufela ba mwa lubasi lwa bona kuli mañi ni mañi wa bona wa latiwa mi u fuyauzwi, ni kuli mañi ni mañi wa kona ku ekeza kwa tabo ye ikoliwa mwa lubasi.—Maroma 2:11.

Mwendi Jakobo naa kutekile Josefa ya naa sa li mushimani, bakeñisa bundume bwa hae bwa hae bwa ku yemela lika ze lukile. Naa ezelize mwanaa hae yo siapalo se si ipitezi. (Genese 37:3) Hañata siapalo seo si bizwanga kuli siapalo sa mishulundu kamba sa mibala-bala, kono ha ku na bupaki hande bo bu bonisa kuli siapalo seo ne li sa mibala-bala. Ku bonahala kuli ne li se si telele, se ne si na ni mukanjo o munde, mi mwendi butelele bwa sona ne bu fita kwa mafelelezo a mazoho ni mahutu a hae. Mwendi siapalo seo, ne li mufuta wa siapalo se ne si konwa ku tiniwa ki mutu ya kutekeha kamba mwanaa mulena.

Kaniti Jakobo naa bata ku tusa mwanaa hae, mi Josefa u lukela ku ba ya naa tabisizwe ki pabalelo ni lilato le ne ba mu bonisize bo ndatahe. Kono siapalo seo ne si ka mu tahiseza butata bo butuna luli. Mu hupule kuli mutangana yo ne li mulisana. Mi wo ne li musebezi o taata luli. Mu nahane feela mutangana ya tinile siapalo sa silena se si cwalo ha nzaa zamaya ka bunya mwa bucwañi bo butelele, ha nzaa pahama macwe, kamba ha nzaa lika ku tamulula ngunyana ye latehile ye mwa sicacani sa mulilo. Puzo ye tuna ki ya kuli, ku oliswa hahulu kwa Josefa ki Jakobo ne ku ka ama cwañi swalisano ya hae ni bahulwani ba hae?

Bibele i alaba kuli: “Bahulwani ba hae ba lemuha kuli ndataa bona wa mu lata ku fita bona kaufela; kabakaleo ba mu toya, mi ba palelwa ku bulela ni yena ka kozo.” * (Genese 37:4) Mwendi kwa utwahala libaka bahulwani ba Josefa ha ne ba bile ni muna, kono ne ba si ka eza ka butali ku toya munyanaa bona cwalo. (Liproverbia 14:30; 27:4) Kana mu kile mwa filikana maswe muta mutu yo muñwi ha naa iselizwe pilu kamba ku fiwa likute le ne mu bata ku fiwa? Haiba ki cwalo, mu hupule bahulwani ba Josefa. Muna wa bona ne u tisize kuli ba eze lika ze ne ba tahiselize ku inyaza hahulu hasamulaho. Mutala wa bona ki kupuliso ye nde kwa Bakreste kacenu ya kuli ba “tabe ni ba ba tabile.”—Maroma 12:15.

Josefa u lukela ku ba ya naa lemuhile kuli bahulwani ba hae ne ba mu toile. Kana naa patanga siapalo sa hae se sinde seo ha naa bonanga bahulwani ba hae? Mwendi naa batanga ku eza cwalo. Kono mu hupule kuli, Jakobo naa bata kuli siapalo seo ibe sisupo se si bonisa kuli naa olisa ni kuli naa lata mwanaa hae. Josefa naa bata ku zwelapili ku sepahala ku bo ndatahe, kacwalo, naa tinanga siapalo seo. Mutala wa hae ki wa butokwa ku luna kacenu. Nihaike kuli ndataa luna wa kwa lihalimu  ha ketululi, ka linako ze ñwi wa ketanga batu ba bañwi mwahalaa batanga ba hae ba ba sepahala ni ku ba shemuba. Hape, u tokwanga kuli batanga ba hae ba ikambuse kwa mikwa ye sinya ya lifasi le. Sina siapalo sa Josefa se si ipitezi, mizamao ya Bakreste ba niti i ba shutanisa kwa batu ba ba pila ni bona. Ka linako ze ñwi, mizamao ye cwalo i tahisanga kuli batu ba ba toye ni ku ba shwela muna. (1 Pitrosi 4:4) Kana Mukreste wa swanela ku saba ku izibahaza kuli ki mutanga Mulimu? Kutokwa—nihaiba Josefa naa si ka pata siapalo sa hae.—Luka 11:33.

Nakonyana ku zwa fo, Josefa a lola litolo ze peli ze tuna. Mwa tolo ya pili, Josefa naa lolile kuli yena ni bahulwani ba hae ne ba tama mañata a buloto. Kono a bona mañata a bahulwani ba hae inzaa potolohile ñata ya hae ye ne i yemi ni ku i kubamela. Mwa tolo ya bubeli, Josefa naa boni lizazi, kweli ni linaleli ze 11 inze li mu kubamela. (Genese 37:6, 7, 9) Ki sika mañi sa naa ka eza Josefa ka za litolo ze tuna zeo?

Litolo zeo ne li zwa ku Jehova Mulimu. Ne li za bupolofita mi Mulimu naa lukisize kuli Josefa a bulele taluso ya zona. Ka nzila ye ñwi, Josefa naa na ni ku eza se ne ba ezize bapolofita ba ne ba tile mwamulaho wa hae, ba ne ba bulezi za lushango lwa Mulimu ni katulo ya hae fahalimwaa batu ba hae ba ne ba sa utwi.

Josefa a bulelela bahulwani ba hae ka maseme, a li: “Na mi kupa, a mu utwe tolo ye ni lolile.” Bahulwani ba hae ne ba utwisisize taluso ya tolo ya hae, kono ne ba si ka itabela niha nyinyani. Ba bulela kuli: “Wena u li u ka ba mulenaa luna? Kamba u lu buse?” Bibele i zwelapili ku bonisa kuli: “[Bahulwani hae] ba mu toya ku fita pili, kabakala litolo za hae ni kabakala manzwi a hae.” Josefa ha naa taluselize bo ndataahe ni bahulwani ba hae za tolo ya hae ya bubeli, butata bwa ekezeha hahulu. Bibele i bulela kuli: “Ndatahe a mu kalimela, a li ku yena: Kiñi tolo yo lolile? Kikuli ni na, ni maho, ni bahulwani ba hao, lu ka ta, lu kubame fapilaa hao?” Niteñi, Jakobo a zwelapili ku nahanisisa za taba yeo. A ipuza kuli: ‘Kana kikuli Jehova ki yena ya sweli ku ambola ni mutangana yo?’—Genese 37:6, 8, 10, 11.

Josefa ne si yena wa pili kamba wa mafelelezo kwa batanga ba Jehova ba ne ba kupilwe ku fitisa lushango lwa bupolofita lo ne lu si ka tabisa batu kamba mane lo ne lu tahisize kuli batanga ba Mulimu bao ba nyandiswe. Jesu ne li yena yo mutuna kwa batu ba ne ba fitisize lushango lo lu cwalo, mi naa bulelezi balateleli ba hae kuli: “Haiba ba ni nyandisize, ba ka mi nyandisa ni mina.” (Joani 15:20) Bakreste kaufela ibe ba bahulu kamba banana ba kona ku ituta ze ñata kwa tumelo ni bundume bwa naa bonisize mutangana Josefa.

Ne ku si ka fita nako ye telele ku zwa fo, Jakobo a luma Josefa kwa bahulwani ba hae. Bahulwani ba Josefa ne ba liseza lingu bukaufi ni Sikemi, ko ne ku pila lila za bona ze tuna. Kacwalo, Jakobo naa bilaezwa ki buiketo bwa bana ba hae, kabakaleo a luma Josefa ku yo ba lekula. Kana mwa kona ku nahana mwa naa ikutwela Josefa? Naa ziba kuli bahulwani ba hae ne ba mu toile hahulu! Kana ne ba ka tabela ku bona kuli ki yena ya lumilwe ki ndataa bona ku to ba lekula? Nihakulicwalo, Josefa naa kutekile ndatahe ka ku ya kwa naa lumilwe.—Genese 34:25-30; 37:12-14.

Musipili wo ne li o mutelele, mi mwendi mutu naa kona ku tanda mazazi a mane kamba a ketalizoho inzaa zamaya. Sikemi ne i fumanela likilomita ze 80 ku zwa kwa mutulo wa Hebroni. Kono ha sa fitile kwa Sikemi, Josefa naa taluselizwe kuli bahulwani ba hae ne ba tutezi kwa Dotani, ili musipili o eza likilomita ze 22 kamba ze fitelela fo, ku zwa kwa mutulo wa Sikemi. Josefa ha sa fitile kwa Dotani, bahulwani ba hae ba mu bona inzaa sa tahelela kwa hule. Kapili-pili ba filikana hahulu. Bibele i bulela kuli: “Ba zibisana ba li: A mu bone, muñaa litolo ki yani wa taha. A mu te cwale, lu mu bulaye, lu mu nepele mwa sikoti se siñwi, lu ka bulela kuli u pazauzwi ki sibatana; mi lu bone litolo za hae kana li ka felela kakai.” Kono Rubeni a kupa banyani ba hae kuli ba yumbele Josefa mwa mukoti inzaa pila, ka ku sepa kuli naa ka to mu zusa mwateñi hasamulaho.—Genese 37:19-22.

Ka ku sa lemuha milelo ya bahulwani ba hae, Josefa a sutelela ku bona, mi mwendi naa na ni sepo ya kuli ne ba ka mu amuhela ka kozo. Kono bahulwani ba hae ba mu lwanisa! Ba mu tubula siapalo sa hae se si ipitezi ni ku mu hoholola ku yo mu nepela mwa sikoti mo ne ku si na mezi. Josefa ha wela mwateñi! Ha se ku fitile nako ye telelenyana, Josefa ha lika ka taata kuli a zwe mwa sikoti seo, kono naa sa koni ku eza cwalo ka ili yena. Naa bona feela mbyumbyulu, mi manzwi a bahulwani ba hae naa nzaa zwelapili ku utwahalela mwatasi ha ne ba nze ba ya kwahule ni sikoti. A huweleza ku ba biza, kuli ba to mu tusa, kono ne ba si ka mu isa pilu. Ka situhu, ba cela lico bukaufi ni sikoti. Ka nako ya naa siyo Rubeni, ba lelisana hape kuli ba mu bulaye, kono Juda  a ba kupa kuli ba mu lekise kwa baleki ba ne ba fita mwa nzila. Sibaka sa Dotani ne si li bukaufi ni nzila ye ne ba fitanga baleki ba kwa Egepita, mi ne ku si ka fita ni nako ye telele, likoloi za Maishimaele ni za Mamidiani za to fita. Ba lekisa Josefa pili Rubeni a si ka fita kale. Ne ba mu lekisize mwa butanga ka masheleñi a eza lishekele ze 20. *—Genese 37:23-28; 42:21.

Kacwalo, taba ye i lu kutisa hape kwa taba ya luna ya kwa makalelo. Josefa ha naa nzaa fitiswa mwa nzila ya kwa mboela ye liba kwa Egepita, naa bonahala ku ba ya latehezwi ki lika kaufela za naa na ni mwa bupilo. Naa kauhanyizwe kwa lubasi lwa habo yena! Ka lilimo ze ñata, naa si ke a ziba se siñwi ka ze ne ezahala mwa lubasi lwa habo yena, ze cwale ka za mwa naa filikanezi Rubeni ha naa kutile ni ku to fumana kuli Josefa ki kale a lekiswa, ka za masitapilu a naa bile ni ona Jakobo hamulaho wa ku pumiwa kuli mwanaa hae ya naa lata hahulu Josefa u shwile; ka za kuku wa hae Isaka ya naa sa supezi ili ya naa sa pila, ni ka za Benjamine yena munyanaa hae ya naa lata, ili ya naa tondile hahulu. Kono kana ki niti kuli Josefa naa latehezwi ki lika kaufela za naa na ni zona?—Genese 37:29-35.

Josefa naa sa na ni nto ye ñwi yeo bahulwani ba hae ne ba sa koni ku mu amuha, nto yeo ki tumelo. Naa ziba ze ñata ka za Mulimu wa hae Jehova, mi ha ku na mutu ya naa ka kona ku mu amuha zibo yeo, ibe ku siya ndu ya hae, manyando a naa talimani ni ona sina muhapiwa mwa musipili o mutelele wa ku liba kwa Egepita, kamba maswabi a ku lekiswa ku ba mutangaa Muegepita ya naa fumile wa libizo la Potifaro. (Genese 37:36) Mane manyando a naa talimani ni ona Josefa, naa tahisize feela kuli tumelo ni tundamo ya hae ya ku bata ku sutelela ku Mulimu li zwelepili ku tiya hahulu ni ku fita. Mwa litaba za kwapili, lu ka bona mo tumelo yeo ne i tahiselize kuli Josefa ha itusiswe hahulu ki Mulimu wa hae, yena Jehova, ni mwa naa tuselize lubasi lwa hae lo ne lu nyanda. Lu ka eza hande hahulu haiba lu likanyisa tumelo ya Josefa!