CWANOÑU fa, likuta za mwa naha ye ñwi ne li atulezi baana ba babeli lifu, ba ne ba tamelelizwe mulatu wa bubulai. Ha se ku zibahalile kuli baana bao ne ba tamelelizwe feela taba, licaziba ba mulao ne ba ezize ka taata mi ne ba konile ku lukulula a li muñwi kwa baana bao. Kono licaziba ba mulao ne ba palezwi ku eza se siñwi ka za muuna yo muñwi, bakeñisa kuli naa sa bulailwe kale.

Bakeñisa kuli hañata ku atula ka ku luka kwa palanga mwa likuta, Bibele i susueza baatuli kuli: ‘Ba ye ka niti ya taba.’ (Deuteronoma 16:20) Baatuli ha ba atula ka ku ya ka niti ya taba, batu ba fumana tuso. Mulimu naa file Maisilaele ba kwaikale Mulao o ne u tusa baatuli ku atula ka ku ya ka niti ya taba ni ka ku tokwa sobozi. Ha lu nyakisiseñi ka za Mulao wo, kuli lu bone haiba “linzila za [Mulimu] kaufela li lukile.”—Deuteronoma 32:4.

Batu ba tabanga baatuli ha ba ziba hande ku atula, ha ba atula ka ku ya ka niti ya taba, ni ha ba atula ka busepahali. Mulao wa naa file Mulimu kwa Maisilaele ne u tokwa hahulu kuli baatuli ba atule ka nzila ye cwalo. Kwa makalelo a musipili wa Maisilaele mwa lihalaupa, Mushe naa bulelezwi kuli a kete baana “ba ba kona hande musebezi, baana ba ba saba Mulimu, ba ba sepahala ili ba ba toile ku ipumanela lika ka ku sa luka [NW],” kuli ba be baatuli. (Exoda 18:21, 22) Hamulaho wa lilimo ze 40 ku zwa fo, Mushe naa koñomekile hape butokwa bwa ku keta “baana ba ba butali,” ba ba na ni kutwisiso, ni ba ba yeziseli kuli ba atule sicaba.—Deuteronoma 1:13-17.

Hamulaho wa lilimo ze ñata ku zwa fo, Mulena Josafati * wa Juda, naa laezi baatuli kuli: “A mu itemuhele mo mu ka ezeza; kakuli ha mu atula, ha mu ezezi batu, kono mu ezeza Muñaa Bupilo; mu ka ba ni Yena mwa litaba kaufela ze mu ka atula. Mi cwale mu sabe Muñaa Bupilo; mu itemuhele mi mu eze, kakuli ha ku na bumaswe ku Muñaa Bupilo, ha ku iwi ka sobozi, mi ha ku amuhelwi limpo.” (2 Makolonika 19:6, 7) Kacwalo, mulena naa hupulisize baatuli kuli haiba likatulo za bona ne li ka eziwanga ka sobozi kamba ka mukwañuli, Mulimu naa ka ba fa mulatu bakeñisa ze maswe kaufela ze ne ka tahiswa ki likatulo za bona.

Baatuli ba Isilaele ha ne ba atulanga ka ku latelela likuka za butokwa hahulu zeo, sicaba sa Isilaele ne si ikutwanga ku ba se si silelelizwe ni ku bukelezwa. Mulao wa Mulimu hape ne u na ni likuka ze ñata ze ne tusa baatuli ku eza likalulo ze lukile nihaiba mwa litaba ze ne li taata ku li atula. Ki lifi ze ñwi za likuka zeo?

Nihaike kuli baatuli ba ne ba ketilwe ne li baana ba ba butali ni ba ba kona hande musebezi, ne ba si ka itinga feela fa buikoneli ni butali bwa bona ha ba eza likatulo. Jehova Mulimu naa ba file likuka kamba litaelo ze ne ba tusa ku ezanga likatulo ze lukile. Ki ze, ze ñwi za litaelo ze ne filwe kwa baatuli ba Maisilaele.

Ku eza lipatisiso ka kutala. Ka ku itusisa Mushe, Mulimu naa laezi baatuli ba Maisilaele kuli: “Mu utwe mizeko ya banabahabo mina, mi mu atulele mutu ni wa habo, . . . ka ku ya ka niti ya taba.” (Deuteronoma 1:16) Baatuli ba kona feela ku fitisa katulo ye lukile  haiba ba zibile buniti bwa taba yeo. Kabakaleo, Mulimu naa laezi baatuli kuli: “U bate, u batisise, u buziseze hahulu.” Baatuli mwa likuta ne ba swanela ku bona teñi kuli ba batisisa hande taba ye zekiwa kuli ba zibe haiba ki ya “niti” pili ba si ka fitisa kale katulo.—Deuteronoma 13:14; 17:4.

Ku utwa bupaki bo bu fiwa ki lipaki. Litaba ze ne ba bulelanga lipaki ne li tusa hahulu kwa ku eza lipatisiso. Mulao wa Mulimu ne u bulela kuli: “Paki i li ñwi ha i likani ku tameleza mutu mulatu wa foso ifi ni ifi, kamba wa sibi sifi ni sifi se si ka ba teñi sa fosize; kono taba i ka tiiswa ki milomo ya lipaki ze peli, kamba milomo ya lipaki ze taalu.” (Deuteronoma 19:15) Mulao wa Mulimu ne u file lipaki taelo ya kuli: “U si ke wa zamaisa taba ya lishano. U si ke wa ba wa siango sa ya maswe, kuli u be paki ye si na niti.”—Exoda 23:1.

Ku tokwahala kuli lipaki ba bulele niti. Koto ye ne fiwanga ku mutu ya fa bupaki bwa buhata ne i tahisezanga batu ku saba ku fa bupaki bwa buhata, Mulao ne u bulela kuli: “Baatuli ba ka batisisa hahulu, mi ha ku fumanwa kuli paki yeo ki paki ya buhata, ye hapeleza mwanahabo taba ya buhata, fo, mutu yo, mu ka mu eza sina mwa naa hupulezi ku eza mwanahabo; zwisa bumaswe haenu cwalo.” (Deuteronoma 19:18, 19) Kacwalo, haiba mutu naa bulezi buhata mwa kuta ka mulelo wa kuli a nge liluwo la mwanahabo yena, mutu yo naa amuhiwanga liluwo le li likana ni la naa bata ku nga. Haiba naa bulezi buhata ka za mutu ya naa ziba kuli ha na mulatu, kuli mutu yo a bulaiwe, paki yo naa bulaiwanga. Taelo yeo ne i susueza lipaki ku bulelanga niti.

Ku atula ka ku tokwa sobozi. Baatuli ha se ba zibile buniti bwa taba ye zekiwa, ne ba inanga hamoho ku nyakisisa za katulo ye ba swanela ku fa. Ka nako yeo, sikuka se siñwi se si mwa Mulao wa Mulimu, ne si tokwahalanga hahulu ku itusiswa, se si bulela kuli:  “U si ke wa atula ka sobozi; u si ke wa talima mutu, ku yemela mubotana, kamba ku kuteka yo muhulu; kono u atule wahenu ka ku ya ka niti ya taba.” (Livitike 19:15) Mwa litaba kaufela, baatuli ne ba swanela ku atula taba ka buniti bwa yona, isiñi ka ku ya ka ponahalo ya mutu kamba mayemo a hae a mwa bupilo.

Likuka zeo, ze ne filwe lilimo ze ñata kwamulaho ili ze talusizwe hande mwa Mulao wa Mulimu wa naa file Maisilaele, li sa kona ku tusa ni kacenu mwa likuta. Baatuli ha ba li latelela hande, ha ba na ku atulanga litaba ka mafosisa.

Mushe naa buzize Maisilaele puzo ya kuli: “Ki sifi sicaba se situna se si na ni milao ni litaelo ze lukile sina milao ye kaufela, ye ni beya fapilaa mina kacenu?” (Deuteronoma 4:8) Kaniti, ha ku na sicaba se siñwi se ne si tusizwe ka nzila ye cwalo. Mwa puso ya Mulena Salumoni ili yo ha naa sa li mwanana naa pila ka ku lumelelana ni milao ya Jehova, batu “ne ba pila ba iketile” inze ba ikola kozo mi ne ba kondisa ze ne ba eza kaufela, ba nze “ba ca, ba nwa, inze ba wabezwi.”—1 Malena 4:20, 25.

Ka bumai, nako ha ne inze i ya, Maisilaele ba fita fa ku hana milao ya Mulimu wa bona. Ka ku itusisa mupolofita Jeremia, Mulimu naa bulezi kuli: “Ki ba, ne ba hanile linzwi la Muñaa Bupilo, mi cwale butali bwa bona ki bufi?” (Jeremia 8:9) Kwa mafelelezo, Jerusalema ne i fetuhile ku ba muleneñi wa “mali” o ne u tezi “ze masila.” Mi ne u yundisizwe ni ku siyala u li matota ka lilimo ze 70.—Ezekiele 22:2; Jeremia 25:11.

Mupolofita Isaya naa pilile mwa Isilaele ka nako ye ne ku na ni miinelo ye taata. Ka ku nahana ze ne ezahezi kwamulaho, naa susuelizwe ku bulela za taba ya niti ka za Jehova Mulimu ni Mulao wa Hae, kuli: “Likatulo za hao ha li bonahala mwa lifasi, batu ba lifasi ba ituta ku luka.”—Isaya 26:9.

Isaya naa tabile hahulu ha naa susumelizwe ku polofita ka za puso ya Mulena ya li Mesia, yena Jesu Kreste, kuli: “Ha na ku atula ka sobozi ya meeto, nihaiba ku puma taba ya kutwi. Kono u ka atula babotana ka ku ya ka niti ya taba, a bulele litaba za ba ba ishuwile ba mwa lifasi.” (Isaya 11:3, 4) Yeo ki nto ye nde hahulu ye ba ka ikola batu kaufela ba ba ka ba babusiwa ba Mulena ya li Mesia mwa Mubuso wa Mulimu!—Mateu 6:10.