DEBORA naatalimezi sikwata sa masole sene sikubukani fa Lilundu la Tabore. Naasusuelizwe hahulu ki tumelo ni bundume bwa masole bao. Ka nako ya kakusasana, Debora naanahanisisa za bundume bwa masole bao ni tumelo ya mueteleli wabona yena Baraki. Nihaike kuli masole bao nebali ba 10,000, tumelo ni bundume bwabona nelika likiwa hahulu zazi leo. Nebaka talimana ni sila sesi maata hahulu, nihaike kuli nebali babanyinyani mi hape nebasina hande lilwaniso. Nihakulicwalo, nebaile kwa ndwa yeo bakeñisa kuli nebasusuelizwe ki Debora.

Mueze inge bababona Debora, liapalo zahae halinze lifukiswa ki moya ka nako yainzi ni Baraki fa lilundu inze batalimezi kwa sibaka sesiñwi. Lilundu la Tabore, neli lelipatami fahalimu. Mi neli labutelele bobufita fa limita zebato ba 400 bwa kuya mwahalimu, mi mutu hayemi fateñi naakona kubona libala lelituna la Esdraelon. Nuka ya Kishoni, neipicauka mwa sibaka sesipatami sa bucwañi bobutala, kuyofita ni kwa Liwate le Lituna lene lilibukaufi ni Lilundu la Karmele. Mwendi nuka ya Kishoni neikalile ka nako yeo, kono nekunani nto yenebonahala kubenya mwa libala lelituna leo. Mpi yemaata hahulu ya masole ba Sisera neisweli kuatumela inze bashimbile lilwaniso zabona za sipi zenebonahala kubenya. Mpi yeo neitaha ni likoloi za ndwa zebato ba 900, mi mwendi mwa likoloi zeo nekutezi lilwaniso zeñata. Sisera naabata kuyundisa Maisilaele bao bane basika itukiseza hande ndwa!

Debora naaziba kuli Baraki ni sikwata sahae nebalibelela taelo yahae. Kana Debora neli yena feela musali anosi yanaaliteñi fa sikwata seo? Debora naaikutwile cwañi bakeñisa musebezi tuna wo wanaafilwe? Kana naaipuzize kuli naaezañi mwa sikwata seo? Kutokwa ni hanyinyani! Jehova Mulimu, naabulezi kuli Debora ki yena yanaaka kalisa ndwa yeo, mi hape naapatuluzi kuli naakafelisa ndwa yeo ka kuitusisa musali. (Baatuli 4:9) Luitutañi kwa tumelo ya Debora ni lindwalume zeo?

Bibele italusa kuli Debora neli “mupolofita wamusali” (NW). Taba yakuli Debora neli mupolofita itahisa kuli abe yaipitezi mwa litaba zeñozwi mwa Bibele. * Debora naanani musebezi omuñwi hape. Kubonahala kuli ki yena yanaatatululanga lifapahano za batu ka kubataluseza kalabo ya Jehova kwa butata bwabona.—Baatuli 4:4, 5.

Debora naapila mwa Efraimi ili sibaka sa malundu sesimwahalaa mileneñi ya Betele ni Rama. Debora naainanga mwatasaa kota ya nzalu inze asebeleza batu kakuya ka mwanaalaelezwi ki Jehova. Musebezi wahae neli otaata, kono naasaikutwi kuimelwa. Batu nebaitingile hahulu kuyena. Mane Debora naasusumelizwe kuñola pina, mi mwa pina yeo naabulezi za batu bane bali mwatasaa zamaiso yahae ili bane basasepahali kuli: “Ne ba ipatezi milimu ye minca. Mi cwale ndwa ya taha mwa minyako ya munzi.” (Baatuli 5:8) Bakeñisa kuli Maisilaele nebakwenuhezi Jehova ni kukala kusebeleza milimu isili, Jehova naabafile mwa mazoho alila zabona. Mulena wa Mukanana yabizwa Jabini, naabahatelezi ka kuitusisa ndwalume yamaata wa libizo la Sisera.

Libizo la Sisera, nelisabisa kwa Maisilaele. Bulapeli ni sizo sa Makanana neli zemaswe hahulu, nebaezanga bana babona sitabelo ni kuezeza buhule mwa tempele. Maisilaele nebaikutwa cwañi kuba mwa zamaiso  ya Sisera wa Mukanana ni kuhatelelwa ki mpi yahae? Pina yanaaopezi Debora ibonisa kuli ka nako yeo, nekulitaata kuzamaya misipili mi batu nebatuhezi kupila mwa minzi. (Baatuli 5:6, 7) Mwendi lwakona kueza inge bababona Maisilaele habakuñiswa ki sabo mwa mishitu ni kwa malundu, kusaba kulima kamba kupila mwa minzi yesika silelezwa ka mamota ni kusaba kuzamaya mwa mikwakwa kuli mwendi baka lwaniswa, kuamuhiwa bana babona ni kuli mwendi basali babona bakaswalwa likalala. *

Maisilaele nebabile mwa puso yemaswe ya Sisera ka lilimo ze 20, kufitela Jehova alemuha kuli nebaitukiselize kucinca mikwa yabona kamba sina moitaluseza pina ya Debora ni Baraki kuli: “Ku fitela ha ni yema, na Debora, na, mahe sicaba sa Isilaele.” Haluzibi kamba Debora musalaa Lapidoti, naanani bana luli kamba kutokwa, seluziba feela ki kuli pulelo yakuli mahe sicaba sa Isilaele, neiitusisizwe feela sina swanisezo. Kuswana feela inge kuli Jehova naafile Debora musebezi wa kusileleza sicaba sa Isilaele. Jehova naalumile Debora kuyo biza Muatuli Baraki, muuna yatiile ni yanani tumelo, ni kumulaela kuli ayo lwanisa Sisera.—Baatuli 4:3, 6, 7; 5:7.

Jehova naalaezi Debora kuli: “Zamaya u kambamele fa lilundu la Tabore.” Baraki naanani kukubukanya masole ba 10,000 kuzwa mwa masika amabeli a Isilaele. Debora naabulelezi masole ba Baraki ka za sepiso ya Mulimu yakuli nebaka tula Sisera ni mpi yahae ya likoloi ze 900! Sepiso yeo neikomokisize hahulu Baraki, kakuli Maisilaele nebasina mpi ya masole mi hape nebasina hande lilwaniso. Nihakulicwalo, Baraki naalumezi kuya kwa ndwa, kono naabulezi kuli naakakona feela kueza cwalo Debora hanaaka ya ni yena kwa Lilundu la Tabore.—Baatuli 4:6-8; 5:6-8.

Batu babañwi banahananga kuli Baraki naasina hande tumelo bakeñisa kuli naabata kuya ni Debora, kono yeo haki niti. Kakuli mane Baraki naasika kupa Mulimu kuli amufe lilwaniso zeñata. Kono Baraki ka kuba muuna yanani tumelo, naalemuhile butokwa bwa kuba ni muyemeli wa Jehova kuli amutiise ni masole bahae. (Maheberu 11:32, 33) Jehova naaalabile kupo ya Baraki yeo. Naalumelelize Debora kuya ni Baraki sina mwanaakupezi. Nihakulicwalo, Jehova hape naasusumelize Debora kupolofita kuli tumbo yakuwina ndwa neisike yafiwa ku muuna. (Baatuli 4:9) Mulimu naaatuzi kuli Sisera naakabulaiwa ki musali!

Mwa lifasi kacenu, basali babañata banyandiswa ni kueziwa maswe. Haki hañata batu babonisa likute kwa basali sina mwabatela Jehova. Kono Mulimu unga baana ni basali ka kulikanelela mi kaufelaa bona ki babutokwa kuyena. (Maroma 2:11; Magalata 3:28) Mutala wa Debora hape ulubonisa kuli Jehova  ufuyaulanga basali ka kubafa misebezi ni kubatusa kupeta misebezi yeo. Kacwalo, haluswaneli kuba ni mubonelo obanani ona batu babañata kacenu wakunahana kuli basali haki batu babutokwa.

Baraki akopanya mpi yahae. Akubukanya baana ba 10,000 bane banani bundume kuli bayo lwanisa Sisera ni mpi yahae yemaata. Baraki naafumani nzila yakususueza ka yona masole bahae hane banze baliba kwa Lilundu la Tabore. Bibele ibulela kuli: “Debora a kambama ni yena.” (Baatuli 4:10) Munahane feela mone batiiselizwe masole ba Baraki hane baboni musali yo ya bundume hakambama ni bona fa Lilundu la Tabore, ili yanaaitombozi bupilo bwahae ni kuya ni masole bao bakeñisa tumelo yahae ku Jehova Mulimu!

Sisera hasaautwile kuli Maisilaele bakubukanyize mpi ya masole kuli bayo mulwanisa, anga muhato kapili-pili. Malena ba Makanana babañwi baluma limpi za bona kuli liswalisane ni mpi ya masole ba Mulena Jabini ili yo mwendi neli yamaata hahulu kubafita. Cwale makoloi a likwata zetuna za masole ba Sisera ayambalakana mwa libala ni kunyanganyisa lifasi ka lilata la makoloi abona. Makanana nebanani buikolwiso bwakuli neba kayo tula Maisilaele kapili-pili bakeñisa kuli nebanani limpi zemaata hahulu.—Baatuli 4:12, 13; 5:19.

Baraki ni Debora nebaka ezañi lila zabona hane linze liatumela? Mwendi kambe Maisilaele nebayemi kwa matuko a Lilundu la Tabore neba ka kona kutula limpi za Makanana zenesweli kuatumela, kakuli likoloi za Makanana nelitokwa kuba fa sibaka sesipatami kuli masole bakone kulwana hande. Kono Baraki naabata kulwana ka kuya ka mwanaabatela Jehova, kacwalo alibelela taelo kuzwelela ku Debora. Kwamafelelezo Debora amubulelela kuli: “Zuha, kakuli kacenu ki lona lizazi la ka ku fa Muñaa Bupilo, Sisera mwa mazoho a hao. Ha ni li, Muñaa Bupilo u ku zamaile kwapili?” Timana yeo izwelapili kubulela kuli: “Baraki a shetumuka fa Lilundu la Tabore, a latelezwi ki baana ba ba eza 10,000.”—Baatuli 4:14. *

Mpi ya Isilaele yashetumuka kuzwa fa lilundu kutaha fa sibaka sesipatami kuto kopana ni mpi ye maata yeo ya Sisera. Kana Jehova naaka ba ni bona sina mwanaa basepiselize Debora? Ka niti luli Jehova naabile ni bona. Bibele ibulela kuli: “Lifasi la ngangama, lihalimu la sulula mezi.” Jehova alyanganisa mpi ya masole ba Sisera bane baikutwisisa. Mi kwanela pula yetuna! Kubonahala kuli pula yeo neinelile hahulu kuli mane fafasi kwaba ni mezi amañata hahulu kapili-pili. Ka nako yekuswani feela, likoloi za Sisera zeneshimbile lilwaniso za sipi, zafetuha kuba zesina tuso. Likoloi zeo zakakatela mwa sileze mi zapalelwa kuzamaya.—Baatuli 4:14, 15; 5:4.

Baraki ni masole bahae nebasika lyanganiswa ki pula yeo. Nebaziba kuli Jehova ki yena yanaa inelisa. Baraki ni masole bahae bayelela feela kwa masole ba Kanana. Maisilaele ka kuyemela Mulimu, babulaya limpi za Sisera kaufela zona. Nuka ya Kishoni yatala mezi mi yakukiseza litupu za mpi ya Sisera mwa Liwate le Lituna.—Baatuli 4:16; 5:21.

Jehova kacenu haalumangi batanga bahae kwa ndwa. Kono ubata kuli batanga bahae balwane ndwa ya tumelo. (Mateu 26:52; 2 Makorinte 10:4) Haiba lwautwa Mulimu, uzibe lusweli kulwana ndwa yeo. Lutokwa kuba ni bundume kakuli batu kaufela babasebeleza Mulimu kacenu balwaniswa hahulu. Kono Jehova haasika cinca. Usazwelapili kutusa batu babamusepile ni bababonisa tumelo kuyena sina mone baezelize bo Debora, Baraki ni mpi ya masole ba Isilaele bababundume.

Kunani mukanana yomuñwi yanaali sila sesituna sa Maisilaele yanaabalehile! Sisera, yanaanyandisize hahulu batu ba Mulimu naabalehile mwa ndwa yeo. Amata kusiya masole bahae inze bakakatezi mwa sileze, apicuka masole ba Maisilaele ni kumatela kwa sibaka sene sili bukaufi ili kwanaa nahana kuli naaka yo fumana batu bane baka musileleza. Sisera amata likilomita zeñata hahulu mwa libala kusaba kuli mwendi masole ba Isilaele baka muswala, mi aliba kwa litende za Hebere, yomuñwi wa lusika lwa Makeni, ili yanaa ikauhanyize kwa lusika lwahaboyena ni kuyo yaha kwa mboela wa libala leo ilikuli ayo eza silikani ni Mulena Jabini.—Baatuli 4:11, 17.

Sisera ayo fita kwa litende za Hebere inze akatezi maswe. Ayo fumana kuli Hebere naasiyo mwa mafulo ka nako yeo. Kono Jaele musalaa Hebere yena naaliteñi.  Kwacwalo, Sisera anahana kuli mwendi Jaele naaka musileleza bakeñisa kuli muunaahae naali mulikanaa Mulena Jabini. Mwendi mane yena naasanahani kuli musalaa Hebere naasike amuamuhela sina mwanaaka muamuhelela Hebere. Kubonahala kuli Sisera naasazibi hande Jaele! Kono Jaele yena naaziba hande mo Makanana nebanyandiseza batu mwa naha mi hape naanani kolo yakueza sesiñwi ku muuna yo. Naakona kuiketela kusileleza muuna yamaswe yo kamba kuikezeza silikani ni Jehova ka kubulaya sila sa batu ba Mulimu seo. Kono ki sika mañi sanaaka eza? Musali naaka kona cwañi kulwanisa sila sesimaata seo?

Jaele naatokwa kunga muhato kapili-pili. Afa Sisera ndu mwa kupumula. Sisera alaela Jaele kuli asike abulelela batu kuli uteñi mwa ndu mo. Sisera hanaakupile Jaele mezi akunwa, amutiseza muzilili mi hasaalobezi amuapesa kubo. Kapili-pili, Sisera aya mwa buloko bobutuna. Cwale Jaele anga mapo ya tende ni sikoma ili lika zebaitusisanga batu babapila mwa litende. Ananalela Sisera yanaalobezi mi apeta musebezi otaata hahulu wa kuyemela Jehova ka kubulaya sila sahae seo. Jaele naaka ba mwa kozi hanaasike aba ni tokomelo kamba hanaa ka zina-zina kunga muhato. Kana Jaele naanahanile ka za mo muuna yo naanyandiselize batu ba Mulimu ka lilimo zeñata? Kamba kana naanahanile ka za tohonolo yanaanani yona ya kuyemela Jehova? Bibele haibuleli sesiñwi ka za taba yeo. Seluziba feela ki kuli Jaele naapetile musebezi wahae. Sisera naabulailwe!—Baatuli 4:18-21; 5:24-27.

Hasamulaho wa nako, Baraki ataha kuto bata sila sahae seo. Jaele hasaabonisize Baraki situpu sa Sisera sene sinani mapo yenetabezwi fa ntinyana ya zebe ni kuyo zwela kwa buse, aziba kuli litaba zanaapolofitile Debora nelitalelelizwe. Musali yo naabulaile Sisera ndwalume ya maata! Batu babañata babali bahanyezi kacenu baanga kuli Jaele naali mutu ya maswe, kono Baraki ni Debora nebaziba hande kuli naezize cwalo ka mulelo wa kuli ataleleza bupolofita. Mwa pina yabona, nebasusumelizwe kuopela litaba zakulumbaeta Jaele ka kubulela kuli: “Jaele a fuyolwe kwa basali kaufela” bakeñisa bundume bwahae. (Baatuli 4:22; 5:24) Debora naabonisize moya omunde hahulu. Naasika shwela Jaele muna kono naatabile bakeñisa kuli bupolofita bwa Jehova nebutalelelizwe.

Sisera hasaashwile, Maisilaele nebatuhezi kusaba Mulena Jabini. Mi Makanana nebasika zwelapili kunyandisa Maisilaele. Mwa Isilaele kwaba ni kozo ka lilimo ze 40. (Baatuli 4:24; 5:31) Jehova Mulimu naafuyauzi Debora, Baraki, ni Jaele bakeñisa tumelo yabona kuyena! Haiba luba ni tumelo yanaabonisize Debora ka kusebeleza Jehova ka bundume ni kususueza batu babañwi kuba ni tumelo ni bundume, Jehova uka lufuyaula ni kulufa kozo yesafeli.