Bapahami ba lipizi babane bakona kuungiwa kuba babakomokisa ni babasabisa, kono habaswaneli kuungiwa cwalo. Ki kabakalañi? Kabakala kuli litaba zelubala mwa Bibele ni lika zesweli kuezahala cwale lilutusa kuutwisisa hande zayemela yomuñwi ni yomuñwi wa bapahami ba lipizi bao. Nihaike kuli kupahama lipizi kwabona kutahisize matata fa lifasi, kono hape kukona kuba taba yende kumina ni kwa lubasi lwamina. Ka mukwa ufi? Sapili, halunyakisiseñi zayemela mupahami yomuñwi ni yomuñwi wa pizi.

Pono yeo ikala cwana: “Mi natalima, mi nabona pizi yesweu, mi yanaa ipahami naasweli buta; mi naafilwe kuwani ya bulena, mi aya inze atula ni kufeleleza tulo yahae.”—Sinulo 6:2.

Ki mañi mupahami wa pizi yesweu? Nto yekona kulutusa kumuziba ifumaneha mwa buka ya mwa Bibele, ya Sinulo, ili yeo hape italusa mupahami yo wa kwa lihalimu kuli ki “Linzwi la Mulimu.” (Sinulo 19:11-13) Lilumbatina leo, la Linzwi, liama Jesu Kreste, kakuli ki mubuleli wa Mulimu. (Joani 1:1, 14) Hape, ubizwa kuli ki “Mulena wa malena ni Mubusi wa babusi” mi utaluswa kuli ki “yasepahala ni wa niti.” (Sinulo 19:11, 16) Ka niti, unani maata akusebeza sina mulena yali ndwalume, mi haitusisi maata ahae ka mafosisa. Kono cwale kunani lipuzo zezuha.

Ki mañi yafa Jesu maata akutula mwa ndwa? (Sinulo 6:2) Mupolofita Daniele naaboni pono ya kuli Mesiya yaswaniseza “mwanaa mutu,” naafilwe “bulena, likute, ni mubuso” ki “Yomuhulu wa Mazazi,” yena Jehova Mulimu. * (Daniele 7:13, 14) Kacwalo, ki Mulimu ya Maata Kaufela yafa Jesu maata ni tukelo ya kubusa ni kuatula. Pizi yesweu iyemela ndwa yelukile yekalwaniwa ki Mwanaa Mulimu, kakuli mañolo hañata aitusisanga mubala wa busweu kuyemela kuluka.—Sinulo 3:4; 7:9, 13, 14.

Bapahami ba lipizi nebakalile lili kupahama fa lipizi zabona? Mulemuhe kuli mupahami wapili, yena Jesu, upahama fa pizi hasaafilwe kuwani ya bulena. (Sinulo 6:2) Jesu naafilwe lili kuwani ya Bulena mwa lihalimu? Nesi ka nako yanaakutezi kwa lihalimu hamulaho wa lifu lahae. Bibele ibonisa kuli nako ya kulibelela nese ikalile kale. (Maheberu 10:12, 13) Jesu naafile balateleli bahae lika zeneka batusa kulemuha mafelelezo a nako yeo ya kulibelela, ni kulemuha fone ikakalela puso yahae mwa lihalimu. Naabulezi kuli hakakalisa kubusa, miinelo yemaswe fa lifasi neikatotobela hahulu. Nekukaba ni lindwa, kutaela kwa lico, ni matuku ayambukela. (Mateu 24:3, 7; Luka 21:10, 11) Nakonyana kuzwa foikalela kulwaniwa Ndwa ya Lifasi yapili ka 1914, nekuiponahalezi hande kuli batu nese bapila mwa nako yeziyeza yebulela Bibele kuli ki “mazazi a mafelelezo.”—2 Timotea 3:1-5.

Kono ki kabakalañi miinelo haizwelapili kutotobela kuzwa feela fafelwa Jesu kuwani ya bulena ka 1914? Kakuli ka nako yeo, Jesu naakalile kubusa mwa lihalimu isiñi fa lifasi. Cwale ndwa yalwanwa mwa lihalimu, mi Mulena yomunca yasazo ketiwa yena Jesu, yabizwa kuli Mikaele, alundulela Satani ni madimona ahae fa lifasi. (Sinulo 12:7-9, 12) Satani uhalifile hahulu ka kuziba kuli mazazi ahae asiyezi ki amanyinyani. Ka niti, kusiyezi feela nako yenyinyani kuli Mulimu apete tato yahae fa lifasi ka kuyundisa Satani. (Mateu 6:10) Cwale haluboneñi mo bapahami babañwi babalaalu ba lipizi, bakona kulutuseza kuutwisisa kuli lupila luli mwa “mazazi a mafelelezo.” Ka kushutana ni mupahami wapili wa pizi yaswaniseza mutu luli, bapahami babalaalu  babalatelela baswaniseza miinelo kaufela ya lifasi yebaipumana kuyona batu.

“Kwazwa pizi yeñwi yefubelu sina mulilo, mi yanaa ipahami afiwa maata a kuzwisa kozo mwa lifasi kuli batu babulayane, mi afiwa mukwale omutuna.”—Sinulo 6:4.

Mupahami yo uyemela lindwa. Mulemuhe kuli haangi feela kozo kwa sikwatanyana sa batu, kono uunga kozo mwa lifasi kaufela. Ndwa ya lifasi yapili neikalile kulwanwa ka 1914, ili nto yapili kuezahala. Hamulaho wa ndwa yeo, kwaba ni ndwa ya lifasi yabubeli, ili yene ili yemaswe hahulu. Batu babañwi baakaleza kuli kuzwa ka silimo sa 1914, batu babafitelela 100 milyoni bashwile kabakala lindwa ni mifilifili! Hape nekunani palo yetuna ya batu bane baholofezi maswe.

Lindwa zeo litalusañi ka za linako zelupila kuzona? Lwapili mwa litaba zeezahezi, batu banani mukwa wa kubata kufelisa bupilo bwa batu babañwi. Mane nihaiba likopano zeipapata kuli libukeleza kozo, zecwale ka kopano ya United Nations, lipalezwi kutuhelisa mupahami wa pizi yefubelu.

“Natalima, mi nabona pizi yensu, mi yanaa ipahami naasweli likala zepeli mwa lizoho lahae. Nautwa nto yeneutwahala inge linzwi mwahalaa libupiwa zepila zeene, haili: ‘Kilo iliñwi ya buloto ilekwe dinari iliñwi, mi makilo amalaalu amabele alekwe dinari iliñwi; mi usike wasinya oli ya olive ni waine.’”—Sinulo 6:5, 6.

Mupahami yo uyemela lukupwe. Lufumana siswaniso sa likala zetaezi lico kuli mane buloto bobubato fitelela kilo yeeza 0.7 nebukaleka dinari iliñwi, ili masheleñi anaabelekelanga mutu lizazi kaufela mwa linako za baapositola! (Mateu 20:2) Dinari iliñwi yeo neikona kuleka makilo afita fa 2.1 a mabele, ili bubeke bone bucipile hahulu kufita buloto. Kana sico sesinyinyani cwalo nesika kwana lubasi? Batu nebalemusizwe kuli bababalelange masheleñi habaleka lico za ka zazi, sihulu habaleka lico zecwale ka oli ya olive ni waine, ili lico zene bacanga mwa miteñi yeo.

Kuzwa ka 1914, kana luiponezi bupaki bobubonisa kuli mupahami yo wa pizi yensu, uzwezipili kueza musebezi wahae? Eni! Ibatoba batu babafita fa 70 milyoni nebabulailwe ki tala mwa lilimo za ma 1900. Piho yeñwi yona iakaleza kuli “Kuzwa ka silimo sa 2012 kuisa ka silimo sa 2014, mwa batu ba 9 kwa palo ya batu mwa lifasi kaufela, alimuñwi ku bona nafumanwi ni butuku bobutiswa ki kusaca lico zeswanela, mi palo kaufela ya batu bane bafumanwi ni butuku bo, neli ba 805 milyoni.” Piho yeñwi yona ibonisa kuli: “Batu babashwa kwa tala silimo ni silimo ki babañata hahulu kufita bababulaiwa ki matuku acwale ka AIDS, malaria ni TB.” Kusina taba ni buikatazo bobuñata bobusweli kueziwa bwa kutusa babali mwa tala, mupahami wa pizi yensu uzwelapili mwa musebezi wahae.

“Natalima, mi nabona pizi yeseta, mi yanaa ipahami naabizwa Lifu. Mi Libita neli mulatelela fakaufi. Mi bafiwa maata fahalimwaa kalulo yabune ya lifasi, kuli babulaye ka mukwale omutelele ni ka tala ni ka butuku bobubulaya ni ka libatana za lifasi.”—Sinulo 6:8.

Mupahami wa bune uyemela lifu lelitiswa ki sibi ni lika zeñwi. Hamulaho feela wa silimo sa 1914, butuku bwa Spanish flu nebubulaile batu babañata-ñata. Kubonahala kuli batu babaeza 500 milyoni nebayambukezwi ki butuku bo, ili kutalusa kuli mwahalaa batu babalaalu bane baliteñi ka nako yeo, alimuñwi kubona naayambukezwi!

Kono butuku bwa Spanish flu neli feela makalelo a manyando. Licaziba baakaleza kuli batu babañata-ñata nebashwile kwa butuku bwa nacinkwa mwa lilimo za ma 1900. Kusina taba ni lipatisiso zesweli kueziwa, kacenu batu babañata-ñata basweli kubulaiwa ki matuku acwale ka AIDS, TB, ni malaria.

 Ibe kuli batu banyandiswa ki lindwa, lukupwe, kamba likozi, kaufelaa bona bashwanga. Libita lizwelapili kumiza batu lisa katali mi halibafi sepo ya kwapili.

Lika zemaswe zesweli kulunyandisa lituha lifeliswa. Muhupule manzwi a: Jesu “aya inze atula” ka silimo sa 1914, ili kulundulela Satani fa lifasi, kono Jesu naasika feleleza tulo yahae. (Sinulo 6:2; 12:9, 12) Hona cwale-cwale fa, ka nako ya Armagedoni, Jesu ukazwisa Satani ni kuyundisa babayemela Diabulosi. (Sinulo 20:1-3) Jesu haana kuyundisa feela bapahami babalaalu ba lipizi kono mane ukayundisa ni lika kaufela zetiswa ki bapahami bao. Ka mukwa ufi? Munyakisise zeisepisa Bibele.

Mwa sibaka sa ndwa, kukaba ni kozo. Jehova “ufelisa lindwa mwa lifasi kamukana. Uloba buta ni kupumaka lilumo.” (Samu 46:9) Haili ka za batu babalata kozo, “bakataba hahulu kabakala kozo yetuna.”—Samu 37:11.

Mwa sibaka sa lukupwe, kukaba ni lico zeñata. “Kukaba ni bubeke bobuñata mwa lifasi; bukaba bobuñata hahulu fahalimwaa malundu.”—Samu 72:16.

Mwa sibaka sa likozi ni lifu, batu kaufela bakaba mwa buiketo bobupetehile mi kaufela bakapila kuya kuile. Mulimu “ukatakula miyoko kaufela kwa meeto abona, mi lifu halisana kubateñi, nihaiba kutahelwa ki maswabi kamba kulila kamba kuutwa butuku.”—Sinulo 21:4.

Jesu hanaali fa lifasi, naaomba-ombile batu ka kueza lika zanaakaeza mwa puso yahae ya kwapili. Naalata kozo, naafepile batu babañata ka makazo, naafolisize bakuli, mi mane naazusize babashwile.—Mateu 12:15; 14:19-21; 26:52; Joani 11:43, 44.

Lipaki za Jehova batabela kumibonisa mwa Bibele yamina momukona kuitukiseza, bapahami ba lipizi bao habaka feliswa. Kana mwatabela kuituta zeñata?