Bo kuku nebaitutile ka za lisepiso za Mubuso wa Mulimu mwa 1906 hamulaho feela wa kushwelwa ki mwanaa bona wa mushimani kwa butuku bobubizwa diphtheria. Mualafi wa bona neli yomuñwi wa Baituti ba Bibele, sina mone bazibahalela Lipaki za Jehova ka nako yeo. Aikambota ni bona ka za sepiso ya mwa Bibele yeomba-omba kukopanyeleza cwalo ni sepiso ya zuho ya bafu. Bo kuku, bo ma, ni bahulwani ba bo ma babasali hane bautwile lisepiso zeo, ni bona baikatulela kuba babañwi ba Baituti ba Bibele.

 Ka lilimo zeñata, ba lubasi lwaka nebatukufalezi hahulu kusebeleza Jehova. Mane basali nebatusize mwa musebezi wa kubonisa batu fa kuina hane kubuhiswa filimu ya “Photo-Drama of Creation” mwa Chicago, kwa Illinois, mwa United States. Kono ka bumai, bo ma ki bona feela bane bazwezipili kusebeleza Jehova. Nekubabezi hahulu taata bakeñisa kuli kamita lubasi lo neluswalisananga hahulu mi nebasebelelize Jehova hamoho kufitela mwa lilimo za ma 1930. Busepahali bwa bo ma ni kuipeya kuutwa Jehova neli nitusize hahulu, sina feela mone nituselizwe ki mutala wa bo ndate ili bao ni bona neli babañwi ba Baituti ba Bibele bane basepahala.

 Nenipepilwe mwa 1927, luba 6 mwa mba yaluna mi na ki na mweli. Kaufelaa luna neluzwezipili kuba mwa niti. Bo ndate neli babeti mi nelupilanga mwa ndu yende kwatuko ni muleneñi wa Chicago. Nelunani simu yetuna mone lulimanga miloho, mi neluutanga likuhu ni lipato.

 Nenitabela hahulu kusebeza. Yemiñwi ya misebezi yene niezanga neli kuluka masokisi apunyehile a ba lubasi lwaka. Mazazi a batu habasa lukanga masokisi abona kono kwamulaho batu nebasa yumbangi masokisi abona apunyeha. Masuba naalukiwanga kamba kubeya fateñi sikamba ka kuitusisa ndonga ni bwanda. Kuituta misebezi yeo nekunitusize hahulu bakeñisa kuli hamulaho neniezize misebezi yemiñata ya kuluka mwa bupilo bwaka.

 Bo ndate nebaboni teñi kuli lubasi lwaluna kamita lwaisa pilu kwa kusebeleza Jehova. Kacwalo nelufumanehanga kwa mikopano ya Sikreste kaufela, kuyanga mwa bukombwa kamita, ni kutatubanga liñolo la zazi hamoho zazi ni zazi. La Mukibelo ni la Mukibelo manzibwana, neluezanga tuto ya lubasi ya Bibele, ka kuitusisa Tawala ya Mulibeleli.

 Kuli lukone kufa bupaki bobunde kwa batu bane luyahile ni bona, bo ndate babeya sisupo sesiñwi cwana sa malaiti fa lihaulo la ndandulo yaluna. Nesipangilwe ki mizwale baluna, mi nesizibahazanga ngambolo ya nyangela kamba yeñwi ya lihatiso zaluna. Laiti yeneeli mwahalaa sisupo seo neibenya-benyanga, ili nto yene ihohanga hahulu mamelelo ya batu bane bafitanga mwa nzila. Bo ndate hape nebabeile lisupo zepeli kwa mota yaluna.

 Bo ndate nebalulutile butokwa bwa kuipeya kuutwa Jehova, ka manzwi a bona ni ka likezo zabona. Bo ma nebatusanga bo ndate mwa lika kaufela. Mane bo ma nibona bakala kusebeleza Jehova mwa sebelezo ya nako kaufela sina mapaina, ñomba mwa mba yaluna inze anani lilimo ze ketalizoho, mi nebazwezipili kueza bupaina mwa bupilo bwabona kaufela. Neninani bashemi babande luli.

 Bupilo mwa linako zani nebuli hahulu taata kufita mazazi a. Nelusina TV, kacwalo na ni banyani baka neluinanga fa bulilo ni kuteeleza kwa litaba zetabisa zene bulelwanga fa wayalesi. Kwandaa zeo feela, lubasi lwaluna hape neluikolanga kuteeleza kwa litaba zetomile fa Bibele zene lukiswanga ki kopano ya Jehova ka kuitusisa wayalesi.

 Nelulata hahulu kufumanehanga kwa mikopano ya Lipaki za Jehova. Kwa mukopano omutuna one ubile teñi mwa 1935, neluitutile kuli “buñata bobutuna bwa batu,” babaka punyuha “ñalelwa yetuna,” bababulezwi kwa liñolo la Sinulo 7:9, 14, banani sepo ya kupila kuya kuile mwa Paradaisi fa lifasi. Pili silimo sa 1935 sisika fita kale, bo ma ni bo ndate nebacanga sinkwa ni kunwa waine fa Kupuzo. Kono hamulaho wa mukopano wo, bo ndate ki bona feela bane bazwezipili kuezanga cwalo. Bo ma nebazibile kuli sepo yabona nesi ya kubusa ni Kreste kwa lihalimu, kono neli ya kupila kuya kuile fa lifasi.

 Kwa mukopano omutuna one ubile teñi mwa silimo sa 1941 mwa St. Louis, kwa Missouri, Muzwale Joseph Rutherford, yanaetelela ka nako yeo, azwisa buka yene inani toho ya taba yeli, Banana (Children). Batu nebakambelezi hahulu! Neninani lilimo ze 14 mi nese ninani silimo silisiñwi kuzwa fonikolobelezwa. Nisahupula hande kuli neniyemi mwa mulaini hamoho ni banana babañwi ni kuya kwa libulelelo kuyoikungela kopi yaka ya buka.

 Mwa lilimo za makalelo zani, nelukutazanga ka kushutana ni molukutalezanga mazazi a. Mwa lilimo za ma 1930 neluitusisanga mishini yene bizwanga fonogirafu kwa kuliza lingambolo zetomile fa Bibele zelekodilwe kale. Pili lusika ngongota kale fa munyako wa batu neluwaindanga fonogirafu ni kubona teñi kuli lika kaufela lilukile. Muñaa ndu hanaazwelanga fande neluikambotanga ni yena ka bukuswani, kubapala ngambolo yetomile fa Bibele ya mizuzu yemine ni licika, kihona luka mufa hatiso. Batu ba mwa silalanda saluna nebateelezanga ka likute. Hanihupuli kuli kunani mutu yanaakile alualaba ka kashwau. Hanikala kueza bupaina inze ninani lilimo ze 16, bo ndate banifa fonogirafu ili yene niitusisanga mwa bukombwa. Neniezanga bupaina ni kaizeli wa libizo la Lorraine ili yanaanani pilu yende.

 Nzila yeñwi yene lukutazanga ka yona neli ka kucaula sina sikwata. Ka nako yeñwi nelubizize mukutalezo wo kuli kukutaza ka lisupo, bakeñisa kuli nelumamekanga ma kadi amatuna fa pata ni kwa mukokoto,ili anaañolwanga litaba zeñwi. Nekuñolwanga litaba ze cwale ka “Religion Is a Snare and a Racket” ni “Serve God and Christ the King.”

 Mikopano yaluna neilutusanga kuitukiseza twaniso ni kululuta zeluswanela kubulela kuli luyemele niti. Mi fokuñwi nelulwaniswanga. Ka mutala, hane luzofa magazini aluna lwapili kwa sibaka sa lintolo sesi patehile hahulu, mapokola baluswala ni kululonga mwa mota yabona kuluisa kwa sitokisi. Nelulukuluzwi hamulaho wa liholanyana, nelutabile kabakala kuli nelunyandisezwa kuutwa Jehova.

 Nako yeñwi, bo Lorraine banizibahaza ku muzwale wa libizo la Eugene Rosam, ili yene bakopani ni yena fa mukopano wa mupotoloho mwa Minneapolis, kwa Minnesota. Bo Eugene nebahulezi mwa Key West, kwa Florida. Hane bali mwa sitopa sa bu 10, nebazwisizwe sikolo bakeñisa kuli nebahanile kuabana mwa mukiti wa naha. Honafo feela bakalisa kueza bupaina. Zazi leliñwi bakopana ni musizana yene bakenanga ni yena kwa sikolo. Bakeñisa kuli bo Eugene nebazibahala kuli neli bana ba sikolo babande, musizana yo abuza libaka hane bazwisizwe sikolo. Likalabo za bo Eugene zene zwelela mwa Mañolo nelitahisize kuli musizana yo alumele kuituta Bibele. Aamuhela niti mi aba kaizeli yasepahala.

 Na ni bo Eugene nelunyalani mwa silimo sa 1948. Hase lunyalani, lwakalisa kubeleka sina mapaina mwa Key West. Hamulaho wa nako, lwamemiwa kuyo kena Sikolo sa Giliadi mwa kilasi ya bu 18, mi lwakwaza kwa makalelo a silimo sa 1952. Puo ya Spanish neli yeñwi ya lituto zenelutiwa mwa kilasi, kacwalo nelulibelela kuli mwendi neluka fiwa kuyo beleka sina balumiwa mwa naha mokubulelwa Sisipanishi. Kono nekusikaba cwalo. Hane luli kwa Giliadi cwalo, nekunani ndwa mwa Korea, mi bo Eugene babiziwa kuli bayo kena busole. Taba yeo neikomokisize hahulu bakeñisa kuli mwa Ndwa ya Lifasi ya Bubeli, nebafilwe pampili yebalumeleza kusakena busole. Mi bakeñisa kuli bo Eugene nebabizizwe kuyo kena busole, lwatalusezwa kuli luine mwa United States. Neniswabile hahulu kuli mane nakala kulila. Hamulaho wa lilimo zepeli, bo Eugene baamuhela pampili yabona yene balumeleza kusakena busole. Nihakulicwalo, muinelo wo neululutile tuto ya butokwa hahulu—haiba nto yeñwi yatabela hahulu mutu ipala, Jehova wakona kumufa kueza nto yeñwi, mi kona zanaaezize luli ku luna. Nelutokwa feela kuba ni pilu-telele.

 Mwa 1953, hamulaho wa kusebeza sina mapaina mwa puteho yeneitusisa puo ya Spanish mwa Tucson, kwa Arizona, lwakupiwa kuya mwa musebezi wa mupotoloho. Hamulaho wa nako, nelusebelelize mwa mipotoloho ya mwa Ohio, California, ni New York City. Mwa 1958, bo Eugene bakalisa kubeleka sina baokameli ba sikiliti a mwa California ni mwa Oregon. Nelufitelanga mwa mandu a mizwale. Mi cwale mwa 1960, lwaya kwa Canada, ili ko bo Eugene nebayo beleka sina baluti ba Sikolo sa Bukombwa Bwa Mubuso sa baokameli ba liputeho. Neluinzi mwa Canada kufitela ka 1988.

 Yeñwi ya linako zetabisa zenihupula hane luli mwa Canada neli hane lukopani ni lubasi loluñwi hane lukutaza fa ndu ni ndu ni kaizeli yomuñwi. Sapili nelukopani ni me wa libizo la Gail, ili yanaa lubulelezi kuli bana bahae ba bashimani nebanyemile hahulu bakeñisa kuli bo kuku wabona nebatimezi. Nebabuzize bo maa bona kuli, “Ki kabakalañi bo kuku habashwile?” “Baile kai?” Bo Gail nebasina likalabo kwa lipuzo zeo. Kacwalo lwabafa likalabo za mwa Bibele ka kubabonisa mañolo aomba-omba.

 Ka nako yeo, bo Eugene nebali baokameli ba mupotoloho, kacwalo neluinzi feela sunda iliñwi mwa sibaka seo. Nihakulicwalo, kaizeli yene nibeleka ni yena naakutezi ku bo Gail. Ki lika mañi zene zwile mwateñi? Bo Gail, bo muuna bona bo Bill, ni bana babona ba babalaalu bo Christopher, bo Steve, ni bo Patrick, kaufelaa bona baamuhela niti. Bo Christopher seli baana-bahulu mwa Canada. Bo Steve ki baluti fa Sikolo sa Bibele mwa Palm Coast, kwa Florida. Mi bo Patrick ba mwa Katengo ka Mutai mwa Thailand. Ka lilimo zeñata, na ni bo Eugene neluzwezipili kuswalisana hahulu ni lubasi lo. Nitabile hahulu kuli neniezize kwateñi kalulo yeñwi kwa kubatusa kuli bazibe Jehova!

 Hane lusainzi mwa Canada, Jehova afa bo Eugene musebezi omunca otabisa ni otusa. Kashe nimitaluseze ka zateñi.

 Kwamulaho, batu nebasa utwisisangi libaka halusa pompelwangi mali, kabaka leo, batu babañata nebaanganga kuli lu batu babamaswe hahulu. Buñata bwa mitende ya makande mwa Canada neihasanya makande a kuli bana ba Lipaki za Jehova nebasweli kushwa bakeñisa kuli bashemi babona nebasa balumelezi kupompelwa mali. Bo muunaaka nebanani tohonolo ya kutusa batu kuutwisisa kuli makande ao neli a buhata.

 Pili Mukopano wa Macaba one ubile teñi mwa 1969 mwa Buffalo, kwa New York usika kalisa, bo Eugene baya ni mizwale babañwi kwa lipatela zetuna za mwa silalanda kuyo talusa kuli Lipaki bababato eza 50,000 babazwa kwa Canada ni kwa United States bakafumaneha kwa mukopano wo. Haiba mutu yomuñwi akula ka sipundumukela kwa mukopano wo, nekuka tusa kuli baalafi bautwisise mubonelo waluna ka za mali ni libaka hautusa. Mizwale bafa baalafi litaba zeñwi zeama mialafelo yesatokwi kupompela mali ili zene zwa mwa libuka zene bakuteka hahulu baalafi. Muhato omunde one baangile baalafi neutahisize kuli bo Eugene ni mizwale babañwi bakalise kupotelanga lipatela za mwa Canada. Hape nebatusize baana-bahulu mwa liputeho kupetanga hande misebezi yabona haiba kuba ni miinelo ya ka sipundumukela yetokwa likalafo.

 Hanyinyani-hanyinyani kwa zwa zende mwa buikatazo bwabona. Mane nekuezahezi lika zende ili zene lusalibeleli kuli zakona kuezahala! Ka mukwa ufi?

 Mwahalaa lilimo za ma 1980 bo Eugene nebalizelizwe foni ki bo Milton Henschel kuzwelela kwa Ofisi yetuna mwa Brooklyn, kwa New York. Ba Sitopa Sesietelela nebabata kuli tukiso yene iliteñi kwa United States izwisezwepili ilikuli baikambote ni baalafi babañata. Kacwalo na ni bo Eugene lwaya kwa Brooklyn, mi mwa January 1988, ba Sitopa Sesietelela balukisa Liluko Lelitalima Litaba za Kwa Sipatela kwa Ofisi yetuna. Hamulaho, bo munaaka ni mizwale babañwi balumiwa kuli bayo zamaisa mikopano, bakalela mwa United States mi kihona baya mwa linaha zeñwi. Hamulahonyana kuzwa fo, kwatomiwa Maluko Atalima Litaba za Kwa Sipatela fa mitai, mi Tutengo Totuswalisanisa Lipaki ni ba Sipatela ni tona twatomiwa mwa litolopo zeñata. Lipaki babañata ni bana babona batusizwe hahulu ki litukiso zelilato zeo zezwelela ku Jehova. Bo Eugene hane bazamaisanga mikopano ni kupotela lipatela, na nenisebezanga fa Betele, hañata neniezanga musebezi wa kuluka kamba kusebeleza kwa litatehelo.

 Mwa 2006, bo muunaaka bo Eugene batimela, mi wo neli muinelo otaata hahulu one nitalimani ni ona mwa bupilo bwaka. Natonda lilato labona ni silikani sabona! Kunani lika zeñata zenitusize kutiyela muinelo otaata wo. Ka mutala, nitiisanga silikani sa ka ni Jehova ka kulapelanga ku yena ni kubalanga Bibele kamita. Niteelezanga kwa liñolo la zazi hamoho ni lubasi lwa Betele. Nibalanga kauhanyo ya mwa Bibele fokuzwelela liñolo lelinyakisiswa. Mi nipatehanga mwa musebezi waka wa fa Betele mwa Liluko Lelitalima za Kuluka Litino, ili musebezi oniinga kuba wa butokwa. Kwa makalelo, mane nenibile ni tohonolo ya kutusa mwa kuluka masila a kuitusisa fa Libaka za Mikopano mwa New Jersey ni mwa New York. Ka nako ya cwale nisebeleza kwa Mutai wa Fishkill, ili konifilwe kueza misebezi yebunolo. b

 Lika zeniinga kuba za butokwa hahulu mwa bupilo ki kulata Jehova, kumuutwa ni kulatelela litaelo zeifa kopano yahae. (Maheberu 13:17; 1 Joani 5:3) Nitabile kuli na ni bo Eugene nelubeile lika zeo mwa sibaka sapili mwa bupilo bwaluna. Kacwalo, ninani buikolwiso bwa kuli Jehova uka lufuyaula ka kulufa bupilo bobusa feli mwa paradaisi fa lifasi, kukopanyeleza cwalo ni tabo yelukaba ni yona haluka bonana hape.—Joani 5:28, 29.