Lwabulelela muprisita yo kuli haluka eza cwalo luka holofaza muzamaisi wayona. Kono yena alualaba kuli: “Hamu mubulaye. Hamufeza muitusise siapalo saka kupukuta mali ahae kwa mazoho amina!” Nihaike kuli nenilata hahulu simuluho ya bulapeli bwaka bwa Sigerike bwa Orthodox, mazwi a situhu ao naanitahiselize kuli nituhele kuswalisana ni bulapeli bo. Haninahana ka za taba ye, nilemuha kuli muinelo wo neunitusize kubatisisa niti ka za Jehova.

 Hane nihula, muleneñi wa Tripoli neutezi wa batu ba bulapeli, lipuo, ni lizo zeshutana-shutana. Batu ni batu nebalata hahulu simuluho ya bona, mi nekuli cwalo ni kwa lubasi lwaluna. Na ni bahulwani baka lwakala kuswalisana ni sikwata sene sibizwa kuli Masole ba Tumelo, a ili sikwata sene silwanisanga hahulu Lipaki za Jehova. Nelusika kopana kale fateñi ni Lipaki, kono muprisita waluna naalubulelelanga kuli nebali sikwata sene silwanisa Keleke ya Greek Orthodox, mi mueteleli wa bona neli muuna wa libizo la Jehova. Muprisita waluna naakuta-kutelanga kulubulelela kuli nako kaufela halukopana ni Lipaki luswanela kubalwanisa.

 Bahulwani baka babalaalu nebakopani ni Lipaki za Jehova, nihaike kuli na nenisa zibi taba yeo. Mwa sibaka sa kubalwanisa, bahulwani baka balumela kuituta Bibele ni bona ka mulelo wa kuli baba bonise kuli zene balumela nesi za niti. Nako yeñwi manzibwana hanifita fa ndu, nafumana kuli mwa ndu yaluna nekutezi Lipaki inze baikambota litaba za mwa Bibele ni ba lubasi lwaka ni batu babañwi bane luyahile mabapa ni bona. Neninyemile hahulu! Nenipalezwi kuutwisisa libaka ba lubasi lwaka hane bapalelwa kulatelela tumelo ya bulapeli bwa Orthodox. Nayema kuli nizwe mwa ndu, kono muuna yomuñwi yanaazibahala hahulu ili yanaali dokota wa meno mi hape neli Paki, anibulelela kuli niine niteeleze. Yomuñwi wa mwa lubasi lwaluna naabala liñolo la Samu 83:18 mwa Bibele yaka ka kutumusa. Ka yona nako yeo, nalemuha kuli muprisita waluna naalupumanga. Jehova nesi mueteleli wa sikwata sa balwanisi, kono ki yena feela Mulimu wa niti!

 Nenibata kuziba zeñata ka za Jehova, kacwalo nakala kufumanehanga kwa tuto ya Bibele yeneezezwanga kwa ndu yaluna, ili yene izamaiswanga ki Muzwale Michel Aboud. Nako yeñwi hane lusweli kuituta, mulikanaa luna yomuñwi yanaaliteñi ka nako yeo, abuza puzo yene niipuzanga ni na kuzwa feela kwa bwanana bwaka. Abuza kuli, “Hamulutaluseze, ki mañi yabupile Mulimu?” Muzwale Aboud alusupeza kakaze kane kalobezi fafasi. Atalusa kuli tukaze hatukoni kuutwisisa zebabulela batu ni zebanahana. Ka nzila yeswana, ni luna halukoni kuutwisisa lika kaufela ka za Mulimu. Swanisezo yebunolo yeo neinitusize kulemuha libaka hanisa koni kuutwisa litaba zeñwi ka za Mulimu. Nakonyana kuzwa fo, naneela bupilo bwaka ku Jehova Mulimu, mi nakolobezwa mwa 1946 inze ninani lilimo ze 15 za kupepwa.

 Mwa silimo sa 1948, nakala kubeleka hamoho ni bahulwani baka bo Hanna, mwa pisinisi ya bona ya kuunganga maswaniso. Sintolo sabona nesili mabapa ni sintolo sa muzwale Najib Salem. b Muzwale Najib naakutalize taba yende asina sabo, mi naazwezipili kueza cwalo kufitela lifu lahae inze anani lilimo ze 100. Hane luyo kutazanga hamoho mwa minzi, neniiponelanga bundume bwanaa bonisanga kusina taba ni twaniso. Hape, neli muzwale yanaakona kukalisa puisano ka za litaba za mwa Bibele ni mutu ufi kamba ufi, kusina taba ni kuli mutu yo ki wa bulapeli mañi. Mutala wahae wa kuba ni tukufalelo unitusize hahulu mwa bupilo bwaka.

 Zazi leliñwi hane nili kwa musebezi, lwato potelwa ki kaizeli Mary Shaayah, ili kaizeli wa kwa Lebanon mwa United States. Kaizeli yo neli me yapatehile hahulu mi hape naali paina yanaabeleka ka taata. Bupilo bwaka nebucincize hahulu hamulaho wa kupotelwa ki kaizeli yo. Bo Mary batanda lihora zefitelela zepeli inze balutaluseza zebonwi mwa musebezi wa kukutaza. Pili basika funduka kale, banitalimela ni kunibuza kuli: “Bo Milto, ki kabakalañi hamusa ezi bupaina hakubona mu makwasha?” Nabahanela ka kubulela kuli nisatokwa masheleñi amañata a kuipilisa ka ona. Cwale banibuza kuli: “Niinzi ni mina nako yekuma kai fa sibaka se, kakusasana wo?” Nabaalaba kuli: “Ibatoba lihora zepeli.” Cwale ki hona banibulelela kuli: “Mwa nako yeo kaufela hanisika mibona inze mueza musebezi omuñata. Haiba mukutazanga ka nako yekuma fo zazi ni zazi, mwakona kueza bupaina. Mulike kueza cwalo nihaiba feela ka silimo silisiñwi mi hasamulaho mukaikatulela kuzwelapili kamba kutuhela.”

 Nihaike kuli mwa sizo saluna baana habaamuhelangi kelezo kwa basali, akalezo yabona neibonahala kutusa. Hamulaho wa likweli zepeli, mwa January 1952, nakala kubeleka sina paina. Hamulaho wa likweli zebatoba ze 18, namemiwa kuyo kena Sikolo sa Giliadi sa kilasi ya bu 22.

 Hamulaho wa kukwaza, nalumiwa kuyo belekela kwa Middle East. Nisika kwanisa kale silimo kuzwa fo, nanyala bo Doris Wood, bane bali balumiwa sina na ili bane bazwa kwa England, mi ni bona nebasebeleza kwa Middle East.

 Nakonyana kuzwa fa lizazi laluna la sinawenga, na ni bo musalaaka bo Doris lwalumiwa kuyo belekela mwa Aleppo, mwa Syria. Bakeñisa kuli musebezi waluna wa kukutaza neukwalilwe ka nako yeo mwa Syria, buñata bwa lituto zaluna za Bibele nelulifumani ka kutalusezwa ki babañwi.

 Zazi leliñwi, lwapotela musali cwana yanaabonisize kutabela kuituta Bibele. Naasabile hahulu hakwaulula munyako wa ndu yahae, mi alubulelela kuli: “Mutokomele! Mapokola kona basazo zwa fa ndu yaka honafa. Nebabata kuziba komupila.” Kusina kukakanya, mapokola nebaziba kone luzamaisanga lituto za Bibele. Lwataluseza mizwale bane baetelela musebezi wa kukutaza mwa Middle East, mi balueleza kuli luzwe mwa naha ka bubebe. Nihaike kuli neluikutwile bumaswe kusiya baituti baluna ba Bibele, neluikutwile kuli Jehova naalusilelelize.

 Mwa 1955, lwalumiwa kuyo sebeleza mwa Baghdad, kwa Iraq. Nihaike kuli nelukona kukutaza ka maseme kwa batu kaufela ba mwa Iraq, neluisize hahulu pilu kwa kukutaza kwa batu bane basimuluha mwa mabasi anaali mwa bulapeli bobuñwi.

 Hape nelulikile kuikambota ka lilato ni Mamozilemu kwa misika ni mwa makululu. Bo Doris hañata nebatalusanga lika zene batabelanga batu bane bakutazanga kubona. Ka mutala, nebakona kubulela kuli: “Bo ndate nebabulelanga kuli kaufelaa luna luka yema fapilaa Mulimu.” (Maroma 14:12) Mi hape neba ekezanga kuli: “Taba ye initusize hahulu mwa bupilo bwaka. Mina munahanañi ka za teñi?”

 Luikozi kubelekela mwa Baghdad ka lilimo zebato ba zetaalu, mi lutusize mizwale mwa liputeho kuonga-onga musebezi wa kukutaza ka maseme. Neluezezanga mikopano mwa ndu yaluna ya balumiwa mwa puo ya Siarabe. Nelutabelanga hahulu kuamuhela batu bane bazwanga mwa libaka za Maasiria, ili sikwata mone kufumaneha hahulu batu bane baangiwa kuba Bakreste. Hane baiponezi lilato ni swalisano zene lubonisana kwa mikopano yaluna, balemuha kuli neluli balutiwa ba Jesu ba niti.—Joani 13:35.

 Kwa batu bane baamuhezi ka bubebe lushango lwaluna lwa kozo, neli bo Nicolas Aziz, baana babande bane banani lubasi ni bane baikokobeza ili babasimuluha kwa lubasi lolubulela Siarmenia ni Siasiria. Bo Nicolas ni bo musalaa bona bo Helen, nebaamuhezi ka bubebe zeiluta Bibele ka za Jehova ni mwanaa hae Jesu kuli bashutana. (1 Makorinte 8:5, 6) Nisahupula lizazi lene bakolobelizwe bo Nicolas ni batu babañwi ba 20 mwa nuka ya Eufrati.

 Nako yeñwi hane kubile ni kezahalo ya kutulula mubusi ili yene itahisize lifu la Mulena Faisal II wa Iraq la July 14, 1958, lwatutela kwa Iran. Kwateñi lwayo zwelapili kueza musebezi wa kukutaza ka maseme kwa babalehi ka likweli zebato ba ze 6.

 Pili nisikazwa kale mwa Tehran, ona muleneñi omutuna wa Iran, naisiwa kwa polisi kuyo buzakiwa lipuzo. Taba ye neitahisize kuli nilemuhe kuli kanti nelubatisiswanga ki mapokola kamita. Hamulaho wa kubuzakiwa lipuzo, nalizeza bo musalaaka bo Doris ni kubataluseza kuli mapokola neba lubatisisa. Lwalumelelana kuli, kuli lusilelezwe, nenisa swaneli kukutela kwa ndu mi nelusa swaneli kupila hamoho ka nakonyana kufitela lizazi lene lukazwa mwa naha.

 Bo Doris nebafumani sibaka sesinde kwa kuina kufitela fone lukayo kopanela kwa libala la fulai. Kono nebakona kuyo fita cwañi kwa libala la fulai mapokola basazibi?. Bo Doris balapela ku Jehova kumutaluseza butata bo.

 Honafo feela, kwanela pula yetuna yene itahisize kuli batu kaufela babate kwa kuyaama, kukopanyeleza cwalo ni mapokola. Pula hase inelile nekusina batu mwa mukwakwa, ili nto yene itahisize kuli bo Doris bazamaye hande ka kulukuluha. Bo Doris nebabulezi kuli, “Pula yani neli makazo ya niti!”

 Hase luzwile mwa Iran, lwalumiwa kuyo belekela kwa naha yeñwi ili kone luyo kutazanga kwa batu babazwa mwa bulapeli ni lipuo zeshutana-shutana. Haluto fitanga mwa 1961, nese luli mwa musebezi wa mwa mupotoloho, mi nelupotelanga mizwale baluna ba mwa libaka zeshutana-shutana za mwa Middle East.

 Nenibile ni kolo ya kuiponela mo Moya okenile wa Mulimu neutahiselize kuli batu baswalisane mwa sibaka sene lukutalezanga ku sona mwa Middle East. Nisahupula puisano yende yene nibile ni yona ka nako yene niituta Bibele ni batu bababeli ba kwa Palestin, ili bo Eddy ni bo Nicolas. Kaufelaa bona nebatabela kufumanehanga kwa mikopano yaluna, kono hanyinyani feela batuhela kuituta Bibele bakeñisa kuli nebatabela hahulu litaba za bupolitiki. Nenilapezi ku Jehova kuli abatuse kuamuhela niti. Hane balemuhile kuli Jehova naakatatulula miinelo yetaata isi feela ya batu ba kwa Palestin, kono ya batu kaufela, bakalisa hape kuituta Bibele. (Isaya 2:4) Batuhela kuba ni mubonelo wa kuli naha ya bona ki yona ya butokwa hahulu kufita linaha za babañwi mi bakolobezwa. Hasamulaho, bo Nicolas baba baokameli ba mupotoloho bane banani tukufalelo.

 Hane luzwanga mwa naha yeñwi kuya ku yeñwi, na ni bo musalaaka bo Doris nelutabiswanga ki busepahali bwa mizwale baluna mwa miinelo kaufela. Bakeñisa kuli nebatalimana ni miinelo yetaata yemiñata, naikatulela kuba omba-ombanga ka nako yene nibapotelanga sina muokameli wa mupotoloho. (Maroma 1:11, 12) Kuli nikone kueza cwalo, nenilikanga ka taata kuli nisike naipona kuba wa butokwa hahulu kufita mizwale ni likaizeli baka. (1 Makorinte 9:22) Nekunitabisanga hahulu kuomba-omba mizwale baka bane batokwa kuomba-ombiwa.

 Ki taba yetabisa kubona buñata bwa batu bane luitutanga ni bona Bibele inze baba batanga ba Jehova babasepahala. Babañwi kubona nebatutezi kwa linaha lisili ni mabasi abona kusaba lindwa mwa naha. Kono bakonile kutusa hahulu batu bababulela puo ya Siarabe mwa Australia, Canada, Europe, ni United States. Mwa lilimo za cwanoñu fa, babañwi ba bana babona babahulile bakutezi kwa Middle East kuyo sebeleza mwa libaka mokutokwahala hahulu bakutazi bababundume. Na ni bo musalaaka bo Doris lutabile hahulu kuba mwahalaa mizwale ni likaizeli beluunga sina bana ni baikulu baluna ba kwa moya!

 Mwa bupilo bwaluna kaufela, luiponezi mwalubabalelezi Jehova ni kuluetelela mwa linzila zeñata. Naaitumela hahulu bakeñisa kuli unitusize kufelisa saluluti ni moya wa kulata hahulu naha yaka zene ninani zona ka nako yene nisali mwanana. Lituto zene nilutilwe ki mizwale bane banani bundume ni bane basina ketululo, neli nitusize kuitukiseza kutalusa lushango lwa mwa Bibele kwa batu babazwa mwa lisimuluho zeshutana-shutana. Hane luzwanga mwa naha yeñwi kuya ku yeñwi, na ni bo musalaaka bo Doris nelutalimananga ni miinelo yetaata mi fokuñwi nelusa zibangi zeneka ezahala. Kono taba yeo neilulutile kuitinga hahulu ku Jehova Mulimu isiñi ku luna bañi.—Samu 16:8.

 Haniiheta kwamulaho mwa lilimo zenibelekezi Jehova, nilemuha kuli Ndate ya kwa lihalimu ki yena yanitusize. Nalumelelana ni bo musalaaka bo Doris, ili bane babulelanga hañata kuli hakuna nto yeswanela kulupaleliswa kuipeya ku Jehova, nihaiba kufumbelwa kubulaiwa! Lukazwelapili kuitumela ku Jehova ka kulufa kolo ya kuabana mwa musebezi wa kushaela lushango lwa kozo kwa Middle East. (Samu 46:8, 9) Lulibelezi za kwapili inze lunani buikolwiso, ka kuziba kuli Jehova uzwelapili kuetelela ni kusileleza batu kaufela babaitinga ku yena.—Isaya 26:3.