Mu kino kishinte

•  Le kwinangila i bika?

•  Le pano kodi mufwaninwe kwinangila na muntu?

 Bantu bamo bamonanga kwinangila pamo bwa makayo’tu bitupu. Ino mu kino kishinte, “kwinangila” i kitatyi kipityijanga pamo nsongwalume ne nsongwakaji mwanda wa kuyuka shi babwanya kwisonga. Nanshi, kwinangila kudi na kitungo. Ke kukimbapo’tu kwisangela na muntu wa ngitu ingi.

 Mwenda mafuku, kwinangila kufwaninwe kutwala ku butyibi—bwa kwisonga nansha bwa kuleka kwendeleja kipwano kya bukena. Shi ubashilula kwinangila na muntu, ufwaninwe kufikila ku kintu kimo pa byatelwa’bi.

 Mwanda mukatampe: Shi ulanga’mba kodi mufwaninwe kwinangila na muntu, nabya yuka’mba, kodi kala mufwaninwe ne kwisonga na muntu.

 Kwinangila kubwanya kutwala ku kwisonga, o mwanda i biyampe kulangulukila pa ngikadila yobwanya kwikala nayo pa kwinangila. Kimfwa, langulukila pa ino:

•   Moikadile na ba mu kisaka. Muswelo odi na bambutwile ne banabenu mu kisaka—nakampata podi mukalale—uvudile kuyukanya mokekadila na mwinē pobe.

   Musoñanya wa mu Bible: “Fundulai komudi miswelo yonso ya bululu bubibubi, bulobo, bukalabale, kwela mabila, ne binenwa bya mutonko, pamo ne bintu byonso bibi.”—Bene Efisesa 4:31.

   Wiipangule amba: ‘Le bambutwile ne banabetu mu kisaka bamonanga’mba nebalēmekele? Shi kudi otwepya nandi myanda, le tupwijanga’yo mu butukanye’ni nansha twilobelanga ne kwipotomeja nandi?’

•   Kwisuminwa. Shi kemudi besonge, bikulomba kuta mutyima ku bintu bisaka mwinē pobe, ne pavule pene, kuleka kumupelela kintu.

   Musoñanya wa mu Bible: “Nanshi muntu ne muntu kakikimba kamweno ka aye mwine, ino akimbe nyeke kamweno ka mukwabo.”—1 Bene Kodinda 10:24.

   Wiipangule amba: ‘Le mvudile kusaka bintu bilongeke enka monsakila? Le bakwabo bamonanga amba ngidi na mutyima unekena? I muswelo’ka onombolanga’mba mbadikijanga bisakibwa bya bakwabo kumeso kwa byami?’

•   Kwityepeja. Kwitabija bilubo ne kulomba mwinē pobe lusa bya binebine, biletanga nsangaji mu busongi.

   Musoñanya wa mu Bible: “Batwe bonso tulubanga divule dine.”—Yakoba 3:2, kunshi kwa dyani.

   Wiipangule amba: ‘Le ngitabijanga bilubo’ni, nansha nkimbanga’nka kwibingija? Le shi bantu abandingila pa mwanda omfwaninwe kulemununa, le bindobejanga?’

•   Lupeto. Lupeto luvudile kuleta lupotopoto ku bantu besongele. Mukepuka luno lupotopoto shi mwingidija lupeto mu muswelo muyampe.

   Musoñanya wa mu Bible: “I ani momudi’mo usaka kūbaka kiteba kashikatapo bidi wabala lupeto lwasa kujimija ne kumona shi udi na lupeto lubwane mwa kuvuila’kyo?”—Luka 14:28.

   Wiipangule amba: ‘Le ñingidijanga lupeto mu muswelo muyampe’ni nansha nemuvudilwe mandeni? I muswelo’ka onombola’mba mbwanya kwingidija lupeto biyampe?’

•   Kipwano kyobe na Yehova. Shi wi Kamoni wa Yehova, ufwaninwe kwikala na kibidiji kya kwifunda Bible ne kutanwa nyeke ku kupwila.

   Musoñanya wa mu Bible: “Ba nsangaji i boba bayukile amba kudi byobasakilwa ku mushipiditu.”—Mateo 5:3.

   Wiipangule amba: ‘Le I bika byonoñanga pa kulama kipwano kyami na Yehova? Le mbadikijanga kipwano kyami na Yehova mu būmi’ni, nansha ndekanga bintu bikwabo bikitādile?’

 Mwanda mukatampe: Yewa okimba kwisonga nandi usakanga kwisonga na nkanka wa binebine. Shi ulonge bukomo bwa kwikala namino, padi nobe ukasangelwa na muntu udi moikadile.