BUKWASHI KU BISAKA
Shi Kemwiivwanikilepo
Kwishila kwa bintu byomusangela, bibidiji, ne bumuntu kubwanya kukoleja mpata ba mulume ne mukaji. Inoko myanda imoimo, pamo na ino yotusa kutela, ikokeja kukambakanya kupita:
Kitatyi kya kupityija na babutule
Mwa kwingidijija lupeto
Mubutula’ni nansha kemubutulapo bana
Le mukalonga namani shi abe ne mwinē pobe kemwiivwanikilepo?
Byomufwaninwe kuyuka
Kwiifwana ke kwikalapo muswelo umo. Nansha ke ba mulume ne mukaji beifwene senene kebakekalapo nyeke na milangwe imo, enka ne pa myanda ya mvubu mpata mu būmi.
“Natamine mu kisaka kya bantu bekutyile mu bumo bininge. Ku mfulo kwa yenga, twadi tuketana na bankambo, bamanseba, bamama bakwabo, ne banabetu bakwabo. Kisaka kya wami mulume kekyadipo kilongela bintu pamo namino. O mwanda tudi na milangwe mishile pa kitatyi kyotufwaninwe kupityija na babutule nansha kya kupityija mu kwisamba na babutule badi kulampe.”—Tamara.
“Ami ne wami mukaji twatamine na bitungo bishileshile bya mwa kwingidijija lupeto. Mu myeji mityetye mibajinji ya busongi bwetu, twadi kyaba kimo twipotomeja pa uno mwanda. Uno mwanda kewapwilepo na kwisamba’tu dimo nansha dibidi.”—Tyler.
Bantu babidi bakokeja kubandila kintu kimo abo’ko bamona myanda mishile pa kintu’kya. Ne mwanda wipotomejeja’po ba mulume ne mukaji nao monka na monka
Myanda imo keibwanyapo kupwa na kupityija’ko bintu bimo bitupu. Kimfwa, le bikekala namani shi muko wabela nansha usakilwa bukwashi? Nansha le bikekala namani shi umo pa banwe bubidi usaka kubutula bana ino mukwabo kasakilepo? a
“Ami ne wami mukaji twadi twisamba bivule kyaba kimo pa myanda ya kubutula bana. Ukilañanga’byo kyaba ne kyaba, kadi milangwe yetu po pene yendanga ishila. Nkimwenepo muswelo wa kupityija’ko bintu bimo bitupu.”—Alex.
Kubulwa kwiivwana kekufwaninwepo kōna busongi bwenu. Bashayuka bamo banenanga’mba shi mubekoleja’byo bininge na mwinē pobe, longa buninge bwa kufikila pa byosaka—nansha shi bikulomba kutyiba busongi bwenu. Ino na bubine, “kupwija myanda” namino kumwekejanga’mba mwiivwanino obe o wa mvubu mpata inoko mpiko yomupikile ku meso a Leza amba mukelamata nyeke nansha bikale namani idi na mvubu mityetye.
Byomukokeja Kulonga
Sumininwai kulēmeka mpiko yenu ya busongi. Shi mwāle kino kyalwilo, mukapwija myanda bwa banwe badi mu ekipe imo, ke bakinkwapo.
Musoñanya wa mu Bible: “Kyokya kyakuta Leza pamo mu lupungu, muntu nansha umo kakikalañanya’kyo.”—Mateo 19:6.
Balai byomusa kujimija. Kimfwa, langa’po shi umo pa banwe bubidi ye usaka kubutula bana ino mukwabo kasakilepo. Kudi myanda mivule ya kubandaula, kimfwa ino:
Bukomo bwa kipwano kyenu.
Lelo mubwanya mu busongi bwenu kulwa ne na tuntelentele twa kulela mwana?
Biselwa bya bumbutwile.
Kudi bivule bilomba kulonga kupita’ko’tu kupāna byakudya, bisandi, ne njibo.
Lupeto lomudi nalo.
Le mubwanya kujadika biyampe myanda ya kaji, kisaka, ne biselwa bikwabo?
Musoñanya wa mu Bible: “I ani momudi’mo usaka kūbaka kiteba kashikatapo bidi wabala lupeto lwasa kujimija?”—Luka 14:28.
Bandaulai bintu byonso bitala pa mwanda’wa. Mubwanya kupwija bintu bimobimo byokemwiivwanapo. Kimfwa, shi mwanda omufwila i wa kuyuka shi mukabutula bana, yewa upela kubutula ukokeja kwiipangula’mba:
‘Ami ponena’mba nkisakilepo tubutule bana, le mpelele lonso’ni nansha i pano bidi?’
‘Le nekakanga mwanda nkimwenepo amba nkekala mbutwile muyampe?’
‘Le ntyinanga’mba mwinē pami ukansūla?’
Pakwabo napo, yewa usaka kubutula bana ukokeja nandi kwiipangula’mba:
‘Le twibeteakanye kusela biselwa bya bumbutwile?’
‘Le tudi na lupeto lubwane lwa kulela nalo mwana?’
Musoñanya wa mu Bible: “Tunangu tutūka mūlu . . . i . . . twa mutyima unekena.”—Yakoba 3:17.
Tala biyampe bidi mu milangwe ya mwinē pobe. Bantu babidi bakokeja kubandila kintu kimo abo’ko bamona myanda mishile pa kintu’kya. Mu muswelo umo onka, ba mulume ne mukaji bakokeja kutala mwanda kampanda, inoko umo ne umo wikele na mumweno wandi—kimfwa pa muswelo wa kwingidija lupeto. Pomwisambila pa mwanda okemwiivwanikilepo, shilulai bidi na byobya byomumona mu muswelo umo.
Le banwe bonso musakanga kufikila pa kitungo’ka?
Le i biyampe’ka bidi mu mulangwe ne mulangwe?
Mwanda wa kukūla busongi, le umo nansha banwe bonso bubidi kemubwanyapo kushinta milangwe yenu mwanda wa ikwatañane na ya mukwabo?
Musoñanya wa mu Bible: “Muntu ne muntu kakikimba kamweno ka aye mwine, ino akimbe nyeke kamweno ka mukwabo.”—1 Bene Kodinda 10:24.
a I biyampe kwisambila pa myanda mikatampe kumeso kwa kwisonga. Nansha nankyo, kudi myanda ya kibozo ikokeja kutamba, pakwabo mwiivwanino wa umo pa banwe bubidi ukokeja kushinta mwenda mafuku.—Musapudi 9:11.