Lelo unenwe kwiendeja na lupeto lutyetye pa mwanda wa kukoma kwa lupeto kwalengeja būmi bobe bukome? Bipupo, bimpengele bya kipangila, tuvutakanya twa politike, ne mavita, bibwanya kulengeja lupeto lukome. Nansha kukoma kwa mu kitulumukila kwa misokwe byokubwanya kuvutakanya ñeni, mu tunangu tudi mu Bible mudi bintu bya kamweno bibwanya kukukwasha wiendeje biyampe mu būmi na lupeto lutyetye.

 Musoñanya wa mu Bible: “Ne mwifunde . . . mwa kwikadila na bintu bivule ne mwa kulongela shi nkidipo nabyo.”—Bene Fidipai 4:12.

 Nansha shi ukekala na lupeto lutyetye kupita lowadi nalo, ubwanya kwifunda kwibidila ngikadilo ya kubulwa lupeto yodi’mo pano. Shi witabije bukidibukidi ngikadilo yodi’mo pano ne kwiibidila, abe ne kyobe kisaka mukabwanya kūminina.

 angula shi kudi bukwashi bwa yenu ntanda nansha bwa bitango bobabwanya kukupa. Longa’po kintu bukidibukidi mwanda divule dine bebulombanga mu kitatyi kityetye.

 Musoñanya wa mu Bible: “Mpango ikankalwanga shi kekudipo kwisambila pamo, Ino pa badingidi bavule kudi kufikidila.”—Nkindi 15:22.

 Wisambile pa uno mwanda na mwinē pobe ne bana. Shi mwisamba biyampe, ubwanya kukwasha muntu yense mu kisaka evwanije ne kukwatakanya kushinta komusakilwa kushinta. Kadi shi yense ulonga bukomo bwa kuleya lupeto ne kuleka kwilusupakanya, mukalonga bivule na lolwa lomudi nalo.

 Musoñanya wa mu Bible: ‘Shikatai bidi mubale lupeto lomusa kujimija.’—Luka 14:28.

 Shi munenwe kwiendeja mu būmi na lupeto lutyetye, nabya i biyampe bininge kuyuka kwendanga lupeto lwenu lonso. Tūlai’ko lupeto lwa kwingidija na kulemba dibajinji buvule bwa lupeto lomusa kusokola kweji ne kweji mungya ngikadilo yomudi’mo. Kupwa, lembai lupeto lomulupula pano kweji ne kweji, nansha shi muyukile amba lubwanya kushinta. Mu lupeto lomulupula kweji ne kweji, bwejai’mo lupeto lomusaka kwilamija lwa kulupula mu kitulumukila nansha mu myanda yampikwa kulaya.

 Madingi: Pomubandaula lupeto lwa kulupula, kemwakilwai kwela’mo lupeto lwa kupota tubintu tutyetutye. Padi mukatulumuka buvule bwa lupeto lomukalupula ku tuno tubintu mu bula bwa kitatyi. Kimfwa pa kupwa kubandaula lupelo lwalupulanga, muntu umo wajingulwile amba wadi ulupula mwaka ne mwaka madolala tutwa na tutwa ku mabombo!

 Musoñanya wa mu Bible: “[Jingululai] bintu bya mvubu mikatampe.”—Bene Fidipai 1:10.

 Dingakanyai misokwe yenu na lupeto lomulupula, ne kumona shi mubwanya kuleka kupota bintu bimo nansha kwibityepeja mwanda wa mulame misokwe yenu mityetye. Langulukilai pa bino bintu:

•   Byendwa nabyo. Shi ubapote motoka mukwabo, le ubwanya kupoteja’ko umo? Shi udi na wa katutu, le ubwanya kwiupingakanya na wa bei mityetye? Le ubwanya kwenda na kyendwa nakyo kya bantu bonso nansha na nkinga ne kuleka kupota motoka obe?

•   Kwipwija mukose. Ubulwepo kuleka kwilembeja mu kitatyi kampanda ku mwingilo utala Streaming, Satalite, nansha ma TV a nshinga? Le ubwanya kusokola kokwa kudi bei mityetye? Kimfwa, kibīko kya mabuku kibwanya kwapwija mafilime, mabuku a pa Entelenete, ne a mawi makwate ku bitupu.

•   Bisakibwa. Mwisambilei mu kisaka mwa kutyepeja’ko lupeto lulupulwa mwanda wa mema, mudilo wa nshinga, ne mazutu. Kubula mudilo nansha koya mu kitatyi kityetye kubwanya kumweka bu kulongelepo kintu, inoko kwikala na kino kibidiji kubwanya kulea’ko lupeto.

•   Bya kudya. Leka kudya ku maleshitola. Ino tēka byakudya ku njibo. Tandika kala bya kudya, pota ne kutēka bivule shi bibwanika, ne kudya byobya bishala’ko. Kumeso kwa kukapota bintu lemba’byo bidi pa papye kutyina wakapota byokusakilwapo. Pota bya kudya byobalupula mu kibundi, bivudile kwikala na bei mityetye. Leka kupota byakudya byampikwa bumeni. Padi ubwanya kukuna munamuna mu kabudimi.

•   Bisandi. Pota bisandi enka shi usaka kupingakanya byobya ke bifwe, ke kukimbapo kwikala na byobya bikitambatamba. Kakimbe bisandi byobapotejanga ku mfulo nansha byobya bitadika’ko mu mangajini obapoteja’mo byobya bishala. Shi bibwanika, mungya kitatyi ne ngikadilo yodi’mo, anika bisandi ku lukamba, kino kikakukwasha uleke kupota mashini akūmija nao bisandi.

•   Bya Kupota Mwenda Mafuku. Kumeso kwa kupota kintu wiipangule amba: ‘Le mbwanya kwikipota? Le bine nsakilwa’kyo?’ Le ubwanya kuleka kulongolweja nansha kupingakanya mashini, bingidilwa bya nshinga, nansha motoka? Pa kwabo napo, le ubwanya kupota bintu byokukengidijapo nansha byokusakilwapo? Kulonga namino kubwanya kukukwasha utyepeje lupeto lolupula ne kuvudija misokwe yobe.

 Madingi: Shi misokwe yobe ibatyepa mu kitulumukila, kino kikakulengeja uleke bibidiji bibi kadi bijimija lupeto, kimfwa, kutoma mfwanka, kukaya makayo a kwidya lupeto, nansha kutoma mālwa. Kushinta uno muswelo kukakukwasha uleke kulupula lupeto luvule ne kulumbulula būmi bobe.

 Musoñanya wa mu Bible: “Ba nsangaji i boba bayukile amba kudi byobasakilwa ku mushipiditu.”—Mateo 5:3.

 Bible uleta ano madingi a kamweno: “Tunangu tukiñanga monka mukingilanga lupeto, ino kamweno ka buyuki i kano: Tunangu tulamanga būmi bwa yewa udi nato.” (Musapudi 7:12) Tuno tunangu tudi mu Bible, kadi bantu bavule bamwene amba kulonda madingi adi’mo kwebakweshe baleke kuzumbija mutyima bipitepite pa myanda ya lupeto.—Mateo 6:31, 32.