1-4. (a) I bika byalongeka, Pilato pafunka Yesu ku bantu bakalabale bemene ku ndaku ya mbikavu? (b) Lelo Yesu wālonga’po namani pa uno mutonko ne masusu, ne kino kibalupula bipangujo’ka bya mvubu mikatampe?

“TALAIPO, uno muntu!” Na bino bishima, Pontyusa Pilato, Mbikavu Mwine Loma, wafunka Yesu Kidishitu pa kulombola kibumbo kya bantu bakalabale badi ku ndaku ya mbikavu lubanga lwa dya Pashika wa mu 33 K.K. (Yoano 19:5) Mafuku matyetye kunyuma, bibumbo byaelele Yesu tubobo pa kutwela’ye mu Yelusalema na bushindañani bu Mulopwe mutongwe na Leza. Ino buno bufuku, bibumbo bya lwana bibamumone muswelo mukwabo.

² Yesu wavwikwa mutwelo utyilakana uvwalanga ba mu njibo ya mulopwe, ne kilukwa ku mutwe. Inoko uno mutwelo, wadi ufile bivimvilwa biyule mashi bya nsonde yobamushamwine pa nyuma, kadi kilukwa nakyo kyadi kya miba mimutunge mu mutwe usosa mashi, byonso bino mwanda wa kubenga bu Mulopwe bwandi. Bantu, pa kutononwa na bapidishitu bakulu, abapele Yesu mukupilwe wimene ku meso abo. Bapidishitu ke bela ñanji amba: ‘Mwipayei ku mutyi! Mwipayei ku mutyi!’ Bantu, na mutyima wa butapani, ke banena na diwi dikatampe amba: “Ufwaninwe’tu kufwa yao muntu.”—Yoano 19:1-7.

³ Yesu waūminina, na bulēmantu ne bukankamane, uno mutonko ne masusu pampikwa kwidilakena. * I mwisabile  kufwa. Kyolwa kya Difuku dya Pashika, waitabija na mutyima onso kufwa lufu lusansa pa mutyi wa masusu.—Yoano 19:17, 18, 30.

⁴ Yesu wēlombwele bu mulunda na balondi bandi pa kwibelela būmi bwandi. Wānene amba: “Kekudipo udi ne kisanso kipityile kino kyalwelela balunda nandi būmi bwandi.” (Yoano 15:13, MB) Kino i kilupule bipangujo bya mvubu mikatampe. Lelo na bubine byādi bilomba Yesu asusulwe nabya ne kufwa? Mwanda waka wādi witabije’byo? Batwe “balunda nandi” ne balondi, tukeula namani kimfwa kyandi?

5. Le Yesu wāyukile namani kamo ne kamo ka matompo ādi amutengele?

⁵ Yesu byaādi Meshiasa wālailwe, wādi uyukile bimutengele. Wādi uyukile bupolofeto buvule bwa Bisonekwa bya Kihebelu byālaile kamo ne kamo katala pa masusu ne lufu lwa Meshiasa. (Isaya 53:3-7, 12; Danyele 9:26) I divule dine dyaāteakenye bana bandi ba bwanga ku matompo ādi amutengele. (Mako 8:31; 9:31) Pobādi benda ku Yelusalema ku Pashika wa mfulo, wālombwele batumibwa bandi patōkelela amba: “Mwanā muntu ukafikijibwa kudi bapidishitu bakatampe, ne kudi basonekeji, ino bakamuponeja mu kidye kutwalwa ku lufu, ne bakamufikija kadi ku baJentaila. Ebiya bakamubengeja kibengo, ne kukupila bakamukupila, ne kumupelela mata, bamwipaye.” (Mako 10:33, 34) Bino kebyādipo binenwa bya bitupu. Monka motwekimwenanga, Yesu wābengelwe kibengo, wākupilwa, wāpelelwa mata, ne kwipaibwa.

6. Mwanda waka byādi bilomba Yesu asusulwe nabya ne kufwa?

⁶ Penepo, lelo mwanda waka byādi bilomba Yesu asusulwe nabya ne kufwa? Bubinga bukatampe i buvule. Bubajinji, Yesu pa kulama kikōkeji kyandi, wālombwele bululame bwandi ne kukwatakanya bubikadi bwa Yehova.  Vuluka amba Satana wābepele bantu amba bengidilanga Leza pa mwanda wa kamweno ka abo bene. (Yoba 2:1-5) Nanshi Yesu pa kulama kikōkeji kyandi kutūla ne “ku lufu, nalo, kadi, e-ē! i lufu lonka lwa” ku mutyi wa masusu, wāletele malondololo keapatanibwa ku lunsamfwakanwa lwa Satana. (Fidipai 2:8; Nkindi 27:11) Bwa bubidi, masusu ne lufu lwa Meshiasa lwāletele kipwano kya pa bubi bwa bantu. (Isaya 53:5, 10; Danyele 9:24) Yesu wāpēne “muya wandi ke kikūlwa kya bavule bene,” ne kwibashitwila dishinda dya kupwana na Leza. (Mateo 20:28) Bwa busatu, Yesu pa kūminina mu miswelo yonso ya bikoleja ne masusu, “wadi utompibwa kala monsomonso pamo ne muno mo ke tudi bātwe.” Pano ke Mupidishitu Mukatampe wa lusa, ubwanya “ne kuyūka mwikadile bukōkekōke bwetu.”—Bahebelu 2:17, 18; 4:15.

7. Lelo Yesu wēpēne namani pa kwiya pano panshi?

⁷ Pa kwivwanija mwanda waka Yesu wāitabije kufwa, langulukila pa uno mwanda: Le i muntu’ka wa kushiya kisaka ne njibo yandi, ende ku ntanda ingi shi uyukile amba bekadi bavule ba ku ntanda’kwa bakamupela, amba basa kukamubenga ne kumususula, kadi amba mfulo mfulō bakamwipaye? Tala pano byālongele Yesu. Kumeso kwa kwiya’ye pano panshi, wādi na kitenta kya ntumbo momwa mūlu kudi Shandi. Ino Yesu wāitabije kushiya kīkalo kyandi mūlu ne kwiya pano panshi bu muntu. Wāile koku uyukile amba basa kukamupela kudi bantu bavule ne amba usa kukabengwa byamalwa, ne kususuka bikatampe, ebiya ne kwipaibwa bisansa. (Fidipai 2:5-7) Le i bika byātonwene Yesu epāne namino?

8, 9. Lelo i bika byātonwene Yesu apāne būmi bwandi?

⁸ Kikatampe kine, Yesu wātonwenwe na buswe bukatampe bwaswele Shandi. Kūminina kwa Yesu kwālombwele  patōka amba uswele Yehova. Buno buswe bwāmulengeje akambakene bininge dijina dya Shandi ne ntumbo yandi. (Mateo 6:9; Yoano 17:1-6, 26) Kutabukidila, Yesu wādi usaka dijina dya Shandi disubulwe ku mutonko odyatukilwe. O mwanda Yesu wāmwene amba i dyese ne bulēme kufwila boloke, mwanda wādi uyukile amba bululame bwandi bukalonga bivule mu kuyukanya buujila bwa dijina diyampe ne dinengele dya Shandi.—1 Bilongwa 29:13.

⁹ Yesu wātonwenwe kadi na kintu kikwabo pa kupāna būmi bwandi—buswe bwa kuswa bantu. Buno buswe i bwa tamba ku ngalwilo kwine kwa mānga ya bantu. Pa kala pene, kumeso kwa Yesu kwiya pano pa ntanda, Bible ulombola mwiivwanino wandi amba: “Kuloelelwa kwami kwādi ne bāna ba bantu.” (Nkindi 8:30, 31) Buswe bwandi bwāmwekelele paādi pano panshi. Monka motwekimwenine mu mashapita abadikile a dino dibuku, Yesu wālombwele mu miswelo mivule buswe bwandi ku bantu bonso, ino kutabukidila ku balondi bandi. Mu mafuku 14 Nisane, 33 K.K., wāpēne muya wandi na mutyima umo pa mwanda wetu. (Yoano 10:11) Bine, kekudipo muswelo mukwabo mukatampe utabukile uno wa kulombola’mo buswe kotudi. Lelo tubwanya kumwiula mu uno mwanda? Eyo. Ke-muntu i mwitusoñanye’kyo.

10, 11. I mwanda’ka mupya wālaile Yesu balondi bandi, ne ulomba bika ne bika, ne i mwanda waka tufwaninwe kulonda’o?

¹⁰ Yesu, mu bufuku bukya ke lufu lwandi, wālombwele bana ba bwanga ba pa mutyima amba: “Mwanda mupya uno o nemulá amba: Mwikale kwisanswa bānwe bene na bene. Po ponka po bakemuyūkila bu-bāna-bami-babwanga ponka pa kwisanswa mo mwikadile bānwe bene.” (Yoano 13:34, 35) “Kwisanswa bānwe bene na bene”—mwanda waka i “mwanda mupya”? Mwene Bijila bya Mosesa byānene kala amba: “Kusanswa ukasanswanga mwikadi nobe bwa  mo wisanshilwe abe mwine.” (Levi 19:18) Inoko uno mwanda mupya ulomba buswe bukatampe, buswe butonona muntu afwile bakwabo. Yesu aye mwine wālombwele’kyo patōkelela amba: “Kyo kijila kyami kino na’mba, mwisanswe bānwe bene ne bene monka mo nemusanshilwe. Kekudi nansha umo udi na lusa lutabukile luno’lu lwa kwelela balunda nandi muya wandi.” (Yoano 15:12, 13) Nanshi mwanda mupya unena namino amba: “Swa bakwenu, ke pamopo bwa abe mwine, ino i kupita ne pa abe mwine.” Na bubine, Yesu wālombwele buno buswe na būmi ne na lufu lwandi.

¹¹ Mwanda waka i kya kamweno kukōkela ne kulonda uno mwanda mupya? Vuluka amba Yesu wānenene amba: “Po ponka [pa buswe bwa kwipāna] po bakemuyūkila bu-bāna-bami-babwanga.” Eyo, buswe bwa kwipāna bwituyukanyanga bu Bene Kidishitu ba bine. Tukokeja kudingakanya buno buswe na kayukeno. Batumoni ba Yehova pobendanga ku bitango, bavwalanga kayukeno ka kitango. Kano kayukeno kayukanyanga uvwele’ko, dijina dyandi ne kipwilo kyabo. Buswe bwa kwipānina bakwabo i “kayukeno” kayukanya Bene Kidishitu ba bine. Mu muneneno mukwabo, buswe botuswa bakwetu bufwaninwe kumonwa bu kayukeno kalombola boba betutala amba twi balondi ba bine ba Kidishitu. Nanshi umo ne umo unenwe kwiipangula amba, ‘Lelo “kayukeno” ka buswe bwa kwipāna kamwekanga mu būmi bwami?’

12, 13. (a) Le tukasanswa bakwetu kufika ne pepi? (b) Le kwipāna kushintulula bika?

¹² Batwe balondi ba Yesu, tufwaninwe kwisanswa batwe bene na bene monka mwaetusanshilwe. Ko kunena’mba kwikala na mutyima wa kwipānina banabetu mu lwitabijo. Le tukepāna kufika ne pepi? Bible unena amba: “E po tuyūkila pano lusa, pētutūdila būmi bwandi, penepo nanshi bātwe netu e monka mo kitufwaninwe tutūdile  bāna betu būmi bwetu.” (1 Yoano 3:16) Pamo bwa Yesu, tufwaninwe kwikala na mutyima wa kufwila mukwetu shi bibwanika. Mu kitatyi kya kupangwapangwa, padi tukatūla būmi bwetu pa kyaba kya kwaba banabetu ku mushipiditu ne kwibepaija. Mu matanda mudi ñuma ya misaka ne tubila, tukokeja kutūla būmi bwetu mu kyaka na kukinga banabetu, pampikwa kubanga lukoba nansha kabila kabo. Kitatyi kitamba mizo mavita, tubwanya padi kwitabija’ko kukutwa, pakwabo ne kwipaibwa, pa kyaba kya kutekuna mata kukepaya banabetu betabije—nansha ke muntu ye-yense.—Yoano 17:14, 16; 1 Yoano 3:10-12.

¹³ Kwitabija kwelela banabetu būmi bwetu ke enkapo ako kete kulombola buswe bwa kwipāna. Le kadi, ke bavulepo motudi bakatanwa na myanda ilomba kwipāna bininge namino. Inoko, shi tuswele banabetu kufika ne pa kwitabija kwibafwila, mwene tukekala na mutyima wa kwipāna ne mu myanda mityetye, kimfwa na kwibakwasha tamba’nka pano? Kwipāna uno muswelo i ne kwisuminwa tumweno twetu ne byotuloelelwe mwanda wa kamweno ka bakwabo. I kutūla bisakibwa ne būmi bwabo kumeso kwa bwetu nansha ke mu bitatyi bikomo. (1 Kodinda 10:24) Penepa i mu miswelo’ka imoimo mimweke motubwanya kulombola buswe bwa kwipāna?

14. (a) Bakulumpe bepānanga muswelo’ka? (b) Le ulanga namani pa mingilo mikatampe ingila bakulumpe mu kipwilo kyenu?

¹⁴ Bakulumpe mu kipwilo bepānanga bininge mu ‘kukumba luombe.’ (1 Petelo 5:2, 3) Kutentekela pa kusasakatyila bisaka byabo, basakilwa padi kutala myanda ya kipwilo mu byolwa bimobimo nansha ku mfulo kwa yenga, kubadila’mo ne kuteakanya bipindi bya kupwila, bupempudi bwa bukumbi, dimodimo ne myanda ya butyibi. Bakulumpe bavule bepānanga ne mu bintu bikwabo, ku kubungakana ne ku bitango, nansha kwingila mu Makomite  Atala Myanda ya Lupitalo, mu Bisumpi bya Kupempula Babela, ne mu Makomite a Lūbako lwa mu Mwaba. Banwe bakulumpe, kemwakilwai amba pomwingila na mutyima tō—mwela kitatyi, bukomo, ne byomudi nabyo mu kukumba luombe—mulombolanga buswe bwa kwipāna. (2 Kodinda 12:15) Bukomo bwenu bwa kwipāna busangelwanga na Yehova ne na kipwilo kyomukumba.—Fidipai 2:29; Bahebelu 6:10.

15. (a) Lelo i kwipāna’ka kwipēne bakaji ba bakulumpe? (b) Lelo umona namani bano bakaji bakwatakanya kipwilo pamo na balume babo?

¹⁵ Le tunena namani pa bakaji ba bakulumpe nabo—mwene bano bana-bakaji bepānanga pobakwatakanya balume babo amba bakumbe luombe? Na bubine, mukaji wipānanga pa kwitabija mulume apityije kitatyi ku myanda ya kipwilo, kitatyi kyaadi wa kushikatyila pamo na kisaka. Ela’po milangwe ne ku bakaji ba batadi bendakana ne kwipāna kobepāna pa kwenda na balume babo kupempula kipwilo ne kipwilo nansha kipindi ne kipindi. Abo nabo i bashiye mobo abo, pakwabo ne kwenda balāla pa bitanda bya miswelo ne miswelo yenga ne yenga. Bano bakaji, batūdile bisakibwa bya kipwilo ne mutyima tō kumeso kwa bisakibwa byabo, bafwaninwe kufwijibwa’ko pangala pa buswe bwa kwipāna bobadi nabo.—Fidipai 2:3, 4.

16. Bambutwile Bene Kidishitu bepāninanga babo bana namani?

¹⁶ Tukalombola namani buswe bwa kwipāna mu kisaka? Bambutwile, mwipānanga bininge mu kulela benu bana ne kwibatamija “monka mu madingi, ne mu lufundijo lwa Mfumwetu.” (Efisesa 6:4) Padi mwingilanga kitatyi kivule twaji tukokeja ngitu mwanda’tu wa kumona ka kwela pa kyoto, ka kuvwala benu bana, ne pa kwibalādika. Mwisuminwanga bivule mwanda wa benu bana bekale na byobasakilwa umbūmi. Kadi mwielelanga’ko kwifunda na benu bana, kwenda nabo ku kupwila, ne kutambila nabo mu mwingilo wa budimi. (Kupituluka 6:6, 7) Buswe bwenu bwa kwipāna busangajanga Mushiludi wa būmi bwa  kisaka ne bo būmi bwa nyeke ku benu bana.—Nkindi 22:6; Efisesa 3:14, 15.

17. Balume Bene Kidishitu bakeula namani mutyima wa Yesu wa kwisuminwa?

¹⁷ Balume, le mukokeja kwiula Yesu namani mu kulombola buswe bwa kwipāna? Bible ulondolola’mba: “Balume nenu sanswai bakaji benu, monka musanshilwe Kidishitu kipwilo, wēpanine ponka pa akyo.” (Efisesa 5:25) Monka motwamwenanga, Yesu wāswele balondi bandi bininge, kufika’nka ne ku kwibafwila. Mulume Mwine Kidishitu wiulanga mutyima wa kwisuminwa wa Yesu, ke-muntu “kētōkejepo aye mwine ku mutyima wandi, mhm.” (Loma 15:3) Mulume wa uno muswelo utūlanga bisakibwa ne tumweno twa wandi mukaji kumeso kwa twandi. Kadipo na kasumalomo mu byasaka, ino udi na mutyima unekena shi kepadipo kitupile na Bisonekwa. Mulume wa buswe bwa kwipāna witabijibwanga na Yehova ne kumwena’mo buswe ne bulēme bwa wandi mukaji ne bandi bana.

18. Le i kika kitutonona tulonde mwanda mupya wa kwisanswa batwe bene na bene?

¹⁸ Kukōkela mwanda mupya wa kwiswa batwe bene na bene ke kupēlangapo, ino tudi na kintu kitutonona tukōkele’o. Polo wāandikile amba: ‘Buswe bwa Kidishitu bwituningilanga, mwanda tufwatakanya’mba, umo wafwidile bonso . . . , kadi wafwidile bonso’mba, boba badi ne būmi kebakeikadilangapo na būmi abo bene, mhm, i padi aye webafwidile pa mwanda wabo, ne kusanguka kadi wasanguka dikwabo.’ (2 Kodinda 5:14, 15) Yesu bya wētufwidile, lelo kino kekituningilapo netu tuleke kwiikadila na būmi batwe bene? Tukokeja kulonga namino na kulonda kimfwa kyandi kya buswe bwa kwipāna.

19, 20. Lelo i kyabuntu’ka kilēme kitupele Yehova, ne i muswelo’ka otukalombola amba twitabije’kyo?

¹⁹ Yesu kāpityije’byopo kipimpo pa kunena’mba: “Kekudipo  udi ne kisanso kipityile kino kya kwelela balunda nandi būmi bwandi.” (Yoano 15:13, MB) Wētwelele na mutyima tō muya wandi ke kilomboji kikatampe kya buswe bwandi kotudi. Ino kudi muntu mukwabo witulombwele buswe bukatampe kutabuka. Yesu wāshintulwile amba: “Aye Leza byāsenswe bapanopantanda nenki, wapana Mwana wandi wa bunka’mba, bonso bakumwitabija nankyo kebakonekapo, ehe, poso batambule būmi bwa kulādila monka nyeke ne nyeke.” (Yoano 3:16) Leza witusenswe mpata pa kwitupa wandi Mwana bu kikūlwa, amba tumone muswelo wa kunyongololwa ku bibi ne ku lufu. (Efisesa 1:7) Kikūlwa i kyabuntu kilēme kitupele Yehova, ino ketuningilangapo kwikitabija.

²⁰ Batwe bo ba kwitabija kyabuntu kya Yehova. Namani? Na ‘kumwitabija’ Mwana wandi. Inoko, lwitabijo ke enkapo kunena’tu ku kanwa. Lumwekelanga mu bilongwa, motwikadile umbūmi. (Yakoba 2:26) Twitabijanga Yesu Kidishitu na kumulonda difuku ne difuku. Namino tukamona madyese mavule tamba’nka pano ne mu bitatyi bīya kumeso, enka na musa kwikishintulwila shapita wa mfulo wa dino dibuku.