1-3. Lelo i bika byalongeka bambutwile pobaletela Yesu bana, ne uno mwanda ulombola bika padi Yesu?

YESU wayuka amba mfulo ya būmi bwandi pano pa ntanda ibafwena. Bine, kubamushadila mayenga matyetye kete, ino bya kulonga bikidi bivule! Usapulanga na batumibwa mu Pelea, ntanda ya kutunduka kwa Munonga wa Yodano. Basapulanga koku benda dya kunshi ku Yelusalema, kusa kulongela Yesu Pashika ya mfulo.

² Yesu pa kupwa kwisamba na bendeji bamo ba bipwilo, kubalupuka kapotopoto. Bantu abamuletela bana ebamone’po. Mobimwekela, i bana ba myaka palapala, mwanda Mako wibatela na kishima kyaingidije kala pa kutela mwana wa myaka 12, ino Luka aye waingidija kishima kyalamwinwe bu “twana-twalukeke.” (Luka 18:15; Mako 5:41, 42; 10:13) Na bubine, byobadi i bana, kepabudilwepo kwitakika, lunwa ne kutuluka kwa tundwe. Bana ba bwanga ba Yesu kebakankaja bambutwile, padi na kulanga amba Mfumwabo i muvudilwe mingilo ya kabwanyapo kutala bana. Lelo Yesu walonga’po namani?

³ Yesu pa kumona byalongeka, wafītwa. Wafītyilwa bāni? Le i bana? Nansha le i bambutwile? Mhm—i bana bandi ba bwanga! Wanena’mba: “Mwitulekei bidi twana twiye kwami kemukitukandai, ke-buntu bulopwe bwa Leza i bwa tonka’to. I binebine byo nemunena’mba: Wakubulwa kwitabija bulopwe bwa Leza pamo bwa kāna katyetye, nankyo kakatwelamo nansha patyetye.” Ebiya Yesu watekuna twana “mu maboko andi,” kadi kaetwesela dyese. (Mako 10:13-16) Muneneno wa Mako pano ulombola amba Yesu wāpakata bana na kisanso, padi na kusela twana twa lukeke “mu kyadi kyandi,” mungya mwalamwinine’po  mwalamuni umo. I kimweke patōka amba Yesu usenswe bana. Inoko, kudi kintu kikwabo kyotwayuka padi Yesu—i muntu ulumbwa.

4, 5. (a) I muswelo’ka otuyukile amba Yesu wādi muntu ulumbwa? (b) Le i bipangujo’ka byotusa kubandaula mu uno shapita?

⁴ Shi Yesu wādi muntu ushinunuka, wa mashikamashika, nansha wa mitatulo, longa bano bana kebāmufwenenepo; nansha bambutwile kebādipo ba kupēlelwa kumulumba. Polanga mobyāikadile, mwene ubwanya kumona bambutwile basangele Yesu palombola kisanso ku babo bana, ne panena amba bana i balēme ku meso a Leza, ne paebesela? Na bubine, nansha byādi bilēmenenwe Yesu na biselwa bilēma, ino wādi nyeke ulumbwa na bakwabo.

⁵ Le i bāni bakwabo bāmwene Yesu bu muntu ulumbwa? I bika byālengeje bantu bapēlelwe kumulumba? Ne i ñeni’ka yotuboila ku kulumbwa kwa Yesu? Tumonei.

6-8. Le i bāni divule bādi bāya kudi Yesu, ne muswelo waādi wibamona i mwishile namani na wa bendeji ba bipwilo?

⁶ Potanga nsekununi ya Maevanjile, ukokeja kutulumuka muswelo kewādipo wikaka bibumbo bikatampe bya bantu kulumba Yesu. Kimfwa, padi aye, tutanga divule myanda ya “bibumbo bikatampe.” “Kwamulondele bibumbo bingi bingi bya bantu batambile mu Ngadilea.” “Kwamubungakanine bibumbo ne bibumbo bya bantu.” “Kwaile kwādi bibumbo bikatampe.” “Kwadi bibumbo bikatampe benda nandi.” (Mateo 4:25; 13:2; 15:30; Luka 14:25) Bine, divule dine Yesu wādi ujokolokwa na milwi ne milwi ya bantu.

⁷ Mungya buluji, bādi bantu bitupu, boba bādi bafutululwa na bendeji ba bipwilo amba i “bantu ba panshi.” Bafadiseo ne bapidishitu bādi banena patōkelela amba: “Kino kibumbo kyampikwa kuyūka mukanda-wabijila i kifingwe mafingo.” (Yoano 7:49) Bilembwa bya balabi bya pa kala bibingija uno mwikadilo wabo. Bendeji bavule ba bipwilo bādi bamona bano bantu bu belwe mwenji, bāpela kudya  nabo, kwibapota bintu, nansha kupwana nabo. Bāfula’nka ne kukunena amba kekudipo lukulupilo lwa lusangukilo ku bantu ba uno muswelo bakubulwa kuyuka bijila bya ku kanwa! Bano bantu bitupu bādi besua kwitana na bano bendeji, batyina ne kwibalomba bukwashi ne milangwe. Ino Yesu kādipo namino.

⁸ Divule dine, Yesu wēlungile na bano bantu bitupu. Wādi udya nabo, wibondapa, wibafundija, ne kwibapa lukulupilo. Na bubine, Yesu wādi umona bintu mobikadile, kuyuka’ko wādi uyukile amba kudi bakapela uno mukenga wa kwingidila Yehova. (Mateo 7:13, 14) Inoko, wādi ukulupile mu umo ne umo, ne kumona amba bavule baketabija ne kulonga biyampe. Bine, kino i kintu kishile na bapidishitu ne Bafadiseo ba mityima myūmu pō! Ino kya kutulumuka, nansha ke bapidishitu ne Bafadiseo bālumbile Yesu, ne kibalwa kivule mobadi bashintyile mashinda abo ne kumulonda. (Bilongwa 6:7; 15:5) Bampeta ne balopwe bamo nabo bāmwene amba Yesu i muntu ulumbwa.—Mako 10:17, 22.

9. Mwanda waka bana-bakaji bāmwene Yesu bu muntu ulumbwa?

⁹ Bana-bakaji nabo kebādipo beshisa kulumba Yesu. Pavule bādi bamonwa bule na bendeji ba bipwilo. Mungya buluji, balabi bādi bapela kufundija bana-bakaji. Na bubine, bana-bakaji kebādipo baleta bukamoni mu kidye; mwanda kebādipo bakulupila bukamoni bwabo. Balabi bādi balombela’nka ne kufwija’ko Leza pa kuleka kwibapanga bu bana-bakaji! Ino kebātenepo ino mifutululo mudi Yesu. Bavule bāmulumbile, bākimbidile ne kwifunda kwadi. Kimfwa, Madia mwanabo na Lazalasa wāshikete ku maulu a Mfumwetu, wivwana na katentekeji binenwa bya Yesu, papo Mata mwanabo ulwa na kuteka bidibwa. Yesu wātendele Madia pa kuyuka bya kutangidija kumeso.—Luka 10:39-42.

10. Le Yesu wādi mwishile namani na bendeji ba bipwilo mu muswelo waādi umona bantu babela?

¹⁰ Enka ne babela nabo bātutyikile kudi Yesu, nansha byobādi bāmonwa divule na bendeji ba bipwilo bu bisumbule.  Bijila bya Mosesa byāletele mpangiko ya kutūla kufula bamakopo kutyina bakasambwila’o bakwabo, ino ke pa mwandapo wa kubulwa kanye. (Levi, shapita 13) Bijila bya balabi abyo byādi binena amba bamakopo i ba munyanji pamo’nka bwa tuvwi. Bendeji bamo ba bipwilo bāpityije’byo kipimo, ke base ne bamakopo mabwe, mwanda wa kwibasonsolwela kulampe! I bikomo kulanga bantu basusulwa uno muswelo bamone bukomo bwa kufwena mufundiji ye-yense, ino bamakopo bāfwenene Yesu. Wamakopo umo wānenene bino binenwa bya lwitabijo amba: “Mfumwami, shi uswele, nankyo uyūke kunūndapapo.” (Luka 5:12) Mu shapita ulonda’ko tusa kwisambila pa mwālongele’po Yesu. Ino pano tukimba’tu kulombola amba buno i bukamoni bukatampe bulombola amba Yesu wādi muntu ulumbwa.

11. Le i kimfwa’ka kilombola amba boba bālēmenenwe na bubi bālumbile Yesu pampikwa kwikaka, ne mwanda waka i kya kamweno?

¹¹ Divule dine, boba bādi balēmenenwe na bubi nabo bāfwenene kudi Yesu. Kimfwa, langa kitatyi kyadi kidya Yesu ku njibo ya Mufadiseo. Mwana-mukaji umo wādi uyukilwe bu kipya-mambo waiya kubandamina ku maulu a Yesu, udila pangala pa bupya-mambo bwandi. Impolo yandi ibabombeja maulu a Yesu, mwana-mukaji weipampula na nywene yandi. Mufikilwa wa Yesu watyanikilwa’byo, ne kutopeka Yesu pa kuleka uno mwana-mukaji amufwene, ino Yesu na kanye, watendela mwana-mukaji pa kwisāsa kwandi kwa binebine ne kumukulupija amba Yehova wamulekela. (Luka 7:36-50) Dyalelo po pene, bantu bavule balēmenenwe na bubi basakilwa kulumba pampikwa kwikaka boba babwanya kwibakwasha balumbulule kipwano kyabo na Leza! I bika byālengeje Yesu ekale muntu ulumbwa?

12. Mwanda waka ke kya kutulumukapo shi Yesu wādi muntu ulumbwa?

¹² Vuluka amba Yesu wāiwile Shandi muswedibwe wa  mūlu ne pa mfulo. (Yoano 14:9) Bible wituvuluja amba Yehova “kadipo ne kulampe kwine na bātwe bonso, mhm.” (Bilongwa 17:27) Yehova, “wivwananga kulombela,” ulumbwanga nyeke na bengidi bandi ba kikōkeji, ne boba bonso badi na mutyima wa kwityepeja bakimba kumutana ne kumwingidila. (Mitōto 65:2) Langa’po—Muntu mukatakata, wa bukomo bonso mu diulu ne ntanda ekale ulumbwa namino! Yesu uswele bantu pamo bwa mwibasanshilwe Shandi. Mu mashapita alonda’ko, tusa kwisambila pa buswe bwa mushike budi mu mutyima wa Yesu. Yesu wādi muntu ulumbwa, nakampata i mwanda bantu bādi bamona patōkelela buswe bwandi. Tubandaulei ngikadilo imo ya Yesu ilombola buno buswe.

13. Le bambutwile bakeula Yesu namani?

¹³ Bantu bādi bamona amba Yesu utele umo ne umo mutyima. Kuno kuta muntu ne muntu mutyima kekwājimankenepo kitatyi kyātene Yesu makambakano. Monka motwekimwenanga kala, bambutwile pa kumuletela bana, Yesu wāshikete nabo nansha byaādi na bivule bya kulonga, mulēmenenwe na biselwa bilēma. Bine, kino i kimfwa kiyampe ku bambutwile! Kulela bana mu ntanda ya dyalelo i mwanda mukomo! Inoko i biyampe bano bana bamone bambutwile bu bantu balumbwa. Shi wi mbutwile, yuka amba kudi bitatyi bimo byoikalanga na mingilo mivule wakomenwa kuta mwana mutyima. Nansha nabya, le ubulwe’po kumukulupija amba usa kumuta mutyima panopano ponka? Ne polama binenwa byobe, mwanobe usa kuyuka byabuyabuya bidi mu kutūkija mutyima. Kadi ukayuka amba shi akufwene na mwanda o-onso, usa kumutundaila ne kumuta mutyima.

14-16. (a) Le i bintu’ka byāfikije Yesu ku kulonga kingelengele kyandi kibajinji, ne mwanda waka kyādi kilongwa kiyampe? (b) Kingelengele kya Yesu mu Kena kilombola amba i muntu wa muswelo’ka, ne kifundija bambutwile bika?

¹⁴ Yesu wādi ukulupija bantu amba utele mutyima ku makambakano abo. Kimfwa, tala kingelengele kibajinji kyālongele  Yesu. Wāendele ku masobo a butundaile mu Kena, kibundi kikata kya mu Ngadilea. Na pano, kubalupuka makambakano—vinyu ibapu! Madia, inandya Yesu, walombola wandi mwana byakoleja. Penepa Yesu walonga’po bika? Wanena ba mingilo bayuje mema mu milondo ya mabwe isamba. Pobākatompeje mwine bidibwa vinyu’ya, leka, kulumbuluka’yo! Le wādimbile bantu mu ñeni, na kushintakanya bintu? Mhm, i “mema ālamuka ke vinyu.” (Yoano 2:1-11) Kwalamuna kintu ke kintu kikwabo i kintu kyabila bantu tamba kala. Mu bula bwa tutwa twa myaka, bantu betwa bu befundi basungulula byuma, baloñanga bukomo bwa kwalamuna fweta (nsumbu) ke nsahabu (olo). Kebabwenyepo nansha dimo—nansha fweta ne nsahabu byobimweka bu bintu biifwene mpata. * Le tukanena bika pa mema ne vinyu? Mungya bwifundi bwa shimi, mema apēla, mwanda i mabundwe na bintu bibidi. Ino vinyu ayo i mibundwe na tununu ne tununu twa bintu, bivule mu bino i bikutakane! Mwanda waka Yesu wālongele kino kilongwa kya kutendelwa pangala pa kamwanda katyetyetyetye, ka kutyepelwa vinyu ku masobo a butundaile?

¹⁵ Uno mwanda kewādipo mutyetye kudi musoñanani ne musongwa. Mu matanda a kutunduka a kala, kizaji kya kwita betwa kyādi na bulēme bukatampe. Kupwa kwa vinyu ku masobo a butundaile kwādi kwa kufwija bumvu musoñanani ne musongwa ne kwibakoleja, ne kuzobeja difuku dyabo dya butundaile, ne kwikala’dyo bu mwanda mubi obādi ba kushala bavuluka myaka yonso. Uno mwanda wādi wa mvubu kobadi ne kudi Yesu mwine. O mwanda wālongele’po kintu kampanda. Le ubamone kine kyādi kimulengeja bantu bamulumbe na makambakano abo?

 ¹⁶ Kadi bambutwile babwanya kuboila ñeni ne ku uno mwanda. Le bikekala namani shi mwana wa kufwena na makambakano andi? Ukokeja kwikala na mutyima wa kumona bu i kamwanda katyutyu. Pakwabo ukokeja enka ne kwikasepa. Shi udingakanye na biselwa byobe, makambakano alwa na mwana amweka bu matyetyetyetye. Bine, vuluka amba ku mutamba wa mwana, ke mwandapo mutyetye! Shi i mwanda ukambakanya muntu oswele, nabya ubulwe’po kukukambanya ne abe? Kulombola obe mwana amba utele mutyima ku makambakano andi, kukakwikadija mbutwile ulumbwa.

17. Lelo Yesu wāshile kimfwa’ka kya butūkanye, ne mwanda waka ino ngikadilo ilombola bukomo?

¹⁷ Monka motwesambile’kyo mu Shapita 3, Yesu wādi mutūkanye ne mwityepeje. (Mateo 11:29) Butūkanye i ngikadilo milumbuluke, kilomboji kikatampe kya kwityepeja kwa mutyima wa muntu. Kubadilwa mu kipa kya mushipiditu wa  Leza ne kikwatañene na tunangu twa Leza. (Ngalatea 5:22, 23; Yakoba 3:13) Yesu wādi wifula enka ne pobādi bamusomba bibibibi. Butūkanye bwandi kebwādipo buzoze. Mubandaudi umo wisambila pa ino ngikadila amba: “Mu butūkanye i mufyame ne bukomo būmu pamo bwa nyundo.” Bine, pavule bilomba twikale na bukomo pa kusaka twifule ne kulongela bakwetu bintu na butūkanye. Ino Yehova witweselanga potulonga bukomo bwa kwiula Yesu mu kulombola butūkanye, ne kino kiketwikadija bantu balumbwa.

18. I kimfwa’ka kilombola bujalale bwa Yesu, ne i kika kinenenwa amba ino ngikadila ilengeja muntu ekale ulumbwa?

¹⁸ Yesu wādi na bujalale. Pādi Yesu mu Tyila, mwana-mukaji umo wāile kwadi, mwanda wandi mwana mwana-mukaji “wamonwamo na malwa makata kudi mudemona.” Mu miswelo isatu mishileshile, Yesu wālombwele amba kasakilepo kulonga byaamunena. Dibajinji wāubile talala; dya bubidi, wāmulombola kintu kyaapelela kulonga byaamunena; dya busatu, wāmupa kyelekejo kya kumwivwanija uno mwanda. Ino le wāumije mutyima ne kwikala wa mashikamashika? Lelo wāmulombwele amba udi mu kyaka kya kwikoka mu bishima na muntu mukatakata? Mhm, uno mwana-mukaji wāmwene amba kekudipo kyaka. Kādipo’tu ulomba bukwashi, ino wāendelele na kuzenza nansha byādi bimweka Yesu bu kasakilepo kumukwasha. Yesu pa kumona lwitabijo lwandi lwa kutendelwa lumutonona amuzenze, wāmundapila mwana. (Mateo 15:22-28) Bine, bujalale bwa Yesu, mutyima wandi wa kuteja, ne kunekenya’o ponso pokifwaninwe, wālengeje bantu bamulumbe!

19. Le tukayuka bine namani shi twi bantu balumbwa?

¹⁹ Bantu basakanga kwimona bu balumbwa. Kimfwa, bantu bamo badi na bitenta, basangelanga kunena amba kwabo kudi pululu, amba bantu babwanya kwibendela kitatyi kyonso. Inoko mu Bible mudi kidyumu kikatampe  kinena’mba: “Bantu bamo bavule bakasapula buntu bwabo, au buntu bwandi au buntu bwandi: Ino muntu wa binebine ukamutana i ani?” (Nkindi 20:6) I kipela kunena amba twi bantu balumbwa, ino le bine twiulanga Yesu na kikōkeji mu kino kipindi kya buswe bwandi? Tukokeja kutana kilondololwa kya bine ku bantu betutala ke ku muswelopo otwimona batwe bene. Polo wānene amba: “Kikōkeji [bujalale] kyenu kiyūkibwe ku bantu bonso, aye Mfumwetu udi pa bwipi ponka.” (Fidipai 4:5) Tufwaninwe kwiipangula amba: ‘Lelo bakwetu bamonanga namani? Bangyukile bu muntu wa muswelo’ka?’

20. (a) Mwanda waka i kya mvubu bakulumpe Bene Kidishitu bekale bantu balumbwa? (b) Mwanda waka tufwaninwe kwikala na bujalale mu byotulomba ku bakulumpe mu kipwilo?

²⁰ Bakulumpe Bene Kidishitu bekankilanga’ko kwikala bantu balumbwa. Basakanga na kininga kyonso kufikidija musoñanya usonekelwe mu Isaya 32:1, 2 amba: “Ino kukekala muntu umo bwa kinyemeno kya luvula, ne mpakala ku kintenshi; pamo’nka bwa minonga ya mema muntu mūmu, bwa mwemba wa dibwe dikatakata muntanda myumu.” Mukulumpe ukekala kinyemeno, wa kutūkijañana mutyima, ne wa kuseñañana enka shi wikele muntu ulumbwa. Shako, kulonga namino ke mwandapo upēla, ke-pantu bakulumpe nabo badi na biselwa bilēma mu bino bitatyi bya makambakano. Inoko, beelelanga’ko kumona muswelo  wa kuta mutyima ku bisakibwa bya mikōko ya Yehova. (1 Petelo 5:2) Bakwabo mu kipwilo nabo bekalanga na bujalale mu byobalomba ku bano bana-balume ba kikōkeji, na kulombola mushipiditu wa kwityepeja ne kwingidila pamo.—Bahebelu 13:17.

21. Bambutwile basakanga kwikala balumbwa na babo bana muswelo’ka, ne i bika byotusa kubandaula mu shapita ulonda’ko?

²¹ Bambutwile basakanga kwikala balumbwa na babo bana. Uno i mwanda musumininwe! Bakimbanga babo bana bayuke amba bakakingwa shi bekale kunyemena kudi Shabo nansha Inabo. O mwanda, bambutwile Bene Kidishitu i basumininwe kwikala batūkanye ne bujalale, na kuleka kukalabala kitatyi kisāsa wabo mwana bilubo nansha kyalombola mulangwe mubi. Bambutwile pobafundija babo bana na kitūkijetyima, basakanga kushitula dishinda dya kwisambila pamo nabo. Bine batwe bonso tusakanga kwikala bantu balumbwa pamo na mwikadile Yesu. Tusa kwisambila mu shapita ulonda’ko pa mutyima wa Yesu wa kukwatyilwa bantu lusa—umo wa mu ngikadilo yāmulengeje ekale ulumbwa.