1-3. (a) Le i bika byalonga Yesu kitatyi kyamulōnga bampofu babidi ba lulombo ebakwashe? (b) Lelo kunena amba “kwibakwatyilwa lusa” kushintulula bika? (Tala kunshi kwa dyani.)

BAMPOFU babidi aba bashikete kufula kwa dishinda, panja pa Yediko. Ye pobayanga difuku ne difuku, kujikila bibumbo bya bantu bipita mwanda wa kwibalomba byabuntu. Inoko dyalelo basa kwimwena kintu kimo kikatampe kisa kushinta būmi bwabo.

² Na pano kala, ba lulombo abaivwana byungwe. Pa kukomenwa kumona bipita, umo waipangula kyaleta lungwe, ne abamulondolola amba: “I Yesu wa Nazala upita.” Uno i musunsa wa mfulo wa Yesu kwenda ku Yelusalema. Ino kadipo kasuku; bibumbo bya bantu bimulondanga. Ba lulombo pa kuyuka mwine upita, ke bela ñanji amba: “Witufwilekopo lusa abe Mfumwetu, Mwana Davida.” Bibumbo pa kukambakanibwa, ke banena ba lulombo amba talalai, ino abo kutalala mpika. Na bubine, i bikomo kwibobija.

³ Yesu waivwana kwabija kwabo mu lunwa lwa kibumbo. Le walonga’po bika? Udi na bivule bimulēmenene mu ñeni ne mu mutyima wandi. Uno ye yenga wandi wa mfulo pano pa ntanda. Uyukile amba masusu ne lufu lusansa bimutengele ku Yelusalema. Nansha nabya, kapumpwinyepo lubila lwabo lwa kuzenza. Waimana ne kulomba bamuletele bantu bela ñanji. Kebamulōnge amba: “Abe Mfumwetu tusaka meso etu apūtuke.” “Pa kwibakwatyilwa lusa lukatampe lwine,” Yesu webatenga mu meso,  na pano kala abamone meso abo. * Ne kwija mpika, kebamulonda Yesu.—Luka 18:35-43; Mateo 20:29-34.

4. Lelo Yesu wāfikidije namani bupolofeto bunena amba “Ukebafwila lusa balanda”?

⁴ Ino ke enkapo pano. Yesu wālombwele lusa mu miswelo mivule ne mu ngikadilo mishileshile. Bupolofeto bwa Bible bwālaile amba “ukebafwila lusa balanda.” (Mitōto 72:13) Ne kino i kya bine, Yesu wādi utenekwa pa kumona mwiivwanina bakwabo. Wādi ukwata’po mulangwe wa kukwasha bantu. Lusa lo lwādi lumutonona asapule. Nanshi tumonei binena’po Maevanjile pa lusa lumweka mu binenwa ne bilongwa bya Yesu, kupwa tutale muswelo otukokeja netu kwikala na lusa.

5, 6. Le i bimfwa’ka bilombola amba Yesu wādi muntu witūla pa kyaba kya bakwabo?

⁵ Yesu wādi muntu witūla pa kyaba kya bakwabo. Wādi umona masusu a bantu ne kwiivwana mobeivwanina. Shako, kādipo ubwanya kwitūla mu ngikadilo yo-yonso, ino na bubine wātenekelwe ku mutyima na misanshi yabo. (Bahebelu 4:15) Kitatyi kyaābelwile mwana-mukaji wādi ususuka na muyeye wa mashi umbula mwa myaka 12, wātelele misongo yandi bu “kizwa,” mu uno muswelo wālombwele malwa ne masusu makatampe a uno lolo. (Mako 5:25-34) Kitatyi kyaāmwene Madia ne bantu bakwabo badila lufu lwa Lazalasa, wātengelwe bininge na bushiyena bwabo’nka ne kinku kyāmukwata. Nansha byaādi uyukile amba usa kusangula Lazalasa, Yesu wāivwene bulanda enka ne impolo yāmusuma.—Yoano 11:33, 35.

 ⁶ Kyaba kikwabo, wa makopo wāfwenene Yesu ne kumulōnga amba: “Shi uswile nankyo uyūke kuñundapapo.” Lelo Yesu muntu mubwaninine, wādi kabelele kashā, wālongele’po namani? Mutyima wandi wētūdile pa kyaba kya wa makopo. Bine, wāikele “kumukwatyilwa lusa.” (Mako 1:40-42) Ebiya wālonga’po kintu kya nkuo. Wādi uyukile biyampe amba ba makopo i ba disubi mungya Mukanda wa Bijila, ne kebādipo banenwe kwisoba na bakwabo. (Levi 13:45, 46) Bine Yesu wādi na bukomo bwa kubelula uno muntu pakubulwa kumutenga. (Mateo 8:5-13) Ino, wāsakile kolola kuboko ne kutenga wa makopo, kanena’mba: “Nswile ukome.” Enka penepa makopo ne koaya jimejime. Bine, Yesu wādi na lusa lukatampe!

7. Le i bika biketukwasha tutamije mutyima wa kwitūla pa kyaba kya bakwetu, ne i muswelo’ka umwekanga uno mwikadilo?

⁷ Batwe Bene Kidishitu tunenwe kwiula Yesu na kwitūla pa kyaba kya bakwetu. Bible witusoñanya tulombole “mutyima umo wa kanye.” * (1 Petelo 3:8, MB) Kebikalangapo bipēla kwiivwana mwiivwanina boba basusuka na misongo ya zenzeka nansha boba bapepwa mityima—nakampata shi ketwaponenwe na ino misongo. Nanshi vuluka amba kwitūla pa kyaba kya bakwenu kekulombangapo kwikala mu ngikadilo yobadi’mo. Yesu wētūdile pa kyaba kya babela nansha aye mwine byaādi kakokejapo kubela. Penepa i muswelo’ka otukokeja kutamija mutyima wa kwitūla pa kyaba kya bakwetu? i na kuteja na katentekeji boba babela pobetushitwila bidi mu mityima yabo ne kwiivwana mobeivwanina. Twiipangulei amba, ‘Shi i batwe badi babela, le twadi bakwiimvwana namani?’ (1 Kodinda 12:26) Wivwane tutamije ntenekeji ya mwiivwanina bakwetu, nabya tukabwanya ‘kukankamika ba mpungiji ya ku mutyima.’ (1 Tesalonika 5:14) Kyaba kimo, kwitūla pa kyaba kya bakwetu kekumwekangapo enka mu binenwa, ino i ne mu impolo.  Loma 12:15 unena amba: “Dilai ne boba badila.”

8, 9. Lelo Yesu wādi ulangila mwiivwanino wa bakwabo namani?

⁸ Yesu wādi ulangila bakwabo, ne kulonga bintu mu muswelo wa kubanga ku mwiivwanino wabo. Vuluka kitatyi kyobāmuletele muntu mujike matwi kadi ukukumina. Mobimwekela, Yesu pa kumona kukolelwa kwa uno muntu, wālongele kintu kyākadipo ulonga pa kubelula bakwabo. “Waenda nandi kufula, kulampe ne kibumbo.” Penepa wāundapila muntu’wa kufula, kwampikwa kumonwa na kibumbo.—Mako 7:31-35.

⁹ Yesu wālangile muswelo umo onka ne mpofu obāmuletele amba amubelule. “Yesu wamukwata ku kuboko waenda nandi kufula kwa kibundi.” Penepa wāmubelula bityebitye. Padi wālongele namino mwanda wa kukwasha meso ne bongolo bibidile bityebitye kumona misombelo ne mikejima ya bimweka pano pa ntanda. (Mako 8:22-26) Bine, Yesu wāmulangile’po kashā!

10. Lelo i muswelo’ka otukalangila mwiivwanino wa bakwetu?

¹⁰ Batwe balondi ba Yesu tunenwe netu kulangila mwiivwanino wa bakwetu. Tufwaninwe kuta mutyima ku muneneno wetu, pampikwa kwilwa amba shi twingidije bibi ludimi lwetu, nabya tukasanshija bakwetu. (Nkindi 12:18; 18:21) Binenwa bitapa, kutopekatopeka, ne mizaulo mibi kebitanwapo mu Bene Kidishitu, basoñanibwe kutenekwa na mwiivwanina bantu bakwabo. (Efisesa 4:31) Bakulumpe, mukokeja kwitūla namani pa kyaba kya bakwabo? Pomuleta madingi, sombelai kanye mu binenwa byenu, ne kulengeja yewa wimwivwana emone amba udi na bulēme.  (Ngalatea 6:1) Bambutwile, i muswelo’ka omukalangila benu bana? Pomwibapa madingi, longai bukomo bwa kwibapa’o mu muswelo okebakemonepo bu bantu ba bitupu.—Kolose 3:21.

11, 12. Le i nsekununi’ka ya mu Bible ilombola amba Yesu kādipo ukunga nyeke bantu bamulombe bidi, ebiya kaebakwatyilwa lusa?

¹¹ Yesu kādipo ukunga nyeke bantu bamulombe bidi, ebiya kaebakwatyilwa lusa. Ke-luntu lusa i ngikadila isukumanga muntu alonge kintu. O mwanda ke kya kutulumukapo shi lusa lwātonwene Yesu akwate’po mulangwe wa kukwasha bakwabo. Kimfwa, pālele kibumbo kikatampe mafuku asatu kubwipi nandi, kudya mpika, i kutupu muntu wānene Yesu amba bantu abaivwana nzala nansha amba longa’po kintu kampanda. Nsekununi inena’mba: “Yesu pa kwita bāna-bandi-babwanga pa bwipi kēbanena’mba: Kibumbo kino kya bantu, nebakwatyilwa lusa nakampata mwanda abalāla nami mafuku ke asatu ne kudya mpika; nkibasakile kwibaleka bende ne nzala yabo, mwanda wa kunena’mba: Bakapungila mu dishinda.” Ebiya na kusaka kwandi, wādisha kibumbo’kya mu kingelengele.—Mateo 15:32-38.

¹² Tala mwanda mukwabo. Mu 31 K.K., Yesu wādi kalumba ku kibundi kya Neni, penepa wētana na mwanda wa bulanda. Bantu batamba mu kibundi benda ku bibundu bidi dya ku mukuna, kukajika lufu “mwana, mwana-mulume, umo enka munda mwa inandi . . . mukaja-mufu.” Le ubwanya kulanga misanshi yādi ku mutyima wa uno lolo? Wādi wenda kukajika mwanandi wa bunka, papo mulume wa kwisenga nandi ke mufwe. Mu bantu bonso bādi benda na lufu, Yesu ‘wāmwene’ yewa mukaja mufu washala makasa. Byaāmwene byāmutenekele—eyo, “wamukwatyilwa lusa.” I kutupu wāmulombele’lo. Lusa lwaādi nalo ku mutyima lo lwāmutonwene alonge’po kintu. Penepo, “kufwenapo watengele pa mufu,” ne kumusangula. Penepa byāikala  namani? Yesu kānenenepo nsongwalume etyange mu kibumbo kyadi kimulonda. Ino Yesu “wamulubwila kudi inandi,” ke kisaka monka, amba mukaja mufu ekale dikwabo na muntu wa kumulela.—Luka 7:11-15.

13. Lelo tukeula Yesu namani na kukwata’po mulangwe muyampe wa kukwasha boba basakilwa bukwashi?

¹³ Lelo i muswelo’ka otukokeja kulonda kimfwa kya Yesu? Shako, ketubwanyapo kupāna bidibwa mu kingelengele nansha kusangula muntu ufwile. Inoko, tubwanya kwiula Yesu na kukwata’po mulangwe wa kukwasha boba basakilwa bukwashi. Mwanetu mu lwitabijo ukokeja kubulwa kamuswelo, nansha kujimija kaji. (1 Yoano 3:17) Mukaja mufu ukokeja kwikala na njibo ilomba kulongololwa. (Yakoba 1:27) Pakwabo kudi badi mu madilo bakimba kusengwa nansha kukwashibwa ku ngitu. (1 Tesalonika 5:11) Mu ino myanda yonso ilomba bukwashi, ketufwaninwepo kukungila betulombe kumeso kwa kwibakwasha. (Nkindi 3:27) Lusa luketutonona tukwate’po mulangwe muyampe wa kwibakwasha, ponso potubwanya. Ketwakilwai amba kilongwa kityetye kya kanye ne binenwa bya kusenga bitamba ku mutyima i kilomboji kikatampe kya lusa.—Kolose 3:12.

14. Mwanda waka Yesu wātūdile mwingilo wa kusapula myanda miyampe pa kifuko kibajinji?

¹⁴ Enka motwekimwenine mu Kipindi 2 kya dino dibuku, Yesu wāshile kimfwa kya kutendelwa mu mwingilo wa kusapula myanda miyampe. Wānene amba: “I kiñendelemo nsapwile myanda-miyampe ya bulopwe bwa Leza mu bibundi bikwabo namo, ke-kintu i akyo kyonka kyo natalwilwa.” (Luka 4:43) Mwanda waka wādi utūla uno mwingilo pa kifuko kibajinji? Dibajinji wādi uswele Leza. Ino Yesu wādi na kintu kikwabo kimukunka: Mutyima wa lusa wāmutonwene avuije bisakibwa bya ku mushipiditu bya bakwabo.  Mu miswelo yonso yaālombwele lusa, i kutupu owa upityile mvubu na kupwija nzala ya ku mushipiditu ya bakwabo. Tubandaulei myanda ibidi’tu ilombola muswelo wādi umona Yesu bantu baādi usapwila. Buno bubandaudi buketukwasha twibate munda, tuyuke kine kitutononanga tusapwile bantu bonso.

15, 16. Tela myanda ibidi ilombola muswelo wādi umona Yesu bantu baādi usapwila.

¹⁵ Mu 31 K.K., pa kupwa kwa myaka ibidi ya mwingilo munane wa Yesu, Yesu wālongele bukomo bwa kwenda “ujokoloka monka umbibundi, ne bikata, ne bityetye” bya mu Ngadilea. Byaāmwene’mo byāmutengele ku mutyima. Mutumibwa Mateo unena’mba: “Pa kumona bibumbo bya bantu, kadi webakwatyilwa lusa, mwanda basusukile ne kususuka, ne kusansana badingakana pamo na mikōko yampikwa mukumbi.” (Mateo 9:35, 36) Yesu wētūdile pa kyaba kya bantu bitupu. Wājingulwile ngikadilo ya malwa ya ku mushipiditu yobadi’mo. Wādi uyukile amba boba bebasusula ne kwibasūla, bo bonka bantu bafwaninwe kwibakumba—ke bendeji ba bipwilo kadi. Yesu  pa kutononwa na lusa lukatampe, wēpēne bininge pa kutana bantu na musapu wa lukulupilo. Kekwadipo kintu kikwabo kibasakilwa kutabuka myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza.

¹⁶ Mwanda mukwabo wiifwene na uno wālongekele myeji mivule kupita’po, kubwipi na Pashika wa mu 32 K.K. Pano Yesu ne batumibwa bandi bāikile mu bwato ne kwabukila bukila bwa Dijiba dya Ngadilea kukakimba pa kutūja. Ino kibumbo kya bantu bāenda lwa panshi ku lubungo ne kufika bobwa bukila kumeso kwa bwato kufika. Penepa Yesu wālongele’po namani? “Pa kutamba wamwene kibumbo kikatampe kīne, ponkapo webafwila lusa ke-bantu badi badingakene bwa mikōko ya kubulwa mukumbi, penepo kebafundija bingi bingi.” (Mako 6:31-34) Pano napo, Yesu “webafwila lusa” mwanda wa ngikadilo ya bulanda ya ku mushipiditu yādi’mo bantu. Pamo bwa “mikōko ya kubulwa mukumbi,” bādi na nzala ya ku mushipiditu ne wa kwibalama kutupu. Lusa lo lwātonwene Yesu ebasapwile, ke mwandapo’tu wādi na kiselwa kya kusapula.

17, 18. (a) Le i kika kitutonona tukasapule? (b) Le i muswelo’ka otukānina bakwetu lusa?

¹⁷ Lelo i bika biketutonona batwe balondi ba Yesu tusapule? Monka motwekimwenine mu Shapita 9 wa dino dibuku, tudi na mwingilo, kiselwa, kyotupelwe kya kusapula ne kulonga bana ba bwanga. (Mateo 28:19, 20; 1 Kodinda 9:16) Ino kintu kitutonona twingile uno mwingilo ke enkapo mwanda’tu i kiselwa kyotupelwe nansha kyotunenwe kuvuija. Kutabukidila, kuswa Yehova kwitutononanga tusapule myanda miyampe ya Bulopwe bwandi. Kadi busapudi bwetu bwimanine pa lusa lotukwatyilwa boba kebadipo mu lwitabijo lwetu. (Mako 12:28-31) Penepa i muswelo’ka otukānina bakwetu lusa?

¹⁸ Tusakilwa kumona bantu monka mwādi mwibamwena Yesu—“basusukile ne kususuka, ne kusansana badingakana pamo na mikōko yampikwa mukumbi.” Langa shi mukōko  ubajimina. Pakubulwa mukumbi wa kwiutwala ku madyo ne ku mema, usa kufwa nzala ne kyumwa. Mwene ubwanya kwivwanina uno mukōko lusa? Le ubulwe’po kulonga bukomo bwa kwiupa bidibwa ne mema a kutoma? Bantu bavule bampikwa kuyuka myanda miyampe badi pamo bwa uno mukōko. I basūlwe ne bakumbi ba bipwilo bya bubela, badi na nzala ne kyumwa kya ku mushipiditu ne i babulwe lukulupilo lwa binebine lwa būmi bwa kumeso. Ino batwe tudi na bibasakilwa: bidibwa bya ku mushipiditu bīta ngitu ne mema a bubinebine atalala nyā atanwa mu Kinenwa kya Leza. (Isaya 55:1, 2) Shi tulangulukile pa bisakibwa bya ku mushipiditu bya bantu betujokolokele, bine, ketukabulwe’po kwitūla pa kyaba kyabo. Shi twivwanine bantu lusa pamo bwa Yesu, nabya tukalonga byonso byotubwanya mwanda wa kwibasapwila lukulupilo lwa Bulopwe.

19. Le i kika kyotukalonga pa kukankamika mwifundi wa Bible abwanye bisakibwa bya kutambila mu busapudi?

¹⁹ Le i muswelo’ka otukakwasha bakwabo balonde kimfwa kya Yesu? Langa shi tusaka kukankamika mwifundi wa Bible abwanye bisakibwa bya kutambila mu mwingilo wa busapudi. Nansha padi tukimba kukwasha musapudi kakingilanga ashilule kusapula. Le tukebakwasha namani? Tufwaninwe kutenga mityima yabo. Vuluka amba i pa kupwa “kwibakwatyilwa lusa,” ebiya Yesu kāebafundija. (Mako 6:34) Shi twibakwashe batamije lusa, nankyo pamo bwa Yesu, mityima yabo ikebakunka basapwile bakwabo myanda miyampe. Twibepangulei amba:  “Kwitabija kowaitabije musapu wa Bulopwe, i kulumbulule namani būmi bobe? Lelo bantu kebaivwene uno musapu nabo—mwene basakilwa myanda miyampe? Le ukalonga namani pa kwibakwasha?” Kunena na bubine, buswe bwa kuswa Leza ne bwa kusaka kumwingidila kyo kintu kitukunka tutambile mu mwingilo wa busapudi.

20. (a) Le i bika bilomba pa kwikala mulondi wa Yesu? (b) Lelo i bika byotusa kubandaula mu shapita ulonda’ko?

²⁰ Kwikala mulondi wa Yesu kulomba bivule kutabuka kupituluka mu binenwa byandi ne kwengelekeja bilongwa byandi. Tufwaninwe kutamija “mutyima” umo onka waādi nao. (Fidipai 2:5) Bine, nanshi tusangelei Bible pa kwitusokwela milangwe ne mwiivwanino wādi utonona binenwa ne bilognwa bya Yesu! Ekale tujingulule “mutyima wa Kidishitu,” nabya tukamona biyampe kutamija ntenekeji ne mutyima wa lusa kadi tukamona bakwetu na mwādi mumwena Yesu bantu bonso. (1 Kodinda 2:16) Mu shapita ulonda’ko, tusa kubandaula miswelo palapala yālombwele’mo Yesu buswe ku balondi bandi.