1-3. Le i bika byālongekele kumeso kwa Yesu kunena busapudi bwandi ku muketeko wa 31 K.K., ne mwanda waka bemvwaniki bandi bātendele?

TUDI ku muketeko wa mu 31 K.K. Yesu Kidishitu kalumba ku Kapanama, kibundi kiloe kidi ku bwikike bwa kungala ne kushika kwa Dijiba dya Ngadilea. Yesu waenda kwa bunka kukalombela bufuku bonso butuntulu ku lūlu ludi dya kubwipi. Bubaki lubanga, waite bandi bana ba bwanga, watonge’mo 12, webete bu batumibwa. Papo, kibumbo kikatampe kya bantu—bamo batamba kulampe—kibalonda Yesu pano pa lūlu ne kwibungila kwadi. Badi na kipyupyu kya kwivwana byasa kunena ne kundapibwa mbá yabo. Yesu webalongela byobakimba.—Luka 6:12-19.

² Yesu wafwena kibumbo ne kundapa bonso babela. Pa kumona amba kekukidipo ubela, washikata kaebafundija. * Binenwa byandi byanena mu kino kitatyi kya kishipo-mvula bibatulumuja bemvwaniki. Le kadi, kebaimvwene muntu ufundija bwa aye. Mwanda wa kupa mutyika bufundiji bwandi, Yesu kanyemenepo ku bisela bya bantu nansha bya Balabi Bayuda batumbe. Ino watela divule dine Bisonekwa bya Kihebelu bya ku bukomo bwa mushipiditu. Musapu wandi i wampikwa kafinda, upēla, kadi mwivwanike. Aye upwa’tu kunena, kibumbo kekitendela. Bine, kidi na bubinga bwa kutendela. Mwanda obateja’u i muntu wa tunangu kamwekele kashā!—Mateo 7:28, 29.

 ³ Buno busapudi ne bintu bivule byānene Yesu ne byaālongele bitanwa mu Kinenwa kya Leza. I biyampe tukole’mo mwa kuyukila byobya binena nsekununi ya ku bukomo bwa mushipiditu padi Yesu, mwanda mudi aye mo mudi “bya bupeta byonso bya tunangu.” (Kolose 2:3, BB) Lelo i kwepi kwaāletele tuno tunangu—bukomo bwa kwingidija mu būmi buyuki ne kwivwanija? I muswelo’ka waālombwele tunangu, ne tukalonda namani kimfwa kyandi?

4. Le i kipangujo’ka kyāipangwile bemvwaniki ba Yesu mu Nazala, ne mwanda waka?

⁴ Mu lwendo lwandi lumo lwa busapudi, Yesu wāendele mu Nazala, kibundi kyaātamine’mo, wāshilula kufundija mu shinakoka yabo. Bantu bavule bādi bamuteja batendele ne kwiipangula’mba: “Lelo uno i kwepi le kwāleta īno ñeni?” Bādi bayukile kisaka kyandi—bambutwile ne banababo—ne bādi bayukile’tu amba i mutambe mu ngikadilo ya bulanda. (Mateo 13:54-56; Mako 6:1-3) Kadi kebādipo bedilwe amba uno sendwe wa bibalu unena bya dyangi kāfundilepo masomo matumbe a Balabi. (Yoano 7:15) Nanshi kipangujo kyabo kimweka bu kyādi kyendele’mo.

5. Yesu wāsokwele amba tunangu twandi i tutambe ku nsulo’ka?

⁵ Tunangu twādi na Yesu ketwalupukilepo enka ku ñeni yandi mibwaninine. Mwanda ku mfulo kwa mwingilo wandi, paādi ufundija patōkelela mu tempelo, Yesu wāsokwele amba tunangu twandi tutamba ku nsulo ya peulu. Wānene amba: “Kufundija ko ndi nako kuno kekwamipo, nanshi i kwa mwine wāntumine.” (Yoano 7:16) Bine, Tata wātumine Mwana, ye nsulo mine ya tunangu twa Yesu. (Yoano 12:49) Ino i muswelo’ka wātambwile Yesu tunangu twa Yehova?

6, 7. Le Yesu wātambwile tunangu twa Shandi mu mashinda’ka?

⁶ Mushipiditu sandu wa Yehova wādi mu mutyima ne mu ñeni ya Yesu. Isaya wālaile pa mwanda utala Yesu Meshiasa wālailwe amba: “Mushipiditu wa Yehova ukekala pādi, mushipiditu  wa bwino ne wa kwivwanija, mushipiditu wa kukala ñeni ne wa bukomokomo, mushipiditu wa kuyukidija ne wa kwakamwa Yehova.” (Isaya 11:2) Yesu pa kwikala na mushipiditu wa Yehova pādi, ne pa kuludikwa nao mu milangwe ne mu butyibi bwandi, lelo kudi kya kutulumuka shi binenwa ne bilongwa byandi byādi bilombola tunangu twa peulu?

⁷ Yesu wātambwile tunangu twa Shandi mu muswelo mukwabo mukatampe. Monka motwamwenine’kyo mu Shapita 2, myaka keibadika yāpityije Yesu mūlu kumeso kwa kwiya pano panshi, yāmupele mukenga wa kuyuka milangwe ya Shandi mu myanda palapala. Tufwatakanye’po bidi bungibungi bwa tunangu twāmwene Yesu paādi na Shandi, wingila bu “sendwe mwine mukata” wa Leza pa kupanga bintu bikwabo byonso, bifoma ne ke bifomapo. O mwanda mwine Mwanā wātelelwe bu tunangu twisokwele bu muntu kumeso kwa kwiya pano panshi. (Nkindi 8:22-31; Kolose 1:15, 16) Mu bula bwa mwingilo wandi onso, Yesu wādi uteka mu tuno tunangu twaātambwile kudi Shandi momwa mūlu. * (Yoano 8:26, 28, 38) Pa kino nanshi, ketufwaninwepo kutulumuka pa bukatampe bwa buyuki ne mushike wa kwivwanija bitanwa mu binenwa bya Yesu nansha mu butyibi buyampe bwa mu bilongwa byonso byaālongele.

8. Batwe balondi ba Yesu, tukokeja kutambula tunangu muswelo’ka?

⁸ Batwe balondi ba Yesu, tusakilwa kunyemena kudi Yehova nsulo ya tunangu. (Nkindi 2:6) Shako, Yehova ketupangapo tuno tunangu mu kingelengele. Ino ulondololanga ku milombelo yetu ya kininga yotulomba tunangu totusakilwa mwa kulwila na makambakano a umbūmi. (Yakoba 1:5) Pa kutambula tuno tunangu  bitulomba bukankamane bukatampe. Tufwaninwe kwendelela na kukimbidila’to “pamo’nka bwa bilēme bifibwe.” (Nkindi 2:1-6) Bine, tufwaninwe kwendelela kukola bininge mu Kinenwa kya Leza, mwine mutanwa tunangu twandi, ne kukwatañanya būmi bwetu na byobya byotwifunda. Kimfwa kya Mwanā Yehova i kya mvubu nakampata mu kwitukwasha tutambule tunangu. Tubandaulei pano miswelo palapala mulombwele Yesu tunangu ne muswelo otukokeja kumwiula.

9. I bika byālengeje bufundiji bwa Yesu bwikale bwa tunangu?

⁹ Bantu bavule bātutyikile kudi Yesu mwanda wa kumwivwana byanena. (Mako 6:31-34; Luka 5:1-3) Ketutulumukapo shi paāsamine Yesu kaesambe, mu kyakanwa kyandi mwādi mutamba tunangu tutabukile bukata! Bufundiji bwandi bwālombwele buyuki bwa mushike bwa Kinenwa kya Leza ne bwino bukata bwa kukuma pa mwanda pene. Bufundiji bwandi busangajanga bantu bonso ne bwingidijibwanga myaka na myaka. Ivwana bimfwa bimobimo bya tunangu bitanwa mu binenwa bya Yesu, ‘Mukalañeni wa kwanwa’ wālailwe.—Isaya 9:6.

10. Lelo i ngikadilo’ka miyampe itusoñenye Yesu kutamija, ne mwanda waka?

¹⁰ Busapudi bwa ku Lūlu, bwesambilwanga’po  ku ñanjilo’ku, i bufundiji bonkabonka bwa Yesu bwakubulwa kukalakanibwa na mānga nansha na binenwa bya bantu bakwabo. Mu buno busapudi, Yesu ketukankamikilepo’tu enka kwilama mu binenwa ne mu mwiendelejo kete. Madingi andi i mende kulampe. Yesu byayukile amba milangwe ne malango o atononanga muntu anene ne kulonga kintu, o mwanda witukankamika kutamija ñeni ne mutyima muyampe, kimfwa, butūkanye, kwabila boloke, mutyima wa lusa ne ndoe, ne kusanswa bakwetu. (Mateo 5:5-9, 43-48) Potutamija ino ngikadilo mu mityima yetu, binenwa ne bilongwa byetu bikasangaja Yehova kadi biketwikadija biyampe na bakwetu.—Mateo 5:16.

11. Le Yesu pa kuleta madingi atala pa mwiendelejo umbi, uteñanga namani pa kitako kya mwanda?

¹¹ Yesu pa kuleta madingi atala pa mwiendelejo umbi, watenga pa kitako kya mwanda. Kanenepo bitupu amba mwilamei ku bukalabale. Ino wetudyumuna amba kemwakilekai mutyima wa bulobo kwimubikala. (Mateo 5:21, 22; 1 Yoano 3:15) Kakankejepo’tu enka makoji. Ino udyumuna ne bilokoloko bishiluka mu mutyima bitwala ku kino kilongwa. Witusoñanya amba kemwakilekai meso enu atala bintu bilangula kilokoloko ne bupanu. (Mateo 5:27-30) Yesu umonanga bine bilengeja kilongwa, ke enkapo biyukeno bimweke bya kilongwa’kya. Wisambilanga pa bibidiji ne bilokoloko bitwala ku bilongwa bibi.—Mitōto 7:14.

12. Le balondi ba Yesu bamonanga madingi andi muswelo’ka, ne mwanda waka?

¹² Bine, tuno shato to tunangu tudi mu binenwa bya Yesu! O mwanda mwine “bibumbo bya bantu [byādi] ke bitendela kufundija kwandi.” (Mateo 7:28) Batwe balondi bandi, tumwene madingi andi a tunangu bu kitompekejo kya kulonda mu būmi. Tukimbanga kutamija ngikadilo milumbuluke yasaka—kubadila’mo ne lusa, ndoe, ne buswe—pa kuyuka amba bino kyo kyalwilo kya mwiendelejo wa bwine Leza. Tuloñanga bukomo bwa kujula mu mityima yetu  milangwe mibi, ne bilokoloko byaetudyumwine, pamo bwa bukalabale bwa malwa ne bya busekese pa kuyuka amba kulonga namino kwitukwasha twepuka mwiendelejo umbi.—Yakoba 1:14, 15.

13, 14. Le i bika bilombola amba Yesu wādi na butyibi buyampe mu kutonga bya kulonga mu būmi?

¹³ Yesu wādi na tunangu mu binenwa ne mu bilongwa byandi mwine. Mu būmi bwandi bonso—butyibi, mwaādi wimwena, ne mwaādi wikadile na bakwabo—wālombwele tunangu mu miswelo palapala mineñene. Teja bimfwa bimobimo bilombola amba Yesu wāludikilwe na “ñeni mituntulu ne kulangalanga.”—Nkindi 3:21.

¹⁴ Mu tunangu mubadilwa ne butyibi bulumbuluke. Yesu wātyibile butyibi buyampe pa kutonga bya kulonga mu būmi. Langa’po būmi bwaādi wa kwikala nabo—njibo yaādi wa kūbaka, busunga bwaādi wa kusunga, ne ntumbo yaādi wa kutumba? Yesu wādi uyukile amba būmi bwa kwipānina bino bintu “i kyabitupu, i kya kupanga luvula.” (Musapudi 4:4; 5:10) Kulonda bino i bulembakane, ke tunangupo. O mwanda Yesu wātongele kwikala na būmi bupēla. Kādipo utele mutyima ku kukimba lupeto, nansha kwiumbika bituntwa. (Mateo 8:20) Kukwatañana na byaāfundije, wālamine diso ditūkanye—dibambile pa kulonga kiswa-mutyima kya Leza. (Mateo 6:22) Yesu wāpēne na tunangu kitatyi ne bukomo bwandi mwanda wa tumweno twa Bulopwe, twine tudi na mvubu kupita ne bimwenwa mu bintu bya ku ngitu. (Mateo 6:19-21) Mu uno muswelo, wāshile kimfwa kiyampe kya kwiula.

15. Lelo balondi ba Yesu balombolanga namani amba balamine diso ditūkanye, ne mwanda waka kino i kya tunangu?

¹⁵ Balondi ba Yesu dyalelo bamwene tunangu tudi mu kwikala na diso ditūkanye. O mwanda bepukanga kwitwika biselwa bilēma na kwapula mapu nansha kulondalonda  bitungo bwa bwine ntanda bidya kitatyi ne kupwa bukomo. (1 Temote 6:9, 10) Bavule i batabule matabula a kupēleja būmi bwabo amba bapāne kitatyi kyabo mu mwingilo wa Bwine Kidishitu, padi na kwingila bu basapudi ba Bulopwe ba kitatyi kyonso. Kino shakyo kyo kintu kya tunangu, ke-pantu kutūla tumweno twa Bulopwe pa kifuko kyato kuletanga nsangaji ne kuloelelwa.—Mateo 6:33.

16, 17. (a) Le Yesu wālombwele namani amba i mutūkanye ne umonanga bintu mobikadile? (b) I muswelo’ka otufwaninwe kulombola amba twi batūkanye ne kumona bintu mobikadile?

¹⁶ Bible unena amba tunangu twendelelanga pamo na bumvubumvu, mwine mubadilwa ne kwiyuka mikalo yetu. (Nkindi 11:2) Yesu wādi mutūkanye ne umwene bintu mobikadile. Wādi uyukile amba kasapo kwalamuna bantu bonso badi bemvwana musapu wandi. (Mateo 10:32-39) Kadi wādi ujingulwile amba kakokejapo kusapwila bantu bonso aye mwine. O mwanda na tunangu, wāpele balondi bandi mwingilo wa kulonga bana ba bwanga. (Mateo 28:18-20) Na bumvubumvu, wāitbaije amba abo ‘bakalonga mingilo mikatampe’ kupita yandi mwanda bakasapwila bantu bavule, kufika ne kulampe kwine, ne mu kitatyi kilampe. (Yoano 14:12) Kadi Yesu wāyukile amba usakilwa bukwashi. Wāitabije bukwashi bwa bamwikeulu bāile kumukwasha mu ntanda mutuputupu kadi ne mwikeulu wāile kumukankamika mu budimi bwa Ngesemani. Mwanā Leza wāabije bukwashi mu kino kitatyi kikomo.—Mateo 4:11; Luka 22:43; Bahebelu 5:7.

¹⁷ Batwe netu tufwaninwe kwikala ba bumvubumvu ne bamona bintu mobikadile. Na bubine, tusakanga kwingila na muya onso ne kwielelela na bupyasakane mu mwingilo wa kusapula ne kulonga bana ba bwanga. (Luka 13:24; Kolose 3:23) Kadi koku, tufwaninwe kuvuluka amba Yehova ketudingakanyangapo na bakwabo, ne batwe netu mo monka. (Ngalatea 6:4) Tunangu twa binebine tuketukwasha twitungile bitungo byotubwanya mungya bukomo ne  ngikadilo yetu. Kadi tunangu tukaludika boba badi na madyese betabije amba nabo badi na mikalo ne amba basakilwa bukwashi ne kukwatakanibwa kitatyi kyonso. Bumvubumvu bukebakwasha betabije bukwashi na kufwija’ko, ne kuyuka amba Yehova wingidijanga banababo mu lwitabijo bekale ‘bakwibakomeja pa mutyima.’—Kolose 4:11.

18, 19. (a) I bika bilombola amba Yesu wādi senene ne biyampe na bana bandi ba bwanga? (b) Mwanda waka tudi na bubinga bwa kwikadila biyampe kadi senene na banabetu, ne tukekilonga namani?

¹⁸ Yakoba 3:17 (MB) unena’mba: “Tunangu twa momwa mulu . . . tudi senene!” Yesu wādi wikele senene ne biyampe na bandi bana ba bwanga. Wādi uyukile biyampe kutupatupa kwabo, ino aye wādi ukimba biyampe bidi mobadi. (Yoano 1:47) Wāyukile amba basa kumunyema pasa kukwatwa bufuku, inoko kātatenepo kikōkeji kyabo. (Mateo 26:31-35; Luka 22:28-30) Petelo wātunine misungu isatu amba kayukilepo Yesu. Ino Yesu wālomba pangala pa Petelo kadi wāmulombola amba umukulupile. (Luka 22:31-34) Mu bufuku bwandi bwa mfulo pano panshi, Yesu wālombele kudi Shandi, ino kābambile meso pa bilubo bya bana ba bwanga bandi, ehe. Ino wēsambīle enka pa bintu biyampe mu bufuku’bwa amba: “Mwanda ōbe abalama’o.” (Yoano 17:6) Nansha byobādi bakubulwa kubwaninina, Yesu wēbatwikile mwingilo wa kusapula Bulopwe ne kulonga bana ba bwanga. (Mateo 28:19, 20) Kikulupiji ne lwitabijo lwaādi nalo mobadi na bubine lwēbakankamikile bavuije mwingilo wāebasoñenye kwingila.

¹⁹ Balondi ba Yehova badi na bubinga bwa kwiwila kimfwa kyandi pa uno mwanda. Shi Mwana mubwaninine wa Leza wātukijije mutyima bandi bana ba bwanga bampikwa kubwaninina, le penepo batwe bantu ba bubi ke pepi, tubulwe kwikala senene na bakwetu! (Fidipai 4:5) Pa kyaba kutala enka bilubo bya batōtyi netu, i biyampe tutale biyampe bidi mobadi. Tukekala na tunangu shi tuvuluka amba Yehova i mwibete nabo. (Yoano 6:44) Kadi na bubine, Leza  ye uno wāmwene kiyampe kampanda kidi mobadi, ne batwe netu mo monka. Kumona bakwetu biyampe kekuketukwashapo’nka “kulekela kujilula” kwabo, ino kadi i ne kukimba mikenga ya kwibafwija’ko. (Nkindi 19:11) Shi tulombole kikulupiji mudi batutu ne bakaka Bene Kidishitu, nankyo tubebakwasha balonge bilumbuluke mu mwingilo wa Yehova ne kutana’mo nsangaji.—1 Tesalonika 5:11.

20. Le tukalonga bika na bino bya bulēme bya tunangu bitanwa mu nsekununi ya Maevanjile, ne mwanda waka?

²⁰ Nsekununi ya Evanjile ya būmi ne mwingilo wa Yesu i bya bulēme bya tunangu binebine! Lelo tufwaninwe kulonga bika na kino kyabuntu kya kamweno? Ku mfulo kwa Busapudi bwandi bwa ku Lūlu, Yesu wāsoñenye bemvwaniki bandi amba kebakiteja bitupu, ino bekale kulonga, kwingidija byobaimvwana. (Mateo 7:24-27) Kuludika milangwe, malango, ne bilongwa byetu mungya binenwa bya tunangu bya Yesu ne bilongwa byandi, kuketukwasha twikale na būmi bulumbuluke dyalelo, ne kushadidila mu kashinda katwala ku būmi bwa nyeke. (Mateo 7:13, 14) Bine ne bine ponka, kino kyo kintu kya tunangu kya batwe kulonga!