1-3. (a) Le kidimye walonga bika pamuvudila byangulwa bya kwangula kasuku? (b) I kikoleja’ka kyātene Yesu ku muketeko wa 33 K.K., ne wāpwijije’kyo namani?

KIDIMYE wakolelwa. Makweji kapanda kunyuma watyimpwile madimi andi ne kukuna nkunwa. Wabandile na katentekeji mwadi mutotela mitombo, ne kusangala poyadi yenda itama. Pano mwingilo wandi mukomo ubalupula bipa, ke kwangula. Ino kintu kyamukoleja i kino: byangulwa bibamuvudila bininge pa kwibyangula kasuku. Pa kupwija kino kikoleja, wakaloba ba mingilo ne kwibatuma mu madimi andi. Na bubine, kitatyi kya kwangula byangulwa byandi i kityetye.

² Tudi ku muketeko wa 33 K.K., Yesu musanguke wātenwe na kikoleja kya uno muswelo. Wākushile nkunwa ya  bubinebine mu mwingilo wandi wa pano panshi. Pano mwangulo i muvule mwanda byangulwa bibaele. Bana ba bwanga bavule bāitabile ku musapu wandi bādi bafwaninwe kukongakanibwa pamo. (Yoano 4:35-38) Lelo Yesu wāpwijije kino kikoleja namani? Paādi ku lūlu lwa mu Ngadilea kumeso kwa kukanda mūlu, wāpele bana ba bwanga mwingilo wa kukimba ba mingilo bavule, amba: “Endai nanshi mukafundijei mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, kwibabatyija . . . ne kwibalombola balaminine byonso byo nemulaīle ami mwine.”—Mateo 28:19, 20.

³ Pa uno mwingilo po apo pene pemanine nshintulwilo ya kwikala mulondi wa binebine wa Kidishitu. Nanshi tubandaulei bipangujo bisatu. I kika kine kyanenene Yesu kukimba bengidi bavule? Lelo wāfundije namani bandi bana ba bwanga mwa kwibasokwela? Ne uno mwingilo witutala namani?

4, 5. Mwanda waka Yesu kādipo wa kupwa mwingilo waāshilwile, ne i bāni bādi ba kwiuvuija kupwa kwa aye kujokela mūlu?

⁴ Pāshilwile Yesu mwingilo wandi mu 29 K.K., wāyukile amba waanza mwingilo wakakapupo aye mwine. Byaāikele’ko mafuku matyetye pano panshi, kādipo wa kupwa mwaba onso ne kusapwila bantu bavule musapu wa Bulopwe. Bine busapudi bwandi bwāimanine enka mu Bayuda ne baketūtyile’mo, “mikōko mijimine ya bwine Isalela.” (Mateo 15:24) Inoko ino “mikōko mijimine” yādi mipalakane pi na pi mu ntanda ya Isalela, ntanda ya makilometele tununu momu na momu. Ino kipindi kikwabo kya umbuo wa ntanda nakyo kyadi kifwaninwe kwimvwana myanda miyampe.—Mateo 13:38; 24:14.

⁵ Yesu wādi uyukile amba mwingilo muvule ukashala kwingilwa kupwa kwa kufwa kwandi. O mwanda wānene  batumibwa bandi ba kikōkeji 11 amba: “I binebine byo nena nenu: Wakungitabija nankyo īno mīngilo yo nguba ami, aye ukeyubanga, ne īngi mikwabo ītabukile īno’i bukatampe ukoba’yo, amiwa-mwine-muntu ñendanga konka kudi Tata.” (Yoano 14:12) Tamba’tu Mwana ujokela mūlu, balondi bandi—ke enkapo batumibwa ino i ne boba bekala bana ba bwanga—bavuijanga mwingilo wa kusapula ne kufundija. (Yoano 17:20) Nanshi Yesu wāyukile na kwityepeja amba mwingilo wabo ukekala mutabuke “bukatampe” wandi. Mu buluji’ka? Mu buluji busatu.

6, 7. (a) Lelo mingilo yādi ya kuba balondi ba Yesu i mitabuke yandi mu buluji’ka? (b) Tukalombola namani amba kikulupiji kya Yesu mu balondi bandi i kya bine?

⁶ Bubajinji, balondi ba Yesu bādi ba kusapula mu myaba mivule. Dyalelo bukamoni bwabo i bufike ne ku mfulo ya pano panshi, kupita ne pa mikalo ya ntanda yāsapwile’mo Yesu. Bwa bubidi, bādi ba kusapwila bantu bavule. Kabumbo katyetye ka bana ba bwanga ba Yesu ka wāshile kātamine bukidi ke tununu ne tununu. (Bilongwa 2:41; 4:4) Panenwa pano ke midiyo ne midiyo, kadi mwaka ne mwaka kubatyijibwanga tutwa twa tununu twa bapya. Bwa busatu, bādi ba kusapula mu kitatyi kilampe—enka ne didi kūlu dino, ke padi kintu kya myaka 2 000 tamba kashā mwingilo wa Yesu wa myaka isatu ne kipindi ufula.

⁷ Pānene Yesu amba bakoba “ne īngi mikwabo ītabukile īno’i bukatampe,” wādi ukulupile balondi bandi. Wēbatwikile mwingilo wa mvubu mikatampe kwadi, wa kusapula ne kufundija “myanda-miyampe ya bulopwe bwa Leza.” (Luka 4:43) Wādi ukulupile amba bakavuija uno mwingilo na kikōkeji. Lelo kino kisaka kunena bika dyalelo? Shi twipāne na bupyasakane ne na mutyima umo mu mwingilo, nankyo tubalombola amba kikulupiji kya Yesu mu balondi bandi i kya bine. Lelo dino ke dyese’po’ni?—Luka 13:24.

8, 9. Lelo i kimfwa’ka kyētushidile Yesu mu mwingilo, ne tukalonda’kyo namani mu mwingilo wetu?

⁸ Yesu wāpele bandi bana ba bwanga bufundiji bulumbuluke bwa mwa kwingidila mwingilo. Dibajinji bidi, wēbashidile kimfwa kibwaninine. (Luka 6:40) Mu shapita ushele kunyuma, twesambile pa mwaādi umwena mwingilo. Langa’po bidi, bana ba bwanga bāendele na Yesu mu ñendo yandi ya busapudi. Bāmumwene mwaādi usapwila konso kobādi batana bantu—ku mikunko ya mema ne ku ngulu, mu bibundi ne mu bīkwe, ne ku mobo a bantu. (Mateo 5:1, 2; Luka 5:1-3; 8:1; 19:5, 6) Bāmwene amba i mwingidi mukankamane, ubūka lubanga bwē, uleka’byo’nka ne byoloba dyuba. Na bubine Yesu kādipo umona mwingilo bu mitembwe! (Luka 21:37, 38; Yoano 5:17) Bana ba bwanga kēbatatenepo buswe bwa mushike bwaādi uswele bantu. Padi bāmwene kilungi kya mpala yandi mokyādi kilombwela lusa lutamba ku mutyima. (Mako 6:34) Molangila, kimfwa kya Yesu kyādi na lupusa’ka pa bandi bana ba bwanga? Le kyādi kya kwikala na lupusa’ka podi?

⁹ Batwe balondi ba Kidishitu, twiulanga kimfwa kyandi mu mwingilo. O mwanda, ketushiyangapo dibwe difulamike ‘potwibasapwididila.’ (Bilongwa 10:42) Tufikilanga bantu ku mobo abo pamo na mwādi mulongela Yesu. (Bilongwa 5:42) Shi i kyendele’mo, tusendululanga mpangiko yetu mwa kwibapempwila kitatyi kyobadi ku mobo. Tusātanga ne kusapula na manwa mu bitango bya bantu—mu bipito, mu biwanza, mu mangazini, ne ku twaji. “E po tuputuminina na mīngilo, ne bulwi ponka” mu busapudi, mwanda tusumininwe mu mwingilo wetu. (1 Temote 4:10) Buswe bwa mushike ne bwa kyanga botuswele bakwetu bwitutononanga tukimbe mikenga ya kusapwila bantu kitatyi kyonso konso kobatanwa.—1 Tesalonika 2:8.

10-12. I misoñanya’ka ya mvubu yāsoñenye Yesu bandi bana ba bwanga kumeso kwa kwibatuma mu mwingilo wa busapudi?

 ¹⁰ Muswelo mukwabo wāfundije’mo Yesu bandi bana ba bwanga i na kwibapa bufundiji buvule. Kumeso kwa kutuma bidi batumibwa 12, kupwa ke bana ba bwanga 70 mu mwingilo wa busapudi, Yesu wāendeje mīsambo ya mwa kwingidila. (Mateo 10:1-15; Luka 10:1-12) Buno bufundiji bwālupwile bipa bilumbuluke, mwanda tutanga mu Luka 10:17 amba: “Ba makumi asamba-abidi nabo bajokele kusepelela.” Shi ke pano tutalei misoñanya ibidi ya kamweno yaāfundije, na kulama mu ñeni amba binenwa byandi byādi bitelekwa mungya bishiyekulu bya Bayuda ba mu myaka yāsonekelwe Bible.

¹¹ Yesu wāfundije bandi bana ba bwanga kukulupila mudi Yehova. Wēbanene amba: “Kemukakimba byakomeka mu ñonga yenu nansha nsahabu, nansha mpalata, nansha mukuba mwine, nansha mukōlo wa dishinda, nansha bikutu bibidi, nansha bikwabilo, nansha mukombo mwine, ke-muntu wamīngilo wafwaninwa nandi kudishibwa.” (Mateo 10:9, 10) Bañenda bādi bebidile kusela ñonga ya lupeto, ne mukōlo wa bidibwa, ne bikwabilo bya ntentekelo. * Yesu pa kusoñanya bandi bana ba bwanga baleke kukambakena bino bintu, na bubine wānene’tu amba:  “Kulupilai mudi Yehova ne mutyima onso, mwanda ukemukwatakanya.” Yehova wādi wa kwibapa’byo na kukunka mityima ya boba betabija myanda miyampe bebatambule na kizaji, mwendele kishiyekulu kya mu Isalela.—Luka 22:35.

¹² Kadi Yesu wāfundije bandi bana ba bwanga kwepuka bilabi. Wāsoñenye amba: “Ke kwimuna wa kwimuna mu dishinda.” (Luka 10:4) Lelo Yesu wādi wibanena bekale bantu ba mashikamashika ne betolola? Mhm, nansha dimo. Mu kitatyi kyāsonekelwe Bible, divule lwimu kelwādipo lwimanina enka pa wakomapo. Bādi bebidile kwiimuna na bisela palapala ne misambo milamila. Mubandaudi umo wa Bible unena amba: “Lwimu lwa ba kutunduka keludipo pamo bwa lwetu, lwa kubandika mutwe nansha kwikunka dikasa, ino alo lwādi lwa kwipamba bīpa ne kubandamininina panshi, ne kwishingila bikunga. Bino byonso byādi bidya kitatyi.” Yesu pa kulombola bana bandi ba bwanga kuleka kwiimuna lwimu lwa kishiyekulu wādi usaka kunena’mba: “Kemwakajimijai kitatyi, mwanda musapu wenu i wa kampeja-bukidi.” *

13. Tukokeja kulombola namani amba tulamine misoñanya ya Yesu yaāpele bandi bana ba bwanga ba mu myaka katwa kabajinji?

¹³ Netu tulamine misoñanya ya Yesu yaāpele bana ba bwanga ba mu myaka katwa kabajinji. Potuvuija mwingilo wetu, tukulupile mudi Yehova na mutyima onso. (Nkindi 3:5, 6) Tuyukile amba ketukabulwepo bitusakilwa mu būmi shi ‘tubadikile bidi kusaka bulopwe bwa Leza.’ (Mateo 6:33) Basapudi ba Bulopwe ba kitatyi kyonso ntanda yonso bakokeja kubingija amba kuboko kwa Yehova  ke kwipipo. (Mitōto 37:25) Kadi tuyukile amba tusakilwa kwepuka bilabi. Shi ketutadijepo, ino ngikadilo ya bintu ikokeja kwitulabika. (Luka 21:34-36) Inoko, kino ke kitatyipo kya kulaba. Būmi budi pa katele-bulenda, musapu wetu i wa kampeja-bukidi. (Loma 10:13-15) Kwikala na mutyima wa kampeja-bukidi kuketukwasha tuleke kupuakanibwa na bilabi bya ino ntanda bidya kitatyi ne kupwa bukomo bwa kwipānina mu mwingilo. Vuluka’mba, kitatyi kishele’ko i kityetye ne mwangulo i mukatampe.—Mateo 9:37, 38.

14. I bika bilombola amba mwingilo utelelwe mu Mateo 28:18-20 utala balondi bonso ba Kidishitu? (Tala kunshi kwa dyani.)

¹⁴ Pānene Yesu musanguke balondi bandi amba “Endai . . . [mukalonge] bāna-babwanga,” wēbapēle kiselwa kilēma. Wādi ulanga bivule mu ñeni ke enkapo bana ba bwanga baādi nabo ku lūlu mu Ngadilea. * Uno mwingilo waāletele wādi ulomba kusapwila “mizo yonso ya bantu,” ne ukyendelela kufika ne “kumfulo kwine kwa panopantanda.” I kimweke patōka’mba, uno mwingilo utala balondi bonso ba Kidishitu, kubadila’mo ne batwe dyalelo. Shi ke pano, tubandaulei na katentekeji binenwa bya Yesu bisonekelwe mu Mateo 28:18-20.

15. Mwanda waka i kipite buya kukōkela musoñanya wa Yesu wa kulonga bana ba bwanga?

¹⁵ Yesu kumeso kwa kupāna uno mwingilo, wānene amba: “Lupusa lonsololo napebwa’lo lwa mūlu ne panopantanda pene.” (Vese 18) Lelo bine Yesu wādi na lupusa lukatampe namino? Bine, wādi nalo! I mwikeulu mukatampe wendeja tununu twa tununu twa bamwikeulu. (1 Tesalonika 4:16; Kusokwelwa 12:7) Byadi “mutwe wa kipwilo,”  udi na lupusa pa balondi bandi ba pano panshi. (Efisesa 5:23) Tamba mu 1914, i Mulopwe Meshiasa ubikele momwa mūlu. (Kusokwelwa 11:15) Lupusa lwandi i lufike enka ne mu kibundu, mwanda udi na bukomo bwa kusangula ne bafwe. (Yoano 5:26-28) Nanshi Yesu pa kunena bidi amba udi na lupusa lukatampe, wādi usaka kunena amba binenwa bilonda’ko’bi ke mulangwepo ino i musoñanya waaleta. I kipite buya tukōkele, mwanda lupusa keboile’lopo, i Leza umupele’lo.—1 Kodinda 15:27.

16. Yesu pa kunena amba “endai,” le wādi usaka tulonge bika, ne tulondanga namani uno musoñanya?

¹⁶ Ebiya pano Yesu kalombola mwingilo, na kushilula’tu na kishima kimo amba: “Endai.” (Vese 19) Nanshi i batwe bakwalwila’ko kwenda kukasapwila bantu musapu wa Bulopwe. Kudi manwa palapala otubwanya kwingidija pa kuvuija uno mwingilo. Manwa etaba biyampe i a kwenda ku njibo ne njibo kukesamba na bantu. (Bilongwa 20:20) Kadi tukimbanga mikenga ya kusapula bya kiponka na ponka; na kipyupyu kya kushilula misambo ya myanda miyampe ponso pokyendele mu būmi bwetu bwa bukile-bukya. Manwa etu i mavule mene, alondela mungya bifuko ne ngikadilo. Inoko, kya bine i’nka kino amba: ‘Twendanga’ kukakimba bantu bafwaninwe.—Mateo 10:11.

17. I muswelo’ka ‘otuloñanga bana ba bwanga’?

¹⁷ Kupwa Yesu washintulula kitungo kine kya mwingilo, amba “[mukalonge] mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga.” (Vese 19) I muswelo’ka ‘otuloñanga bana ba bwanga’? Dibajinji, mwana wa bwanga i muntu ufunda, yewa ufundijibwa. Inoko, kulonga bana ba bwanga ke’nkapo kupakika bantu buyuki. Potwifunda Bible na bantu basepelela, kitungo kyetu i kwibakwasha bekale balondi ba Kidishitu. Ponso pobikokejika, tukokelanga milangwe pa kimfwa kya Yesu amba befundi ba Bible bamuyuke bu ye wabo Mufundiji ne Kimfwa kyabo, bekale mwaādi wikadile, ne kulonga byaādi ulonga.—Yoano 13:15.

18. Mwanda waka lubatyijo i ditabula dya mvubu mpata mu būmi bwa mwana wa bwanga?

 ¹⁸ Kipindi kya mvubu kya mu uno mwingilo i kilombolwe mu bino bishima amba: “Kwibabatyija mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya mushipiditu sandu.” (Vese 19) Lubatyijo i ditabula dya mvubu mu būmi bwa bana ba bwanga, mwanda kyo kilomboji kifike’po kya kwipāna kwabo kudi Leza na mutyima umo. Nanshi i lwa kamweno pa kupanda. (1 Petelo 3:21) Eyo, shi endelele na kulonga bukomo bwa kwingidila Yehova, uno mwana wa bwanga mubatyijibwe ukatengela madyese keadi mpwilo mu ntanda impya iya’ko. Lelo kodi mukwashe muntu ekale mwana wa bwanga mubatyijibwe wa Kidishitu? Mu mwingilo wa Bwine Kidishitu kemudipo nsangaji ipityile ino’i.—3 Yoano 4.

19. I bika byotufundijanga bapya, ne mwanda waka twendelelanga na kwibafundija kupwa kwa kubatyijibwa’bo?

¹⁹ Yesu ushintulula kipindi kikwabo kya mwingilo amba: “Kwibalombola balaminine byonso byo nemulaīle ami mwine.” (Vese 20) Tufundijanga bapya kukokela byonso byālaile Yesu, kubadila’mo ne lubila lwa kuswa Leza, kuswa mukwetu, ne kulonga bana ba bwanga. (Mateo 22:37-39) Twibafundijanga bityebitye mwa kushintulwila  bubinebine bwa mu Bible kulwila lwitabijo lwabo lwenda lutama. Shi abafwaninwa kutambila mu busapudi bwa kyungwija, tukengila nabo pamo, kwibafundija na binenwa ne na kimfwa mwa kwingidila uno mwingilo senene. Lubatyijo ke mfulopo ya kufundija mwana wa bwanga mupya. Bapya basakilwanga bufundiji bwa ntentekelo bwa kwibakwasha banekenye bikoleja bidi mu kulonda Kidishitu.—Luka 9:23, 24.

20, 21. (a) Mwanda waka ketudipo ne kyotutyinina pa kuvuija mwingilo wētupele Yesu? (b) Mwanda waka kino ke kitatyipo kya kusheta maulu, ne tusumininwe kulonga bika?

²⁰ Binenwa bya mfulo bya mwingilo wāpene Yesu i bikulupija, binena’mba: “Ebiya, ami nami kadi, ngidi nenu mafuku onso nyeke, ne kumfulo kwine kwa panopantanda.” (Mateo 28:20) Yesu wājingulwile amba uno mwingilo i wa mvubu. Kadi wāyukile amba kuvuija’o, kukakolomona kyaba kimo bulwi bwa balwana. (Luka 21:12) Inoko ketudipo na bubinga bwa kutyinina. Kilongoji wetu ketunenepo amba tukavuija uno mwingilo bunka pampikwa witukwasha. Mwene kuyuka amba Yewa upēlwe “lupusa lonsololo . . . lwa mūlu ne panopantanda pene” udi netu potuvuija uno mwingilo kukankamikanga?

²¹ Yesu wākulupije bandi bana ba bwanga amba ukekala nabo mu mwingilo myaka na myaka kufika ne “kumfulo kwine kwa panopantanda.” Nanshi enka ne bifika mfulo, twendelelei kuvuija mwingilo witupele Yesu. Kino ke kitatyipo kya kusheta maulu. Mwangulo mukatampe wa ku mushipiditu ukyendelela! Boba betaba ku musapu babuñwanga bavule bene. Byotudi balondi ba Kidishitu, tusumininwei kuvuija mwingilo ulēma otutwikilwe. Twikale kadi batyipe kupāna kitatyi, bukomo, ne byotudi nabyo mu kuvuija musoñanya wa Kidishitu unena’mba: “Endai . . . [mukalonge] bāna-babwanga.”