1-3. (a) Bana ba bwanga benda na Yesu, badi na madyese’ka a pa bula, ne i bika byalonga Yesu pa kwibapēlejeja bufundiji bwandi mwanda wa bavuluke’bo? (b) Mwanda waka byelekejo bifike’po bipēlanga kuvuluka?

BANA ba bwanga badi na dyese dya pa bula. Bafundijibwanga na Mufundiji Mukatampe aye mwine. Bemvwananga diwi dyandi pashilula kushintulula Kinenwa kya Leza ne kufundija bubinebine busangaja. Pano’ko bafwaninwe kulama binenwa byandi bilēme mu ñeni ne mu mityima yabo; mwanda kekyaikele kitatyi kya kusoneka binenwa byandi. * Inoko Yesu webapēleleja bufundiji bwandi mwanda wa bavuluke’bo. Namani? Na muswelo wandi wa kufundija, kupityididila na kwingidija mpata byelekejo.

² Bine, byelekejo bifike’po kebivulaminibwangapo bukidi. Mulembi umo wānene amba byelekejo “byalamunanga matwi ke meso, kadi bitwalanga bemvwaniki bitupu ku kulanga na bifwatulo mu mitwe yabo.” Nanshi byelekejo bipēlejanga kukwata milangwe, mwanda divule tulañanga biyampe shi tumona bifwatulo mu ñeni. Kadi byelekejo bikadijanga bishima ke bintu byūmi, penepo bifundwa byashala bilamate mu ñeni yetu.

³ Kekudipo mufundiji nansha umo, sendwe wa binebine mu kuleta byelekejo, utabukile Yesu Kidishitu. Nkindi mivule ya Yesu ivulukwanga lubilo lonka ne didi kūlu dino. Mwanda waka Yesu wādi unyemena mpata ku ano manwa a kufundija? Ne i bika byālengeje byelekejo byandi bikale bifike’po? Ne i ñeni’ka yotuboila ku ano manwa a kufundija?

4, 5. Mwanda waka Yesu wāingidije byelekejo?

⁴ Bible uleta buluji bubidi bukatampe bwāfundijije Yesu na byelekejo (na nkindi). Dibajinji, kuleta byelekejo kwāfikidije bupolofeto. Tutanga mu Mateo 13:34, 35, amba: “Byobya byonso Yesu wadi wibinena ku bibumbo bya bantu monka mu nkindi, kadi kēsambilepo nabo pa kubulwa [lukindi], mhm. Amba: Kifikile ponka kyokya kyanenenwe kudi mupolofeto amba: Nkāsamina kyakanwa kyami mu nkindi.” ‘Mupolofeto’ utelelwe na Mateo pano i yewa wābundile Mitōto 78:2. Uno mulembi wa mitōto wāsonekele ku bukomo bwa mushipiditu wa Leza tutwa na tutwa twa myaka kumeso kwa ne Yesu kubutulwa. Ivwana’po bidi mobishintululwila. Yehova wālaije tutwa twa myaka kumeso amba Meshiasa ukafundija na byelekejo. Nanshi bine Yehova uyukile mvubu ya ano manwa a kufundija.

⁵ Dya bubidi, Yesu wāshintulwile amba wāingidije byelekejo mwanda wa kusansanya boba ba mutyima “utekamine mu mani.” (Mateo 13:10-15; Isaya 6:9, 10) Lelo byelekejo byandi byadi bisokola namani bidi mu mityima ya bantu? Kyaba kimo, wādi usaka bemvwaniki bandi bepangwile’ko bushintuludi mwa kwivwanijija buluji bwa binenwa byandi. Bantu ba kwityepeja bādi na mutyima wa kwipangula, ino boba ba kwizunzula ne bañumauma kebādipo bepangula’byo. (Mateo 13:36; Mako 4:34) Nanshi byelekejo bya Yesu byāsokwedile bubinebine ku boba bādi bebukimba; kadi mu kitatyi kimo kyonka, byelekejo byandi byāfile bubinebine ku boba ba mityima ya mitatulo.

6. Byelekejo bya Yesu byākweshe kufikila pa bitungo’ka bya kamweno?

⁶ Byelekejo bya Yesu byākweshe kufikila pa bitungo bikwabo bya kamweno. Byādi bilangula kusepelela, bitakika bantu ku kwivwana. Byādi bishiya bifwatulo mu ñeni bipēla kulama. Monka motwanenenanga ku ntwelelo, byelekejo bya Yesu byākweshe bemvwaniki bandi bavuluke binenwa byandi. Busapudi bwandi bwa ku Lūlu, busonekelwe mu Mateo 5:3–7:27,  i kimfwa kya kutendelwa kya mwingidijijo wa muneneno wa kyelekejo muvule mwine. Mungya kubala kumo, mu buno busapudi mudi mineneno ya kyelekejo 50 ne musubu. Pa kwivwanija kino, yuka amba buno busapudi bukokeja kutangwa’tu mu kintu kya minite 20. Ko kunena’mba i mwayene wa muneneno umo wa kyelekejo mu masekonde 20! I kimweke patōka amba Yesu wādi umwene mvubu idi mu kunengeja binenwa byandi na muneneno wa kyelekejo!

7. Mwanda waka tufwaninwe kwiula Yesu mu kwingidija byelekejo?

⁷ Batwe balondi ba Kidishitu, tusakanga kwiula uno muswelo wandi wa kufundija, kubadila’mo ne mwingidijijo wandi wa byelekejo. Monka motwelelanga bisombelwa mu bidibwa mwanda wa bilangule ndyoko, byelekejo bifike’po nabyo bikalanga bitobaja bufundiji botufundija bakwetu. Binenwa bya kyelekejo bilangulukilwe’po biyampe bikokeja kulengeja bubinebine bwa kamweno bupēle kwivwana. Tubandaulei pano bintu bimobimo byālengeje byelekejo bya Yesu bikale bifike’po. Kupwa tusa kumona muswelo otukokeja kwingidija biyampe ñeni yotuboila ku muswelo wandi wa kufundija.

8, 9. Lelo Yesu wādi udingakanya namani bintu mu muswelo upēla, ne kudingakanya kwandi kwādi kufike’po namani?

⁸ Yesu mu bufundiji bwandi wādi divule udingakanya bintu mu muswelo wampikwa kukutakana, kadi ulomba’tu bishima bibala-binga. Bine, bishima bipēla byādi bikoma mu ñeni bifwatulo bikomo kwilwa ne kufundija senene bubinebine bwa ku mushipiditu kadi bwa kamweno. Kimfwa, paāsoñenye bandi bana ba bwanga kuleka kuzumbijazumbija mutyima pa bisakibwa byabo bya difuku ne difuku, wākokele milangwe yabo pa “byoni bya mūlu” ne pa “byamaluba bya muntanda.” Byoni kebikusangapo nkunwa nansha kwangula kwine mpika, kadi maluba nao kujinga butonge mpika. Inoko, Leza wibikwatakanyanga. Mwanda udi patōka—i uno, shi Leza ukwatakanyanga byoni ne maluba, na bubine, ukakwatakanya ne bantu ‘badikila bidi kusaka bulopwe.’—Mateo 6:26, 28-33.

 ⁹ Kadi Yesu wāingidije biyampe ne kwenzankanya, kudi na bukomo kutabuka kudingakanya. Kwenzankanya kutelanga kintu wita’mba i kikwabo. Ne pano pene wādingakenye mu muswelo upēla. Kyaba kimo, wānenene bana bandi ba bwanga amba: “Bānwe kadi mudi mwinya wa panopantanda.” Bana ba bwanga kebādipo ba kutunya kwivwana kuno kwenzankanya, kulombola amba na binenwa ne bilongwa byabo bādi ba kumunika bubinebine bwa ku mushipiditu ne kukwasha bantu batumbije Leza. (Mateo 5:14-16) Tala kwenzankanya kukwabo kwingidije Yesu: “Bānwe nanshi mudi bwa mwepo wa panopantanda” ne “Ami ne buñanza, bānwe mwi misambo yabo.” (Mateo 5:13; Yoano 15:5) Mineneno ya kyelekejo bwa ino idi na bukomo mwanda ipēla kwivwana.

10. I bimfwa’ka bimobimo bilombola muswelo okokeja kwingidija byelekejo mu bufundiji bobe?

¹⁰ Le i muswelo’ka okokeja kwingidija byelekejo mu bufundiji bobe? Kebilombepo kutotobola lusango lulalula, kadi lukutakane. Vuluka bintu bipēla bya kudingakanya. Langa shi wisambila pa mwanda utala lusangukilo ne usaka kuleta kyelekejo kilombola amba kusangula muntu ufwile kekukolelapo Yehova. Le i kyelekejo’ka kikakwiya mu ñeni? Bible wenzankenye lufu na tulo. Penepa ukokeja kunena’mba, “Leza ukokeja kusangula ufwile bukidi bonka pamo na motulangwilanga muntu ulēle.” (Yoano 11:11-14) Fwatakanya’po shi usaka kwelekeja buswe ne kisanso bisakilwa bana amba batame biyampe. Le i kimfwa’ka kyokaleta? Bible i mudingakanye uno muswelo: Bana i “pamo bwa [mitombo ya] impafu yelele mesa obe umbukata.” (Mitōto 128:3) Penepa ukokeja kunena’mba, “Buswe ne kisanso ku bana bidi pamo bwa mikejima ne mema ku mutyi.” Kudingakanya mu muswelo upēla, kupēlejejanga bemvwaniki bobe bajingulule mwanda mwine.

11. Tela bimfwa bya mu byelekejo bya Yesu bilombola amba na bubine wādi umona bintu bilongeka mu Ngadilea mwaātamine.

¹¹ Yesu wādi sendwe mukata mu kwingidija byelekejo  bisekununa myanda ya mu būmi bwa bantu. Nkindi yandi mivule ilombola bintu byaādi bine wimwena na meso paādi utama mu Ngadilea. Langa’po bidi kitatyi kityetye būmi bwandi bwa pa bwanuke. I misunsa inga yaāmwene inandi upela bukula, wela kiyujo ku mikate, wakija kinanu, ne kukomba mwinjibo? (Mateo 13:33; 24:41; Luke 15:8) Le i misunsa inga yaādi utala babiluwe bata makonde pa Dijiba dya Ngadilea? (Mateo 13:47) I misunsa inga yaādi umona bana bakaya mu manza? (Mateo 11:16) Yesu kādipo ubudilwe kujingulula bintu bikwabo biyukilwe na bonso byaādi utweja mu byelekejo byandi—kimfwa nkunwa ikuswa, masobo a butundaile asangaja, ne miseke ya mu madimi yela na dyuba.—Mateo 13:3-8; 25:1-12; Mako 4:26-29.

12, 13. Mwanda waka i kyendele’mo Yesu atele dishinda dyenda ‘ku Yediko shi ufunduka ku Yelusalema’ pa kuleta lukindi lwa Mwine Samadia muyampe?

¹² Mu byelekejo byandi, Yesu wātelele pa bute pa bute bintu biyukilwe na bemvwaniki bandi. Kimfwa, Yesu mu lukindi lwa Mwine Samadia muyampe, wāshilwile na kunena’mba: “Muntu umo wadi utūkila ku Yediko, ufunduka ku Yelusalema, ebiya waponene mu bakabwalāla, bamuvula bivwalwa, ne kumukupila ponka, . . . bamushia mupungile.” (Luka 10:30) Kutela kwātelele Yesu dishinda dyenda “ku Yediko, [shi] ufunduka ku Yelusalema” pa kushilula wandi mwanda kudi na katelelo. Mwanda kitatyi kyaādi wela luno lukindi, aye mwine wādi mu Yudea, kubwipi na Yelusalema; ko kunena amba bemvwaniki bandi kebādipo babudilwe kuyuka dishinda dyaādi utela. Dino dishinda dyādi dya byaka byonkabyonka, nakampata shi muntu wenda kasuku. Kyādi kyāla kya binkulunkulu ne bitonto mulwi byādi bishila batubwalāla mikula mivule ya kufyama’mo.

¹³ Kudi kadi kintu kikwabo kiyukilwe kitala pa kutela kwātelele Yesu dishinda ‘ditūkila ku Yediko shi ufunduka ku Yelusalema.’ Mungya lukindi, mupidishitu, kupwa ke mwine Levi nabo bādi benda mu dine dishinda’dya—nansha byokebāimenepo kukwasha mutapwa’wa. (Luka 10:31, 32) Bapidishitu  bādi bengila mu tempelo mu Yelusalema, Bene Levi nabo bebākwasha’ko. Bapidishitu ne Bene Levi bavule bādi bashikata mu Yediko mu mafuku okebādipo bengila mu tempelo, mwanda Yediko wādi ku kilometele 23 kete na Yelusalema. O mwanda kebādipo babulwa kupita mu dino dishinda. Kadi yuka amba Yesu wātelele amba ñenda’u wadi “utūkila”—kadipo ukanda—“ku Yelusalema.” Kino i kyendele’mo ku bemvwaniki bandi. Mwanda Yelusalema wādi pangala pa Yediko. O mwanda kitatyi kyādi kitamba ñenda “ku Yelusalema” na bubine wādi ‘utūka.’ * Yesu wādi uta mutyima ku biyukile bemvwaniki bandi.

14. Potwingidija byelekejo, i muswelo’ka otukalangila bemvwaniki?

¹⁴ Kitatyi kyotwingidija byelekejo, tufwaninwe netu kulangila bemvwaniki.  Le i bintu’ka biyukile bemvwaniki byotukokeja kutweja mu byelekejo byetu? Padi i myaka, bitamina, nansha bibidiji bya bisaka, ne twaji. Kimfwa kyelekejo kisekununa myanda ya madimi kikokeja kwivwanwa senene ku ntanda kudi babidimye kupita’ko mu kizungu. Mingilo ne būmi bwa bemvwaniki—babo bana, mobo abo, makayo abo, ne bidibwa byabo—kyo kyalwilo kya byelekejo bifike’po.

15. Mwanda waka ke kya kutulumukapo shi Yesu wādi uyukile senene bupangi?

¹⁵ Byelekejo ne nkindi mivule ya Yesu bilombola amba wādi uyukile mityi, banyema, ne ngikadilo ya kūlu. (Mateo 16:2, 3; Luka 12:24, 27) Lelo i kwepi kwaāselele buno buyuki? Na bubine wādi na kyaba kivule kya kubandila bupangi bwa Yehova kitatyi kyaādi utama mu Ngadilea. Kutabukidila, Yesu i “umbedi wa byonso byakupangibwa,” kadi Yehova wāmwingidije bu “sendwe mwine mukata” pa kupanga bintu byonsololo. (Kolose 1:15, 16; Nkindi 8:30, 31) Lelo padi kitulumukwa pa kuyuka amba Yesu wādi ujingulwile biyampe bupangi? Tutalei muswelo waāingidije na bwino bonso buno buyuki mu bufundiji bwandi.

16, 17. (a) Le i bika bilombola amba Yesu wādi upotolwele mwikadilanga mikōko? (b) Lelo i kimfwa’ka kilombola amba mikōko itejanga diwi dya mukumbi wayo?

¹⁶ Kadi vuluka amba Yesu wētelele bu “mukumbi muyampe” ne amba balondi bandi i “mikōko.” Binenwa bya Yesu bilombola amba wādi upotolwele biyampe mwikadile mikōko mimunwe. Wādi uyukile kipwano kya pa bula kikalanga pa mukumbi ne mikōko yandi. Wālombola amba mikōko keikolengapo kukumbwa, ne amba ilondanga na kikōkeji mukumbi wayo. Mwanda waka mikōko ilondanga mukumbi wayo? ‘Mwanda iyukile kala diwi dyandi,’ mo mwānenene Yesu. (Yoano 10:2-4, 11) Le bine mikōko iyukanga diwi dya mukumbi wayo?

¹⁷ George Smith wemwenine aye mwine myanda, kupwa wasoneka mu dibuku dyandi The Historical Geography of the  Holy Land amba: “Kyaba kimo twadi tukōkolokwa pa midi kubwipi na mushimwa umo wa mu Yudea, penepa kwaiya bakumbi shi basatu shi baná, umo ne umo na lwandi luombe. Ñombe yonso yēsoba pamo, penepa ketwiipangula bisa kulonga mukumbi ne mukumbi pa kuyuka luombe lwandi. Ino ñombe’ya ipwile’tu kutoma mema ne kukaya, bakumbi bashilula kwenda wa dyandi wa dyandi mu musanza, umo ne umo wita mwayukile; ponka’po mikōko ya umo ne umo yavulumuka pa kibumbo keilonda mukumbi wayo, yaenda biyampe shē mu ndudi monka moyaidile.” Bine Yesu kādipo na muswelo mukwabo mulumbuluke waādi ukokeja kwelekeja mwanda wandi upityile uno, amba shi twitabije ne kukōkela bufundiji bwandi, ne shi tulonda bwendeji bwandi, nabya ketukabulwepo kulelwa bya buswe mu buledi bwa “mukumbi muyampe.”

18. Le i kwepi kobwanya kusela myanda itala pa bupangi bwa Yehova?

¹⁸ Le i ñeni’ka yotwaboila ku byelekejo biselelwe mu bupangi? Mwikadilo wa banyema ukokeja kwitukwasha tudingakanye bintu mu muswelo upēla inoko mufike’po. Le i kwepi  kotukamona myanda itala pa bupangi bwa Yehova? Bible yo nsulo miyule’mo buyuki butala pa miswelo ne miswelo ya banyema, kadi kyaba kimo, utelanga mwikadilo wa banyema mu muneneno wa kyelekejo. Bible utela lubilo pamo bwa kasha kalume nansha ngé, budyumuku pamo na bwa nyoka, ne kubulwa mwanda pamo bwa nkunda. * (1 Bilongwa 12:8; Habakuka 1:8; Mateo 10:16) Nsulo mikwabo ya kutana ino myanda i mu Kiteba kya Mulami ne Réveillez-vous !, ne mabuku makwabo alupwilwe na Batumoni ba Yehova. Ukokeja kwifunda bivule na kutala muswelo wingidija ano mabuku kudingakanya kupēla kuselelwe mu bipangwa bivule bya kutendelwa bya Yehova.

19, 20. (a) Pa kupela lufundijo lwa bubela, le Yesu wāingidije namani mwanda ulongekele panopano? (b) Le i muswelo’ka otukengidija bimfwa ne myanda mimweke umbūmi mu bufundiji bwetu?

¹⁹ Byelekejo bifike’po bikokeja kuselwa mu myanda ya umbūmi iyukilwe. Kitatyi kimo, Yesu wātelele kinkumbulu kyātambile mu kulongeka pa kusaka kupela mulangwe wa amba byamalwa biponenanga enka boba bafwaninwe’byo. Wānene amba: “Boba badikumi ne mwanda baponenwe ne kyamba kya Sailoma ino kufwa bafwa, lelo bānwe munenanga namani’mba abo badīle māpu makatampe mene [banonga bibi] a kukila bantu bonso bakwikala mu Yelusalema a?” (Luka 13:4) Yoya myuya 18 keyāfwilepo pa mwanda wa bubi kampanda bwālengeje Leza ebafityilwe pa mutyima. Ino lufu lwabo lwādi lwa kubozokelwa na ‘kitatyi ne myanda yampikwa kulaya.’ (Musapudi 9:11) Bine, Yesu wāpelele lufundijo lwa bubela na kutela kinkumbulu kiyukilwe na bemvwaniki bandi bonso.

²⁰ Le i muswelo’ka otukengidija bimfwa ne myanda mimweke umbūmi mu bufundiji bwetu? Fwatakanya’po shi  ushintulula kufikidila kwa bupolofeto bwa Yesu butala pa kiyukeno kya kwikala’po kwandi. (Mateo 24:3-14) Ubwanya padi kutela myanda ya panopano, shi ya mavita, shi ya nzala, shi ya bintenshi bilombola kufikidila kwa myanda imoimo ya mu kiyukeno. Nansha langa’po shi usaka kunena mwanda mumweke ulombola kushinta kulombwa pa kuvwala muntu mupya. (Efisesa 4:20-24) Le i kwepi kokasokola ino myanda mimweke? Ukatana’yo mu bifikile banabenu betabije, nansha ukokeja kusekununa mwanda mumweke ulembelwe mu bitabo bya Batumoni ba Yehova.

21. Le i mpalo’ka itamba ku kwikala mufundiji wa bwino wa Kinenwa kya Leza?

²¹ Bine, Yesu wādi Mufundiji Mukatampe kashā! Monka motwamwena’kyo mu kino kipindi, “kufundija . . . ne kusapula myanda-miyampe ya bobwa bulopwe” o wādi mwingilo wandi umbūmi. (Mateo 4:23) Netu i mwingilo wetu wa umbūmi. Kwikala mufundiji wa bwino kuletanga mpalo mivule! Potufundija, tupanga bakwetu buyuki, ne kuno kupāna kuletanga dyese. (Bilongwa 20:35) Dino dyese i nsangaji ya kuyuka amba tubapāna kintu kya mvubu ne kya kamweno kekadi mpwilo—bubinebine bwa Yehova. Ne kadi tuloelelwanga pa kuyuka amba tubalonda kimfwa kya Yesu, Mufundiji mukatampe kupita bonso batyimpile pano panshi.