Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

SHAPITA WA DIKUMI NE UMO

“Nansha pa Kāla Pēne, Kutupu Muntu Wakunena Namino”

“Nansha pa Kāla Pēne, Kutupu Muntu Wakunena Namino”

1, 2. (a) Mwanda waka bamudyavita bātuminwe kukwata Yesu bājokele makasa? (b) Mwanda waka Yesu wādi mufundiji wa pa bula?

BAFADISEO abakalabala bya mwiko. Yesu pano udi mu Tempelo, ufundija myanda ya Shandi. Bantu bamwivwana abetyibe; bavule abaitabija Yesu, bakwabo nabo bakimba kumukwata. Bendeji ba bipwilo pa kukankalwa kutalaja bukalabale bwabo, abatume bamudyavita kukakwata Yesu. Inoko, bamudyavita abajoka’ko makasa. Bapidishitu bakatampe ne Bafadiseo abebanena bashintulule na kwibepangula’mba: “Le byo kemumuletele i kika?” Bamudyavita amba: “Nansha pa kāla pēne, kutupu muntu wakunena namino.” Abatengwa mpata na bufundiji bwa Yesu bwebalengeja bakomenwe kumukwata. *Yoano 7:45, 46.

2 Ke enkapo bano bamudyavita kete bātengelwe na bufundiji bwa Yesu. Kibumbo kikatampe kya bantu kyābungakene kwimvwana bufundiji bwa Yesu. (Mako 3:7, 9; 4:1; Luka 5:1-3) Mwanda waka Yesu wādi mufundiji wa pa bula? Monka motwekimwenine mu shapita 8, Yesu wādi usenswe bubinebine bwaādi usapula ne bantu baādi ufundija. Kadi wādi na bwino bwa mwa kufundijija. Tubandaulei pano bwino busatu bufike’po bwaāingidije ne muswelo otukokeja kumwiula.

Kulama Bwino Bupēla

3, 4. (a) Mwanda waka Yesu wāingidije muneneno upēla mu bufundiji bwandi? (b) Mwanda waka Busapudi bwa ku Lūlu i kimfwa kya kufundija kupēla kwa Yesu?

3 Lelo i bishima’ka molangila byādi bikokeja kwingidija Yesu pa kufundija? Ino, paādi ufundija kāingidijepo bishima bikomo kwimvwanwa na bemvwaniki bandi, bavule bādi “bakubulwa kufundijibwa.” (Bilongwa 4:13) Wādi uyukile mikalo yabo, kadi kādipo wibapakika bufundiji buvule. (Yoano 16:12) Binenwa byandi byādi bipēla, inoko bubinebine bwaādi usapula bwādi bwa mushike.

4 Kimfwa, tala Busapudi bwa ku Lūlu busonekelwe mu Mateo 5:3–7:27. Yesu wāletele madingi a mushike mu buno busapudi, ne kutenga myanda mine mikatampe. Kemudipo milangwe nansha misemwa midyambakane. Na bubine, mudi bishima bikokeja kwimvwanwa na mwana mutyetye! Ke kya kutulumukapo, shi Yesu pa kupwa kufundija, bibumbo—mubadilwa padi bidimye, bakumbi, ne babiluwe bavule—“bya bantu [byādi] ke bitendela kufundija kwandi.”—Mateo 7:28.

5. Leta bimfwa bya binenwa bya Yesu byādi bipēla ino bishintulula bivule.

5 Yesu mu bufundiji bwandi wāingidije binenwa bipēla, misemwa mīpi ne muneneno ushintulula bivule. Mu kino kitatyi kyādi ke kyalupukile bitabo, wālamikile musapu wandi mu ñeni ne mu mityima ya bemvwaniki bandi mu muswelo okebewilwapo. Tala bimfwa bimobimo: “Kemukafwatakenya bakwenu bingi, nenu nankyo mukafwatakanibwa bingi.” “Bakomo kebadipo ne kyo basakila ñanga poso bakubela.” “Mutyimako, uteleko ino mubidi i wa buzoze.” “Lubwilai Kesala bintu bya Kesala, kadi bya Leza nabyo i bya Leza.” “Dyese dya kupana ditabukile dya kupebwa.” * (Mateo 7:1; 9:12; 26:41; Mako 12:17; Bilongwa 20:35) Wēsambile bino’bi kepadi kubwipi kwa myaka 2 000, ino byobi bikivulukwa ne dyalelo.

6, 7. (a) Mwanda waka i kya kamweno kwingidija muneneno wimvwanwa na bantu bavule potufundija mu muswelo upēla? (b) Tukepuka namani kupakika mwifundi wa Bible bufundiji buvule?

6 Lelo tukokeja kufundija namani mu muswelo upēla? Kintu kibajinji i kunena muneneno upēla kwimvwanwa na bantu bavule. Bubine bwa kyalwilo bwa mu Kinenwa kya Leza kebudyambakanepo. Yehova i musokwele mpango yandi ku bantu ba mityima myoloke ne kwityepeja. (1 Kodinda 1:26-28) Binenwa bipēla, bitongwe na katentekeji bimvwanijanga bantu senene bubinebine bwa mu Kinenwa kya Leza.

Pofundija, nena bipēla

7 Pa kufundija mu muswelo upēla, tufwaninwe kwepuka kupakika befundi ba Bible bufundiji buvule. Ye mwanda potwendeja kifundwa kya Bible, ke biyampepo kushintulula bilabila; nansha kulandala pa mwanda mowipangila kupwa misango. Ino i kipite buya kulondela mungya bisakibwa ne bukomo bwa kwimvwana bwa mwifundi. Kitungo kyetu i kukwasha mwifundi ekale mulondi wa Kidishitu ne mutōtyi wa Yehova. O mwanda nanshi tufwaninwe kushila’ko mwifundi kitatyi kya kulama mu ñeni byobya byaefunda. Mu uno muswelo, bubinebine bwa mu Bible bukatenga mutyima wandi ne kumutonona engidije byobya byaefunda.—Loma 12:2.

Kwipangula Biyampe Bipangujo

8, 9. (a) Mwanda waka Yesu wādi wipangula bipangujo? (b) Yesu wāipangwile Petelo namani pa kusaka afike ku mvuyo miyampe ya mwanda wa kusonka musonko wa tempelo?

8 Yesu wādi wipangula bipangujo mu muswelo utendelwa, nansha byaādi ukokeja kulondolwedidila’tu kwapwa. Penepa i kika kyaādi wipangwila bipangujo? Kyaba kimo, wāipangwile bipangujo mwanda wa kusokola bidi mu mityima ya balwana nandi mwanda wa kwibobija. (Mateo 21:23-27; 22:41-46) Inoko mu myanda mivule wādi wipangula mwanda wa bana bandi ba bwanga basokole bidi mu mutyima yabo, kwibatonona balanguluke, ne kwibafundija mwa kulangulukila. O mwanda wādi wipangula bipangujo pamo bwa bino: “Lelo bānwe’mba namani?” ne “Le ubaitabija’byo a?” (Mateo 18:12; Yoano 11:26) Na bino bipangujo Yesu wādi utenga ne kukunka mityima ya bana bandi ba bwanga. Imvwana’po bidi kino kimfwa.

9 Dyuba dimo, basonkeji ba musonko bāipangwile Petelo amba shi mufundiji wabo usonka musonko wa tempelo. * Ponka’po Petelo wālondolola amba, “Usonkanga.” Kupwa, Yesu wālanguluka nandi amba: “Le unenanga namani abe Shimona? Le balopwe ba pano panshi balambulwanga mulambu, nansha musonko, kudi bāni? Le i kudi bāna’ni i ku bēni?” Kwādi Petelo amba: “I konka ku bēni.” Yesu amba: “Nanshi bāna i bāna-pabo bēndela’tu, shabo, kusonka mpika.” (Mateo 17:24-27) Kwa kubulwa ne kutatana kwine Petelo wāimvwanije buluji bwa kipangujo mwanda bantu ba mu kisaka kya mulopwe bādi bayukilwe amba kebasonkangapo musonko. O mwanda Yesu byadi Mwana wa bunka wa Mulopwe wa mūlu, mwine utōtwa mu tempelo, kādipo unenwe kusonka musonko. Ubamone amba pa kyaba kya kulondolwedidila’tu Petelo, Yesu wāmwipangula na bwino amba Petelo afikile ku mvuyo miyampe ne kadi shi abamwipangula dikwabo alanguluke kumeso kwa kulondolola.

Ipangula bipangujo bisangaja mwinē njibo

10. I muswelo’ka otukokeja kwipangula bipangujo senene potusapula ku njibo ne njibo?

10 I muswelo’ka otukepangula senene bipangujo mu busapudi? Potusapula ku njibo ne njibo, tukokeja kwipangula bipangujo mwanda wa kulangula kusepelela, ne kumona muswelo wa kusapula myanda miyampe. Kimfwa shi mununu waiya kwitwitaba ku kibelo, tukokeja kumwipangula na bulēme amba “Le ntanda yadi namani pomwatamine?” Aye pa kupwa kulondolola, tubwanya kwipangula monka amba, “Molangila, i bika bikokeja kwalamuna ino ntanda ikale ke kifuko kiyampe kwikala’mo?” (Mateo 6:9, 10) Shi i inabana ukidi na bana ba batyetye, tukokeja kumwipangula amba, “Lelo kodi mwiipangule mukekadila ino ntanda kitatyi kikatama bobe bana?” (Mitōto 37:10, 11) Tukabwanya kutonga kipangujo kikwatañene na bintu bisangela mwinē njibo, shi twikale kujingulula bintu potufwena ku njibo.

11. I muswelo’ka otukengidija senene bipangujo potwendeja kifundwa kya Bible?

11 I muswelo’ka otukengidija senene bipangujo potwendeja kifundwa kya Bible? Kutonga bipangujo na bwino kukokeja kwitukwasha kuyuka bidi mu mutyima wa mwifundi. (Nkindi 20:5) Kimfwa, langa shi twifundanga shapita unena’mba, “Ikala na Būmi Busangaja Leza” udi mu dibuku Lelo I Bika Bine Bifundija Bible? * Uno shapita wisambila pa mumwena Leza myanda itala busekese, bunkolwankolwa, ne bubela. Bilondolola mwifundi bikalombola mwaivwanine byobya bifundija Bible, ino le witabije’byo? Tubwanya kwipangula’mba: “Le mumweno wa Leza mu ino myanda i mwendele’mo?” Tukokeja kadi kwipangula amba, “Le ukengidija namani buno bufundiji mu būmi bobe?” Vuluka nyeke kwikala na bwino, mungya bulēmantu bwa mwifundi. Ketufwaninwepo nansha dimo kwipangula bipangujo bikolela mwifundi bitupubitupu.—Nkindi 12:18.

Kwingidija Buluji Bwendele’mo

12-14. (a) Lelo Yesu wāingidije namani bwino bwandi bwa kuleta milangwe miluji? (b) Yesu wāingidije namani buluji bwendele’mo pātelele Bafadiseo amba bukomo bwandi i butambe kudi Satana?

12 Yesu byaādi na ñeni mibwaninine, wādi na bwino bwa kulanguluka na bakwabo. Kyaba kimo wāingidije buluji bwendele’mo pa kubepulula bubela bwa balwana nandi. Mu bitatyi bivule wāingidije mulangilo unekenya pa kufundija balondi bandi bufundiji bwa kamweno. Tutalei bimfwa bimobimo.

13 Yesu pa kupwa kundapa wa mudemona wādi mpofu ne bukamama ponka, Bafadiseo bāmufwatakeninye amba: “Uno’u nanshi kapañangapo bademona bitupu, mhm, poso ku bukomo bwa Belezebuba [Satana], mulopwe wa bademona.” Bāitabije’ko amba pa kupanga bademona, poso kwikala na bukomo bupite bwa bantu. Inoko, abo kebatela bukomo bwa Yesu amba i butambe kudi Satana. Ino mifwatakanyo yabo keyādipo’tu enka ya bubela, ino kadi yādi yakubulwa buluji. Pa kusokola milangwe yabo mifwe, Yesu wālondolwele amba: “Bulopwe bonso bwa kwilala abo bwine, nabya bubēsala, ne bibundi nabyo monka, nansha kimo kikēlalepo akyo kine kadi, kikamone kushimatapo, ehe, ne njibo nayo monka. Shi Satana kadi kēpanga aye Satana, nabya wēlala aye mwine, ino le bulopwe bwandi akebubikale namani?” (Mateo 12:22-26) Na bubine Yesu wānene amba: “Shi wadi mwingidi wa Satana, ona mingilo ya Satana, nabya Satana wadi ulwa mingilo ya aye mwine ne wadi wa kupona bukidi bonka.” Lelo bādi ba kupatanya namani uno mwanda muluji?

14 Yesu wādi kapwile kulanguluka nabo. Pa kuyuka’mba bana ba bwanga bamo ba Bafadeseo bapañanga bademona, wēbepangwile kipangujo kimo akyo’ko kikomo kulondolola amba: “Ino le ami shi byo mpangila bademona ku bukomo bwa Belezebuba, le bāna benu [bana ba bwanga] nabo bebapangilanga ku bukomo bwa ani?” (Mateo 12:27) Binenwa bya Yesu bisaka kunena’mba: “Shi mpañanga bademona na bukomo bwa Satana, nabya benu bana ba bwanga nabo bapañanga na buno bukomo.” Le Bafadiseo bānene’po namani? Kebādipo ba kwitabija amba babo bana ba bwanga bengilanga na bukomo bwa Satana. Mu uno muswelo, Yesu wāfikije milangwe yabo ya bubela ku mvuyo yobadi kebasakilepo. Mwene kutanga’tu muswelo wālangulukile nabo Yesu i kintu kisangaja? Langa’po bidi bibumbo byēivwanine Yesu unena, bāmumwene wimene ne kwimvwana lupumo lwa diwi dyandi molwādi lubwejeja bukomo ku binenwa byandi!

15-17. Sekununa kimfwa kimo kyāingidije’mo Yesu mulangilo wa “ke pepi” pa kufundija bubinebine bukunka mutyima butala padi Shandi.

15 Kadi Yesu wāingidije milangwe miluji ne inekenya pa kufundija bakwabo bubinebine bwa Shandi bukankamika ne bukunkuka mutyima. Divule wādi unena mulangilo wa “ke pepi”—pa kukwasha bemvwaniki bandi batambe ku bubinebine bobebidile bafike ku kikulupiji kikatampe. * Uno muswelo wa kulanguluka byowimaninanga pa kushiyañanya bintu, ushalanga mu ñeni. Tutalei’ko bimfwa nansha bibidi.

16 Yesu pa kutentulula bana ba bwanga bāmunene ebafundije kulombela, wāshintulwile mutyima wikalanga na bashabana bakubulwa kubwaninina wa kupa bana “byakwibapa biyampe.” Ebiya wavuya amba: “Lelo ino bānweko babi, muyūkile kupa bāna benu byakwibapa biyampe, lelo Shenu wa mūlu ke pepi, keye mwine ukakija kupana Mushipiditu Sandu ku bakumulomba?” (Luka 11:1-13) Mwanda wanena Yesu pano wimanine pa kushiyañanya. Shi bambutwile babipyamambo batele mutyima ku bisakibwa bya babo bana, le Tata wetu wa mū ke pepi, aye mubwaninine ne moloke mu byonso, abulwe’po kukakija kupāna mushipiditu ku batōtyi bandi bakikōkeji bamufwena mu milombelo na kwityepeja!

17 Yesu wāingidije mulangilo umo onka pa kupāna madingi a tunangu ku bantu bazumbijazumbija mityima. Wānene amba: “Binkombe bya mūlu, kukusa kebikuse, kwangula kebyangula, kadi kitala kebimone, nansha dieya mpika, nanshi Leza udishanga’byo, lelo bānwe kemukidilepo byoni pakatampe pene’ni, a? Ino talaipo, ku maluba amityi mo atamina. Kuputumina mu mīngilo keaputuminapo, nansha kujinga butonge keajingepo . . . Monaipo Leza byāvwika biyombo muntanda, nanshi dyalelo dino’di bidi ponka, pa dyakesha bisokwe mu mudilo, lelo kudi bānwe i namani? abulwe kukila mu kwimuvwika bānwe’ni? Nanshi, yō, yō, bánwe ba lwitabijo lutyetye!” (Luka 12:24, 27, 28) Shi Yehova utele mutyima byoni ne maluba, lelo bantu bamuswele ne kumutōta ke pepi! Na uno mulangilo, Yesu kābudilwepo kutenga mityima ya bemvwaniki bandi.

18, 19. Tukokeja kulanguluka namani na muntu unena’mba kakulupilepo mudi Leza wakabwanyapo kumona?

18 Tusakanga kwingidija buluji bwendele’mo pa kupela nkulupilo ya bubela mu mwingilo. Tusakanga kadi kwingidija milangwe inekenya pa kufundija bubinebine buyampe butala padi Yehova. (Bilongwa 19:8; 28:23, 24) Lelo bitulomba kwingidija mulangilo mukutakane? Mhm, nansha dimo. Kyotwefunda kudi Yesu i kino amba, buluji bwendele’mo shi bwisambwe mu muswelo upēla bulupulanga bipa.

19 Kimfwa, tukokeja kulondolola namani shi muntu unena’mba kakulupilepo mudi Leza wakabwanyapo kumona? Tukokeja kulangulukila nandi pa kijila kya kipangila kya mulongi ne kilongwa. Potumona kilongwa, twitabijanga amba kudi mulongi. Tubwanya kunena’mba: “Shi ubaenda mu ntanda mudi zole, ubatana njibo ne bidibwa monka (kilongwa), ubulwe’po kwitabija lubilo lonka amba kudi mwine’yo (mulongi)? Netu potumona bintu bimweka bya kipangila ne bidibwa bivulevule bidi mu ‘bibīko’ bya pano pa ntanda (kilongwa), mwene i kyendele’mo tunene amba kudi Mwine’byo (Mulongi)? Mu Bible mudi uno mulangilo wa amba: ‘Ke-mantu mōbo onso adi ne bashimiki bao, ino wakushimika bintu byonso i Leza.’” (Bahebelu 3:4) Inoko, nansha shi tulangulukanga namani, ke bonsopo bakanekenibwa.—2 Tesalonika 3:2.

Ingidija mulangilo utenga mutyima wa muntu

20, 21. (a) Le tukengidija namani mulangilo wa “ke pepi” mwanda wa kukoma ngikadila ne mashinda a Yehova? (b) I bika byotukesambila’po mu shapita ulonda’ko?

20 Potufundija, shi mu busapudi shi mu kipwilo, tukokeja kwingidija mulangilo wa “ke pepi” mwanda wa kukoma ngikadila ne mashinda a Yehova. Kimfwa, pa kulombola amba lufundijo lwa kalunganyembo ka mudilo lufutulwijanga Yehova, tukokeja kwipangula amba: “Le kudi’po shabana wa buswe ukokeja kupa wandi mwana mfuto na kumuvunda kikasala mu mudilo? Le penepa mulangwe wa kalunganyembo ka mudilo ke pepi, kabulwe’po kufityija Tata wetu wa buswe udi mūlu!” (Yelemia 7:31) Pa kukankamika mwanetu mu lwitabijo upēpwa mutyima amone amba Yehova umuswele, tubwanya kunena’mba: “Shi Yehova umonanga ne musolwe mutyetye bu wa mvubu, le batōtyi bandi ba pano panshi kubadila’mo ne abe ke pepi, mwene bo bene batele mutyima ne kuswa!” (Mateo 10:29-31) Uno mulangilo ukokeja kwitukwasha tutenge mityima ya bakwetu.

21 Pa kupwa’tu kubandaula bwino busatu bwāingidije Yesu, tubamone amba bano bamudyavita bākomenwe kukwata Yesu bādi na bubinga bwa kunena’mba: “Nansha pa kāla pēne, kutupu muntu wakunena namino.” Mu shapita ulonda’ko, tukesambila pa bwino bukwabo bwāingidije padi bo bwino buyukane, bwa kwingidija byelekejo.

^ mus. 1 Mobimwekela, bano bamudyavita bādi bengidi ba mu Sanhedrini bādi bendejibwa na bapidishitu bakatampe.

^ mus. 5 Binenwa bya mfulo bidi mu Bilongwa 20:35, ibitelwe enka na mutumibwa Polo. Padi wēbimvwanine kupityila (ku muntu kampanda wādi uteja Yesu nansha kudi Yesu musanguke) nansha na kusokwelwa’byo na Leza.

^ mus. 9 Bayuda bādi basonka mwaka ne mwaka musonko wa tempelo wa Ndadiki ibidi, ko kunena amba i mfutwa ya mafuku abidi a mingilo. Dibuku dimo dinena amba: “Uno musonko wādi wingidijibwa mwa kujikila milupu ya byakwela bisokwe bya difuku ne difuku ne bitapwa byonso byādi byelelwa bantu.”

^ mus. 11 Dilupwilwe na Batumoni ba Yehova.

^ mus. 15 Uno mulangilo utelwanga kitatyi kimo bu “a fortiori,” kishima kya Kilateni kishintulula’mba, “bubinga buluji; bwinebwine bwa kwitabija; butabuke byonso.”