Tala bidi uno mwanda: Petala Julia mu dikalashi, kyonso kyamona ku ngitu yandi i’nka kikata. Kaenena’mba, “Mfwaninwe kutyepa’ko”​—ino papo bambutwile ne balunda nandi bamunena’mba wi “munyane.”

Panopano, Julia wakwete’ko mulangwe wa mwa kutūkijija’ko nansha’tu “makilo atano.” Wamwene amba i biyampe efite nzala mu mafuku abala-anga . . .

Shi wadi amba abe ye Julia, wadi wa kulonga’po namani?

Ke bibipo kuta mutyima ku mumwekelo obe. Na bubine, Bible i mwanye ne mumwekelo wa bana-balume ne bana-bakaji, kubadila’mo ne Sala, Letyela, Abikele, Yosefa, ne Davida. Bible unena’mba Abishake wādi mwana-mukaji “muyampe senene she-e.”​—1 Balopwe 1:4.

Inoko, bankasampe bavule i bamunwe na kukambakena mumwekelo wabo. Ne kino kibaletelanga makambakano mavule. Tala:

• Mu bwipangudi bumo, bansongwakaji 58 pa katwa badi balanga’mba i bakata bininge, ino na bubine i bansongwakaji’tu 17 pa katwa bo badi bakata.

• Mu bwipangudi bukwabo, bana-bakaji 45 pa katwa banyane, badi balanga’mba i bakata bininge!

• Bankasampe bavule, mobasaka kunyana, i bafike ne pa kubela misongo ya kubulwa kwimvwana buya bwa kudya (anorexie)​—itamba ku kwifita nzala.

 Shi ubaikala na biyukeno bya misongo ya kubulwa kwimvwana buya bwa kudya nansha misongo mikwabo itamba ku mudīlo wa makambakano, kimba bukwashi. Lombola’mo bidi mbutwile nansha mutame kampanda okulupile. Bible unena’mba: “Mulunda usanswanga mafuku onso nyeke, mukimonya-malwa wilombola bu-mwanabo.”​—Nkindi 17:17.

Bine, muntu wa munda ye ulengejanga bakuswe nansha kukushikwa. Tala kimfwa kya Abisalome mwanā Mulopwe Davida. Bible unena’mba:

“Mwādi mutupu muntu wa kutendelwa bwa Abisalome mwanda wa buya bwandi bwa dyangi; . . . kekwadipo kabulema mwandi, nansha katyetye kene.”​—2 Samwele 14:25.

Nansha nankyo, uno nsongwalume wādi muyule mitatulo, kwabila, ne buzazangi! O mwanda Bible kanenenepo bininge pa buya bwa Abisalome; ino umutelanga bu muntu wampikwa bumvu mu kubulwa dikōkeji kadi ntapañani mubi.

Bible udi na bubinga paetudingila amba:

“Vwalai bumuntu bupya.”​—Kolose 3:10.

“Kwineñenya kwenu kekwakikala kwa panja . . . , ino kwikale kwa muntu mufyame wa mu mutyima.”​—1 Petelo 3:3, 4.

Nansha byokebibipilepo kumweka biyampe panja, inoko kya mvubu nakampata i bumuntu bobe. Shi ulonge bukomo, bantu bakakuswa pa mwanda wa ngikadilo yobe itendelwa kupita’ko pa mumwekelo wa ngitu ne bupopoke bobe! Phylicia unena’mba, “Buya bukokanga bantu bukidi, ino bintu bine bikavuluka bantu i buya bwa mutyima obe ne ngikadilo yobe miyampe.”

Le ufītwanga mutyima powitala?

Lelo kodi mulange kutungwa lawa mwanda wa uneñene?

Shi wadi ubwanya, le i kika kyowadi wa kushinta ku ngitu yobe? (Shinka bilondololwa byobe.)

• KIMANO

• BULĒMI

• NYWENE

• BUPUNGA

• MPALA

• LUKOBA

Shi ubaitabijanga’mba en-en ku bipangujo bibidi bibajinji, kadi pa kino kya busatu ubashinka’po bintu bisatu nansha bivule, nabya yuka kino amba: Padi bantu kebakumwenepo bibi na mowimwenine’mo. I kipēla kupityija’byo kipimo ne kushikwa bininge mumwekelo obe.​—1 Samwele 16:7.