1, 2. Le Yesu wafika namani mu ntanda mutuputupu ya Yudea ku ngalwilo kwa munoko wa mvula wa mu mwaka wa 29, ne i bika byamutana’mo? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

I KU NGALWILO kwa munoko wa mvula wa mu mwaka wa 29, Yesu udi mu ntanda mutuputupu ya Yudea, dya kungala kwa Dijiba Difwe. I mushipiditu ujila wamutwala mu kino kifuko pa kupwa’tu kubatyijibwa ne kushingwa māni. Muno i mu ntanda myūmu ya mabwe ne binkolankola, Yesu walonga mafuku 40 ushikilwa na nzala, ulombela ne kulanguluka. Padi mu kino kitatyi, Yehova wesambe na wandi Mwana mwanda wa kumuteakanya ku byādi bimutengēle kumeso.

² Pano Yesu padi mukōke na nzala, Satana wamufwena. Bintu byalongeka bibasokola patōka mwanda wa mvubu utala boba bonso basenswe butōtyi butōka, kubadila’mo ne abe mwine.

3, 4. (a) Le i binenwa’ka byāshilwile nabyo Satana mu matompo abidi mabajinji, ne wādi usaka Yesu alange bika? (b) I muswelo’ka wingidijanga Satana ano manwa amo onka ne dyalelo?

³ Tanga Mateo 4:1-7. Satana wāshilwile matompo abidi mabajinji na binenwa bya munshimunshi bya amba, “Shi wi mwanā Leza.” Le Satana wādi utatana’mba Yesu ke Mwanā Lezapo? Aa. Uno mwanā Leza wa ku mushipiditu mwelwe wādi uyukile senene amba Yesu i Mwana umbedi wa Leza. (Kol. 1:15) Kadi na bubine Satana wādi uyukile binenwa byānenene Yehova mūlu pa lubatyijo lwa Yesu bya amba: “Uno’u i wami Mwana, muswedibwe,  ondoelelwe.” (Mat. 3:17) Satana ye uno wādi usaka Yesu alange amba Shandi ke muntupo ukulupilwa kadi kamutelepo mutyima binebine. Mu ditompo dibajinji dya kwalamuna mabwe ke mikate, Satana udi bwa aye wāipangwile amba: ‘Shi wi Mwanā Leza, mwanda waka Shobe kakudishishepo muno mu ntanda mutuputupu mūmu?’ Mu ditompo dya bubidi dya kwiela panshi kutamba pa kalupango ka pangala pa tempelo​—Satana, udi bwa aye wāipangwile amba: ‘Shi wi Mwanā Leza, le bine ukulupile amba Shobe ukakukinga?’

⁴ Satana wingidijanga ano manwa amo onka ne dyalelo dine. (2 Ko. 2:11) Dyabola wilaijanga kitatyi kikōka batōtyi ba bine nansha kyobatyumukwa mutyima, ebiya kaebalu, divule dine bya munshimunshi. (2 Ko. 11:14) Ukimbanga kwitongola tukulupile amba Yehova kaketusanswapo nansha dimo nansha kwitwitabija kwine. Kadi Dyabola ukimbanga tumone’mba Yehova kakulupilwapo, ne amba kakafikidijapo byaetulaile mu Kinenwa kyandi. Inoko buno i bubela bubi mpata. (Yoa. 8:44) Le i muswelo’ka otubwanya kwibupela?

5. Le Yesu wālondolwele namani ku matompo abidi mabajinji?

⁵ Tubandaulei mwālondolwedile Yesu ku matompo abidi mabajinji. Kātatenepo nansha dimo amba Shandi kamusenswepo, kadi wādi ukulupile Shandi ne pa mfulo. Ne kutatana kwine mpika, Yesu wāpela byāmunenene Satana na kupituluka mu myanda ya mu Kinenwa kya Shandi kya ku bukomo bwa mushipiditu. Pa kutenga pa mwanda, Yesu wāpitulukile bisonekwa mudi dijina dya Leza, Yehova. (Kup. 6:16; 8:3) Le kudi muswelo muyampe kudi Mwanā Leza wa kulombola’mba wādi ukulupile Shandi upityile kutela dijina Dyandi dya pa bula dikulupija’mba Yehova ukafikidija milao yandi yonso? *

6, 7. I muswelo’ka otubwanya kukomena bulwi bwa munshimunshi bwa Satana?

⁶ Tukokeja kukomena bulwi bwa munshimunshi bwa Satana na kukulupila mu Kinenwa kya Yehova ne na kulangulukila pa nshintulwilo ya dijina dya Leza. Shi twingidije potudi byobya binena Bisonekwa pa buswe bwa Yehova ne pa mwamwenanga batōtyi bandi, kubadila’mo ne boba batyumukwe mutyima, nabya tukabwanya kupela bubela bwa Satana bwa amba Yehova kabwanyapo nansha dimo kwitusanswa ne kwitwitabija kwine. (Ñim. 34:18; 1 Pe. 5:8) Kadi shi tulame nyeke mu ñeni amba Yehova uloñanga nyeke bintu mungya nshintulwilo ya dijina dyandi, ketukatatanapo amba ketufwaninwepo kukulupila bininge Mwine ufikidijanga milao.​—Nki. 3:5, 6.

⁷ Le penepo, kitungo kibajinji kya Satana i kitungo’ka? Le i bika bine byakimbanga kotudi? Malondololo āmwekele patōka Satana paātompele Yesu ditompo dya busatu.

8. Le i muswelo’ka wāsokwele Satana mwanda mukatampe mu ditompo dya busatu?

⁸ Tanga Mateo 4:8-11. Mu ditompo dya busatu, Satana wālekele manwa a munshimunshi, wāsokola bine byaādi usaka.  Satana wālombwele Yesu (padi i mu kimonwa) “malopwe onso a ntanda ne ntumbo yao”​—inoko pampikwa kumulombola bukondame bwao. Kupwa wāsapwila Yesu amba: “Nkakupa bino bintu byonsololo’bi shi upone panshi ne kulonga kilongwa kya kuntōta.” * Butōtyi​—uno wādi mwanda mukatampe! Satana wādi usaka Yesu atombokele Shandi ne kwitabija Dyabola bu leza wandi. Satana wālombwele Yesu bintu bibwanya kumweka bu bipēla kusokola. Satana wāmwekeje amba Yesu ukekala na lupusa lonso ne bupeta bonso bwa mizo, kadi kakasusukapo na kuvwala kilukwa kya miba, kutupu kukupilwa nsonde, nansha ke mutyi wa masusu mwine. Dino dyādi ditompo dya bine. Yesu kātatenepo amba Satana kadipo na lupusa pa imbikalo yonso ya ntanda! (Yoa. 12:31; 1 Yo. 5:19) Na bubine, Satana wādi ubwanya kupa Yesu kintu kyo-kyonso mwanda’tu wa kumutalula ku butōtyi butōka bwa Shandi.

9. (a) Le Satana usakilanga batōtyi ba bine bika, ne i muswelo’ka waloñanga bukomo bwa kwitutompa? (b) Le mu butōtyi bwetu mubadilwa bika ne bika? (Tala kapango “Le Butōtyi I Bika?”)

⁹ Dyalelo nadyo, Satana usakanga tumutōte​—bya patōkelela nansha bya munshimunshi. Byadi “leza wa ino ngikadilo ya bintu,” umwenanga mu butōtyi bonso bwa bubela bwa bipwilo bya Babiloni Mukatampe. (2 Ko. 4:4) Inoko byakatondelwepo midiyo ne midiyo ya batōtyi ba bubela, usakanga kutompa batōtyi ba bine balonge bintu kebikwatañenepo na kiswa-mutyima kya Leza. Ukimbanga kwitongola tukimbe bupeta ne lupusa mu yandi  ntanda pa kyaba kya kulondalonda būmi bwa bwine Kidishitu mubadilwa padi ne kususuka “pa mwanda wa boloke.” (1 Pe. 3:14) Shi twadi amba twi baponene mu ditompo dya kuleka butōtyi butōka ne kwikala ba ino ntanda ya Satana, nabya twadi ba kwikala bwa batwe bapona panshi ne kulonga kilongwa kya kutōta Satana, na kumulonga bu wetu leza. Le i muswelo’ka otubwanya kukomena dino ditompo?

10. Lelo Yesu wālondolwele namani ku ditompo dya busatu, ne mwanda waka?

¹⁰ Tala mwālondolwedile Yesu ku ditompo dya busatu. Pa kulombola lulamato lwandi lonso kudi Yehova, wāpangile Dyabola kiponka na ponka, na kunena’mba: “Taluka papo, Satana!” Monka mwaālongele mu matompo abidi mabajinji, Yesu wāpituluka kisonekwa kya mu Kupituluka mu Bijila mwine mudi dijina dya Leza na kunena’mba: “I kilembwe amba: ‘Ufwaninwe kutōta Yehova Leza obe, kadi aye kete ye ofwaninwe kwingidila mingilo ikola.’” (Mat. 4:10; Kup. 6:13) Enka namino Yesu wāpela kukokwa na ntumbo ya ntanda ya kakitatyi katyetye ne būmi bupēla bwampikwa masusu. Wādi ujingulwile amba i enka Shandi kete ufwaninwe kutōtwa ne amba kulonga’tu nansha ‘kilongwa kimo kya kutōta’ Satana kwādi kwa kulombola’mba wakōkela Satana. Yesu wāpelele na kusumininwa Dyabola ekale leza wandi. Yesu pa kupela byonso, “Dyabola wamuleka.” *

11. I muswelo’ka otubwanya kukomena Satana ne matompo andi?

¹¹ Tubwanya kukomena Satana ne matompo a ntanda yandi mibi mwanda, pamo bwa Yesu, netu tudi na butongi bwa kutonga. Yehova i mwitupe kyabuntu kilēme kya bwanapabo bwa kwitongela. Nanshi, i kutupu muntu nansha umo ubwanya kwitulekeja ku bukomo butōtyi butōka​—nansha ke Dyabola mwine, kipangwa kikomo kadi kibi kya ku mushipiditu. Kitatyi ‘kyotwimanija pototo mu lwitabijo’ na lulamato, tudi bwa batwe banenanga’mba: “Taluka papo, Satana!” (1 Pe. 5:9) Vuluka’mba, Satana wālekele’byo enka pāmupelele Yesu na kusumininwa. Mo monka ne Bible witukulupija’mba: “Lwai na Dyabola, nandi ukemunyema.”​—Yak. 4:7.

12. Le mu Edena, Satana wēlombwele namani amba i walwana na butōtyi butōka?

¹² Mu ditompo dya mfulo, Satana wēlombwele amba i walwana mubajinji wa butōtyi butōka. Myaka tununu kunyuma, mu budimi bwa Edena, Satana wālombwele musunsa mubajinji mushikwa washikilwe butōtyi bwa Yehova. Pa kongola Eva, mwine wākanekenye Adama atombokele kijila kya Yehova, Satana wēbatwejeje mu buludiki bwandi ne kwibabikala. (Tanga Ngalwilo 3:1-5; 2 Ko. 11:3; Kus. 12:9) Na bubine, Satana wāikele ke leza wabo, abo nabo bāikala batōtyi bandi, nansha byokebādipo babwanya kuyuka mwine wēbongwele. Kadi, Satana pa kuleta butomboki mu Edena, kālwilepo’nka na bubikadi bwa Yehova, nansha kyepelo kyandi kya kuludika kete, ino wālwile ne na butōtyi butōka. Namani?

13. Le mwanda utala butōtyi butōka utalanga namani ne bubikadi?

 ¹³ Mwanda utala bubikadi utalanga ne butōtyi butōka. I enka Mubikadi umo kete wa bine, Mwine “wapangile bintu byonso,” ye ufwaninwe kutōtwa. (Kus. 4:11) Yehova paāpangile ba Adama ne Eva babwaninine ne kwibatūla mu budimi bwa Edena, wādi usaka mwenda mafuku ntanda yonso iyule bantu babwaninine bene bakamutōta na mutyima tō​—butōtyi butōka butamba ku mityima itōka. (Ngo. 1:28) Satana wālwile na bubikadi bwa Yehova mwanda wāabile kintu kifwaninwe’nka Mfumu Mwinē Lupusa Lonso Yehova kete​—butōtyi.​—Yak. 1:14, 15.

14. Lelo Satana i munekenye mu bulwi bwandi bwa kulwa na butōtyi butōka? Shintulula.

¹⁴ Lelo Satana i munekenye mu bulwi bwandi bwa kulwa na butōtyi butōka? Wābwenye kupalula ba Adama ne Eva kudi Leza. Tamba pene’pa, Satana ulwanga na butōtyi bwa bine, na kukimba kupalula bantu bavule bene kudi Yehova Leza. Satana wāendelele na kutompa batōtyi ba Yehova bāikele’ko kumeso kwa kitatyi kya bwine Kidishitu. Mu myaka katwa kabajinji Y.M., wāletele bupondo bwine bwāsubije kipwilo kya bwine Kidishitu,  kadi mwenda mafuku butōtyi butōka bwāikala bwa abo kebukidi’ko. (Mat. 13:24-30, 36-43; Bil. 20:29, 30) Tamba mu myaka ya katwa ka bubidi Y.M., batōtyi bātwelele mu kitatyi kilampe kya bumisungi bwa ku mushipiditu bobākwetwe na Babiloni Mukatampe, umbikalo wa ntanda yonso wa bipwilo bya bubela. Inoko Satana kabwenyepo kwimika mpango ya Yehova itala butōtyi butōka. Kekudipo kintu kibwanya kukankaja Leza aleke kufikidija mpango yandi. (Isa. 46:10; 55:8-11) Dijina dyandi ditalwa na uno mwanda, kadi uloñanga nyeke bintu kukwatañana na dijina dyandi. Yehova ufikidijanga nyeke mpango yandi!

15. Le i mpangiko’ka yākwete’po Yehova mu Edena pa kupwija myanda ya bantomboki ne pa kukulupija’mba mpango yandi ikafikidila?

¹⁵ Yehova wākwete’po mpangiko kiponka na ponka mu Edena mwanda wa kupwija butomboki ne kukulupija’mba mpango yandi ikafikidila. (Tanga Ngalwilo 3:14-19.) Enka pādi pakidi ba Adama ne Eva mu budimi, Yehova wātyibila bano bantomboki  basatu butyibi, na kwibuleta mungya mobēlondele mu kulonga bubi​—mubajinji Satana, kupwa ke Eva, ku mfulo ke Adama. Mu binenwa byaānenene Satana, kalenga byanzwe wa kubulwa kumweka, Yehova wālaile kwiya kwa “lutundu” lwine lwādi lwa kutalula’ko byobya bilupukile ku butomboki. Luno “lutundu” lwālailwe lwādi lwa kwingila mwingilo mukatampe mu kufikidija mpango ya Yehova itala butōtyi butōka.

16. Pa kupwa kwa butomboki mu Edena, i muswelo’ka wāendeleje Yehova mpango yandi kumeso?

¹⁶ Pa kupwa kwa butomboki mu Edena, Yehova wāendeleje mpango yandi kumeso. Monka motusa kwikimwena mu shapita ulonda’ko, Yehova wākwete’ko mpangiko mwanda wa bantu bampikwa kubwaninina bamutōte mu muswelo muyampe. (Bah. 11:4–12:1) Kadi wāpele balembi bavule ba Bible mushipiditu wandi​—kubadila’mo ne Isaya, Yelemia, ne Ezekyele​—balembe bupolofeto bukunka mutyima bwa kujokejibwa kwa butōtyi butōka. Kuno kujokejibwa i mutwe wa mwanda mukatampe wa mu Bible. “Lutundu” lwālailwe lo lwādi lwa kufikidija buno bupolofeto bonso. Yesu Kidishitu ye wāikele bu kipindi kibajinji kya luno lutundu. (Ngt. 3:16) Monka mwaālombwedile’kyo patōkelela mu malondololo andi ku ditompo dya busatu, Yesu i Mukwatakani wa butōtyi butōka. Bine, Yesu ye utongelwe na Yehova mwanda wa kufikidija bupolofeto bwa kujokejibwa kwa butōtyi butōka. (Kus. 19:10) Wādi wa kunyongolola bantu ba Leza mu bumisungi bwa ku mushipiditu ne kujokeja butōtyi butōka pa kifuko kyabo.

17. Mwanda waka tukwete na bulēme bupolofeto bwa mu Bible butala kujokejibwa kwa butōtyi butōka?

¹⁷ Kubandaula bupolofeto bwa mu Bible butala kujokejibwa kwa butōtyi butōka i kintu kisangaja’po kashā kadi kikomeja lwitabijo. Tukwete na bulēme buno bupolofeto mwanda tutengele kitatyi kikakongakanibwa mu bumo bipangwa byonso bya mūlu ne bya pano panshi mu butōtyi butōka bwa Mfumu Mwinē Lupusa Lonso Yehova. Kadi buno bupolofeto bwitupanga lukulupilo, mwanda budi na myanda imo itupa kikulupiji bininge itanwa mu Kinenwa kya Leza. Lelo i ani motudi kasakepo kumona kufikidila kwa milao ya Yehova—kimfwa lusangukilo lwa baswe betu bafwile, paladisa ya pano pa ntanda ponso, ne būmi bwampikwa mfulo na bukomo bwa ngitu bubwaninine?—Isa. 33:24; 35:5, 6; Kus. 20:12, 13; 21:3, 4.

18. Le i bika byotusa kubandaula mu kino kitabo?

¹⁸ Mu kino kitabo, tusa kubandaula’mo bupolofeto bukunka mutyima budi mu mukanda wa Ezekyele. Kadi bupolofeto buvule mu buno bwisambilanga pa kujokejibwa kwa butōtyi butōka. Tusa kwisambila’mo pa muswelo ukwatañene bupolofeto bwa Ezekyele na bupolofeto bukwabo, pa mobukafikidila kupityila padi Kidishitu, ne motutadilwa nabo.—Tala kapango “Myanda Mikatampe ya mu Ezekyele.”

19. Le ubasumininwa kulonga bika, ne mwanda waka?

¹⁹ Mu ntanda mutuputupu ya Yudea mu mwaka wa 29 Y.M., Satana wākomenwe mu ditompo dyandi dya kusaka Yesu aleke butōtyi butōka. Le batwe netu? Satana i musumininwe bininge kwitupalula ku butōtyi bwa bine. (Kus. 12:12, 17) Nanshi tulomba’mba kino kitabo kitukwashe tusumininwe bininge kukomena Dyabola. Kadi tulombolei na binenwa ne na bilongwa byetu amba twitabije na mutyima umo binenwa bya amba, “Ufwaninwe kutōta Yehova Leza obe.” Nabya, mfulo mfulō tukekala na kyepelo kya kumona mpango milēme ya Yehova ifikidila​—bantu bonso mūlu ne pano panshi bakekala mu bumo mu kupa Yehova bintu bilumbuluke byafwaninwe, ke butōtyi butōka butamba ku mityima itōka kadi!