1. Lelo i ani witupele būmi?

YEHOVA “i Leza mūmi.” (Yelemia 10:10) Aye i Umpangi wetu, kadi ye witupele būmi. Bible unena’mba: “Wapangile bintu byonso, kadi pa mwanda wa kiswa-mutyima kyobe byaikele’ko ne kupangibwa.” (Kusokwelwa 4:11) Bine, Yehova wasakile twikale na būmi. Būmi i kyabuntu kilēme kitamba kudi Leza.​—Tanga Ñimbo ya Mitōto 36:9.

2. I bika byotufwaninwe kulonga pa kwikala na nsangaji mu būmi?

² Yehova i mwitupe byobya byotusakilwa pa kusaka’mba twikale bōmi, kimfwa bidibwa ne mema. (Bilongwa 17:28) Inoko kutabukidila, usakanga tusangele būmi. (Bilongwa 14:15-17) Tufwaninwe kukōkela bijila bya Leza pa kwikala na nsangaji mu būmi.​—Isaya 48:17, 18.

3. Le Kaini pawāipaile Abele, Yehova wālongele’po namani?

³ Bible witufundija’mba būmi bwetu ne bwa bantu bakwabo i bulēme kudi Yehova. Kimfwa, Kaini​—mwanā ba Adama ne Eva​—paālobēle bininge nkasandi Abele, Yehova wādyumwine Kaini aleke bulobo. Inoko Kaini kātejejepo, po pene wālobela’ko bininge, “wātumbukila mwanabo Abele wāmwipaya.” (Ngalwilo 4:3-8) Yehova wāpele Kaini mfuto mwanda wa kwipaya kwawāipaile Abele. (Ngalwilo 4:9-11) Nanshi bulobo ne mushikwa i bibi mpata mwanda bibwanya kwitulengeja twikale bakalabale kadi bantapañani. Muntu wa uno muswelo kakokejapo kukekala na būmi bwa nyeke.  (Tanga 1 Yoano 3:15.) Pa kusangaja Yehova, tufwaninwe kwifunda kusanswa bantu bonso.​—1 Yoano 3:11, 12.

4. Le kijila kimo mu byobāpele bene Isalela kudi Leza kitufundija bika pa mwanda utala kyabuntu kya būmi?

⁴ Myaka tununu ne tununu pa kupita’po, Yehova paāpele Mosesa Mbila Dikumi, wālombwele amba būmi i kyabuntu kilēme. Kijila kimo kinena’mba: “Kokepayañana.” (Kupituluka 5:17) Shi muntu waipaya mukwabo ku kusaka, nandi wādi ufwaninwe kwipaibwa.

5. Lelo Leza umonanga namani kupulumuna dīmi?

⁵ Lelo Leza umonanga namani kupulumuna dīmi? Enka ne būmi bwa mwana udi mu dīmi i bwa mvubu kudi Yehova. Mu bijila byāpelwe bene Isalela, Yehova wānenene’mo amba shi muntu wasanshija mwana-mukaji wa dīmi ne mwana udi munda wafu, muntu’wa nandi ukepaibwa. (Tanga Divilu 21:22, 23; Ñimbo ya Mitōto 127:3.) Kino kitufundija’mba kupulumuna dīmi i kubi.​—Tala Bilembwa bya ku Mfulo 28.

6, 7. I muswelo’ka otukalombola Yehova amba tulēmekele būmi?

⁶ I muswelo’ka otubwanya kulombola Yehova amba tulēmekele būmi bwetu ne bwa bantu bakwabo? I na kuleka kulonga kintu nansha kimo kitūla būmi bwetu ne bwa bantu bakwabo mu kyaka. Nanshi ketufwaninwepo kutoma mfwanka, dyamba nansha bitomibwa bikwabo bikomokomo, mwanda bitusanshijanga kadi bikokeja kwitwipaya.

⁷ Leza ye witupele būmi ne umbidi wetu, o mwanda tufwaninwe kwibingidija mwasakila. Tufwaninwe kulama senene umbidi wetu. Shi bitupu, tukekala ba disubi ku meso a Leza. (Loma 6:19; 12:1; 2 Kodinda 7:1) Ketubwanyapo kutōta Yehova, mwine witupele būmi, shi ketwibulēmekelepo. Nansha byokebipēlapo kuleka bibidiji bibi, Yehova uketukwasha shi tulonge bukomo bwa kulēmeka būmi.

8. I bika byotukalonga pa kulombola’mba ketutūdilepo būmi bwetu ne bwa bakwetu mu kyaka?

 ⁸ Tubefunde amba būmi i kyabuntu kilēme. Yehova ukulupile amba tukalonga bukomo bwa kuleka kutūla būmi bwetu ne bwa bakwetu mu kyaka. Tulombolanga kino mu muswelo otwendeja motoka, motó nansha byendwa nabyo bikwabo. Tupelanga makayo aleta kyaka nansha lūma. (Ñimbo ya Mitōto 11:5) Kadi tuloñanga bukomo bwa kulama mobo etu kutyina akaleta kyaka. Yehova wāsoñenye bene Isalela amba: “Shi koubaka njibo mipya, ufwaninwe kulonga ne kalupango pa musaka obe, kutyina’mba wakaleta mambo a mashi pa njibo yobe mwanda muntu ubwanya kupona’po.”​—Kupituluka 22:8.

9. I muswelo’ka otufwaninwe kwikala na banyema?

⁹ Enka ne muswelo otwikele na banyema udi na mvubu ku meso a Yehova. I mwitupe lupusa lwa kwipaya banyema mwanda wa kumona byakudya, bya kuvwala, ne shi kebatūla būmi bwetu mu kyaka. (Ngalwilo 3:21; 9:3; Divilu 21:28) Inoko ketufwaninwepo kususula banyema nansha kwibepaya mwanda wa kukaya nabo.​—Nkindi 12:10.

10. Lelo tubayuka namani amba mashi bo būmi bwine?

¹⁰ Mashi i ajila ku meso a Yehova mwanda bo būmi bwine. Kaini pa kupwa kwipaya Abele, Yehova wānenene Kaini amba: “Mashi a mwanenu ao andidila pa nshi.” (Ngalwilo 4:10) Mashi a Abele bo bwādi būmi bwandi, o mwanda Yehova wāpele Kaini mfuto mwanda wa kwipaya kwawāipaile Abele. Pa kupwa kwa Dilobe dya mu mafuku a Noa, Yehova wālombwele monka’mba mashi bo būmi bwine. Yehova wāpele Noa ne kisaka kyandi lupusa lwa kudya mwita wa banyema. Wānenene amba: “Banyema  bonso bōmi bendakana bakekala ke byakudya byenu. Monka monemupedile munamuna mibishi, bonso nemupe’bo.” Inoko, Yehova wēbapeleje kudya kintu kimo, amba: “Ino enka mwita ne būmi bwao​—ke mashi ao kadi​—kemufwaninwepo kudya’o.”​—Ngalwilo 1:29; 9:3, 4.

11. Le Leza wāpele muzo wa Isalela musoñanya’ka utala mashi?

¹¹ Yehova wāpeleje Noa kudya mashi, kadi kintu kya myaka 800 pa kupita’po, wāsoñanya monka bantu bandi amba: “Shi mwine Isalela nansha mweni ushikete mu bukata mwenu wakapoya, wakwata nyema wa ntanda nansha kyoni kibwanya kudibwa, ufwaninwe kumwanga mashi akyo ne kupūta’o luvumbi.” Kupwa wānena’mba: “Kemufwaninwepo kudya mashi.” (Levi 17:13, 14) Yehova wādi nyeke usaka bantu bandi bamone mashi bu ajila. Bādi bakokeja kudya mwita, inoko ke mashipo. Kitatyi kyobādi batapa nyema wa kudya, bādi bapungulwila mashi panshi.

12. Lelo bene Kidishitu bamonanga mashi namani?

¹² Myaka kampanda pa kupita’po na pāfwile Yesu, batumibwa ne bakulumpe ba mu kipwilo kya bwine Kidishitu mu Yelusalema bēbungīle pamo mwanda wa kukwata butyibi butala bijila bya mu Mukanda wa Bijila wāpelwe bene Isalela bya kulondwa ne na bene Kidishitu. (Tanga Bilongwa 15:28, 29; 21:25.) Yehova wēbakweshe bevwanije amba mashi i malēme nyeke kwadi ne amba nabo bafwaninwe kwiamona bu ajila. Bene Kidishitu babajinji kebādipo bafwaninwe kudya nansha kutoma mashi, nansha kudya mwita wampikwa kusūmija mashi senene. Shi bālongele namino, bādi ba kuluba pamo bwa abo batōta bilezaleza nansha kulonga busekese. Tamba penepa, bene Kidishitu ba bine bapelanga kudya mashi nansha kutoma’o kwine. Le dyalelo nadyo? Yehova witusakilanga tumone mashi bu ajila.

13. Mwanda waka bene Kidishitu kebetabijangapo kwelwa mashi?

 ¹³ Le kino kishintulula’mba bene Kidishitu bafwaninwe kupela kwelwa mashi? I amo. Yehova i mwitusoñanye tuleke kudya mashi nansha kutoma’o kwine. Shi muñanga wakupeleja kutoma mālwa, le ukeela’o mu mijilo? Nansha dimo! Muswelo umo onka, musoñanya wa kuleka kudya mashi nansha kutoma’o kwine ushintulula’mba ketufwaninwepo kwitabija kwelwa mashi.—Tala Bilembwa bya ku Mfulo 29.

14, 15. Mwanda waka bene Kidishitu balēmekanga būmi ne kukōkela Yehova?

¹⁴ Le bikekala namani shi muñanga wakunena’mba usa kufwa shi kwelelwepo mashi? Muntu ne muntu ufwaninwe kutonga shi ukakōkela kijila kya Leza kitala mashi. Bene Kidishitu balēmekele bininge kyabuntu kya Leza kya būmi, o mwanda bakimbanga miswelo mikwabo ya bundapi mwa kwikadila bōmi; ino kebetabijangapo kwelwa mashi.

¹⁵ Tuloñanga bukomo bwa kulama būmi, kadi byobudi bulēme ku meso a Leza, ketwitabijangapo nansha dimo kwelwa mashi. I kya mvubu bininge kukōkela Yehova pa kyaba kya kukimba kulepeja būmi bwetu na kuleka kumukōkela. Yesu wānenene amba: “Yewa ense usaka kupandija būmi bwandi ukebujimija, ino yewa ense ujimija būmi bwandi pa mwanda wa amiwa ukebumona.” (Mateo 16:25) Tusakanga kukōkela Yehova mwanda tumusenswe. Uyukile kyokya kiyampe kotudi, o mwanda netu tumonanga būmi bu bulēme kadi bujila, monka mwibumwena Yehova.​—Bahebelu 11:6.

16. Mwanda waka bengidi ba Leza bamukōkelanga?

¹⁶ Bengidi ba Yehova ba kikōkeji basumininwe kukōkela kijila kitala mashi. Kebadīngapo mashi nansha kutoma’o,  kadi kebetabijangapo bundapi bulomba kwelwa mashi. * Inoko, betabijanga bundapi bukwabo mwanda wa kupandija būmi bwabo. Bakulupile amba Umpangi wa būmi ne mashi uyukile kyokya kiyampe kobadi. Lelo nobe ukulupile nankyo?

17. Le i mwingidijijo’ka umo kete wa mashi wādi witabijibwe na Yehova mu Isalela?

¹⁷ Mu Mukanda wa Bijila obāpele Mosesa kudi Leza, Yehova wālombwele bene Isalela amba: “Mwanda būmi bwa ngitu budi mu mashi, kadi ami mwine napāna’o pa kisōkelo mwanda wa mupūte [nansha’mba mulekelwe] bubi bwenu, ke-pantu i mashi apūtanga bubi kupityila ku būmi budi’mo.” (Levi 17:11) Kitatyi kyādi kijilula bene Isalela, bādi balomba Yehova ebalekele na kumulambula nyema ne kunena kitobo apungulwile mashi amo pa kisōkelo kya ku tempelo. Uno o muswelo umo kete wādi witabijibwe na Yehova wa kwingidija mashi ku bene Isalela.

18. Le kitapwa kya Yesu i kitupe mukenga’ka?

¹⁸ Pāile Yesu pano pa ntanda, wāpingakenye kijila kitala bitapwa bya banyema na kupāna būmi bwandi nansha mashi andi, mwanda wa tulekelwe bubi bwetu. (Mateo 20:28; Bahebelu 10:1) Būmi bwa Yesu bwādi na mvubu enka ne paāpwile kusangulwa wāenda mūlu. Ye kyālengeje Yehova ape bantu bonso mukenga wa kwikala na būmi bwa nyeke.​—Yoano 3:16; Bahebelu 9:11, 12; 1 Petelo 1:18, 19.

19. I bika byotufwaninwe kulonga pa kusaka’mba tutōke “ku mashi a bantu bonso”?

 ¹⁹ Tufwijanga’ko Yehova pangala pa kyabuntu kyandi kya būmi! Kadi tusakanga kulombola bantu amba shi bekale na lwitabijo mudi Yesu, bakamona būmi bwa nyeke. Tusenswe bantu, o mwanda tuloñanga bukomo bwetu bonso bwa kwibafundija mwa kumwena būmi. (Ezekyele 3:17-21) Nanshi, pamo bwa mutumibwa Polo, tubwanya netu kunena’mba: “Natōka ku mashi a bantu bonso, mwanda nkyalekelepo kwimusapwila madingi onso a Leza.” (Bilongwa 20:26, 27) Bine, tulombolanga’mba tulēmekele bininge būmi ne mashi na kusapwila bakwetu myanda ya Yehova ne būmi mobwikadile na bulēme kwadi.