1. Shintulula mwāikadile njia ya Mata ne bine byēilengeje.

MATA wādi ubwanya kwikimona mu ñeni—kibundu kya mwanabo, mutá mujike dibwe ku kibelo. Wādi mulēmenenwe na njia na mulēmena dibwe dishityilwe ku kibundu kya mwanabo. Wādi ubwanya kulanga amba Lazalasa wafu lonso. Mafuku aná tamba kasha ufwa, wādi mulēmenenwe na madilo, balunda ne bantu bādi bāya kumusenga.

2, 3. (a) Mata wāivwene namani paāmwene Yesu? (b) Le binenwa bya mvubu bya Mata byālombwele bika padi?

² Ino pano, Mata bemene na muntu wādi upwene mpata na Lazalasa. Paāmwene Yesu padi po pene paāivwanine’ko bulanda, mwanda ye muntu umo kete ntanda yonso wādi ubwanya kupandija mwanabo. Inoko, Mata wāsengelwe kitatyi kyaādi na Yesu panja pa kakibundi ka ngulu ka Betani. Wākankamikilwe na kanye ne lusa lwa Yesu mu kakitatyi’tu katyetye kaāshikete nandi. Wāmwipangwile bipangujo byāmukweshe alangulukile pa lwitabijo lwandi ne nkulupilo yandi pa mwanda utala lusangukilo. Ino mīsambo yātwele Mata ku kunena binenwa bya mvubu byaādi kanene kashā, bya amba: “Nayūka byōdi Kishiditu, Mwana Leza, yewa wadi usaka kwiya pano panshi.”—Yoa. 11:27.

³ Monka mwibilombwela bino binenwa, Mata wādi mwana-mukaji wa lwitabijo lukomo. Myanda mityetye’tu itusapwila Bible padi, itufundija bufundi bwa mushike bubwanya kwitukwasha tukomeje lwitabijo lwetu. Namani? Pa kusaka tuyuke kino, tubandaulei bidi mānga ya Mata isambilwe’po mu Bible.

4. Le kisaka kya ba Mata kyādi kya muswelo mukwabo namani, ne i kipwano’ka kyādi kipwene kyabo kisaka na Yesu?

⁴ Pādi ke papite myeji. Lazalasa wādi ukidi mūmi kadi mukomo nkē. Bādi ba kutambula mweni wa bulēme ku njibo yabo ya mu Betani, uno mweni i Yesu Kidishitu. Lazalasa, Mata, ne Madia bādi mu kisaka kya muswelo mukwabo—bana na bana basatu batame bādi bashikete mu njibo imo. Bakimbi bamo bafwatakanyanga  amba, Mata ye wādi kaka wabo, mwanda wādi wingila bu mufikilwa kadi kyaba kimo utelwanga dibajinji. (Yoa. 11:5) I kutupu mwa kuyukila shi umo wa mu bano basatu wāsongele nansha kusongwa. Nansha nankyo, abo bonso bāikele balunda ba Yesu ba pa mutyima. Mu bula bwa mwingilo wandi mu Yudea, mwine mwaātenwe na kupangwapangwa ne lwana, Yesu wākashikete kwa ba Mata. Na bubine, wāsangedile kino kifuko kya ndoe ne kyaālaminwe’ko senene.

5, 6. (a) Mwanda waka Mata wādi muvudilwe bya kulonga kitatyi kyāile Yesu? (b) Le Madia wālongele namani pa mukenga wāmwekele kitatyi kyāile Yesu kwabo?

⁵ Mata wādi wingila bininge mwanda wa kulumbulula njibo ne kutundaila bāya. Wādi mwana-mukaji nkanka, nkomokomo, kyaba kyonso wādi na bivule bya kulonga. Ne pano pāile Yesu kwibapempula, wālongele enka nabya. Wāteakenye byakudya bya pa bula na bisombelwa bivule mwanda wa mweni wabo mulēme padi ne bya bendi nandi. Tamba kala, kizaji kyādi na mvubu mikatampe. Shi mweni wafika, bādi bamwimuna lwimu lwa ku kanwa, bamuvūla bikwabilo, bamoija ku maulu ne kumushinga ku mutwe wandi māni anunka biya. (Tanga Luka 7:44-47.) Bādi bakimbila mweni pa kulāla payampe ne kumudisha.

⁶ Ba Mata ne Madia bādi bekwete’ko na kaji. Madia obalangilanga amba ye wādi na mutyima wa kwifunda, ye uno wākweshe’ko mwanabo ku kaji kumeso kwa Yesu kufika. Ino Yesu pa kufika, bintu byashinta. Yesu wāmwene bu kino kitatyi i kitatyi kya kufundija—ke kufundija bantu badi’po kadi! Yesu wādi mwishile na bendeji ba bipwilo ba mu oa mafuku, aye wādi ulēmekele bana-bakaji ne kadi wādi wibafundija myanda ya Bulopwe bwa Leza, mutwe wa mwanda wa mwingilo wandi. Madia, wākwatakenye na kyanga uno mukenga, washikata ku maulu andi ne kulonda binenwa byonso byaādi unena.

7, 8. Mwanda waka Mata wāivwene nsungu ku mutyima, ne wāsokwele’yo namani?

⁷ Fwatakanya nsungu yāimvwene Mata ku mutyima. Na bino bidibwa byonso byaādi wa kutēka ne mingilo mikwabo ya kwingidila beni babo, bino byonso byākambakenye mutyima wandi ne kumupuakanya. Pawādi ukutakuta na kaji, umwene mwanabo ushikete kumukwasha’ko mpika, le wāmukengwile, kwiikija bya bulobo ne kujinga mpala? Ke kya kutulumukapo shi wēbilongele. Kādipo wa kwingila uno mwingilo onso bunka bwandi!

⁸ Mfulo mfulō, Mata wākomenwa kufya bulobo bwandi. Wamutyiba Yesu, kanena’mba: “Abe Mfumwami, lelo kwakaminwepo mwanetu uno wandekela mīngilo bunka kwami? bamunene bidi, ankwashepo.” (Luka 10:40) Bino i bishima bikomo. Malamuni mavule alamunanga kino kipangujo amba: “A Mfumwami, le  wibimwene bu biyampe . . . ?” Penepo wānena Yesu adingile Madia, mwanda wa ende akengile.

9, 10. (a) Le Yesu wālondolwele Mata bika? (b) Le tubayuka namani amba Yesu kāsebwilepo mwingilo mukomo wāingile Mata?

⁹ Malondololo a Yesu ye ano ātulumwine Mata, monka moatulumwinanga batangi bavule ba Bible. Wāmulondolwele na kanye amba: “Abe Mata! Abe Mata! udi ne mutyima wa kukambakana mwanda wa bingi bingi, ino mutyima obe keushiketepo biyampe. Nanshi i kimo kyonka kifwaninwe, ino Madia aye watongela kyokya kiyampe kya kubulwa kumunyongololwa, mhm.” (Luka 10:41, 42) Le Yesu wādi usaka kunena bika? Le wātelele Mata bu muntu usenswe bintu bya ku ngitu? Le wāsebwile mwingilo mukomo waādi wingila wa kutēka bidibwa?

¹⁰ Mhm. Yesu wāmwene amba kukanina kwa Mata kwādi kwa buswe kadi kuyampe. Kadi, kāmwenepo amba kizaji kipitepite kyādi kibi. Wāitabije, “bidibwa bikatampe” byobāmwityile kwa Mateo mafuku kunyuma. (Luka 5:29) Mwanda mukatampe udi’po ke bidibwapo byātēkele Mata, aa, ino mwanda i kutūla kwāebitūdile pa kifuko kibajinji. Mwanda wādi utele mutyima ku kutēka bidibwa bivulevule, ino wāvulaminwe bintu bine bya mvubu. Le i bintu’ka?

11, 12. Le Yesu wādingile Mata na kanye namani?

¹¹ Yesu, Mwana wa bunka wa Yehova Leza, wāile ku njibo ya ba Mata kufundija bubinebine. I kutupu kintu nansha kimo, kubadila’mo ne bidibwa byandi bya musonso ne kwibitēka, kyādi na mvubu mikatampe. Mobimwekela, Yesu kāsangedilepo Mata abulwe uno mukenga umo kete wa kukomeja lwitabijo lwandi, ino wāmulekele aye mwine atonge. * Inoko kudi kintu kikwabo, Mata kanena Yesu aningile mwanabo Madia nandi abulwe uno mukenga.

¹² Yesu wālemunwine Mata na kanye, wātela dijina dyandi misunsa ibidi mwanda wa kumutalaja bulobo, kadi wāmukulupija amba, kafwaninwepo kwikala na ‘mutyima wa kukambakana mwanda wa bingi bingi, kadi keushiketepo biyampe.’ Bidibwa’tu bityetye bya mu nsāni umo nansha abidi byādi bibwane, nakampata shi padi masobo a ku mushipiditu. Nansha bikale namani, Madia  kādipo wa kunyongololwa “kintu kiyampe” kyaātongele—ke kufundijibwa na Yesu kadi!

13. Le i ñeni’ka yo tubwanya kuboila ku muswelo wālemunwinwe Mata na Yesu?

¹³ Balondi ba Kidishitu ba dyalelo, babwanya kuboila ñeni ku ino nsekununi yālongekele kwinjibo. Ketufwaninwepo kuleka kintu nansha kimo kitādile ‘kulandapala pa mutyima’ kwetu kwa kusaka kwifunda myanda ya Leza. (Mat. 5:3) Kitatyi kyotwiula buntu bwa Mata, bukankamane bwandi mu mwingilo, ketufwaninwepo nansha dimo kwikala na ‘mutyima wa kukambakana kadi keushiketepo’ pa mwanda wa kizaji kya bintu bya mvubu mityetye, ino twabulwa bintu bine bya mvubu. Potwitana na banabetu betabije, kintu kibajinji ke mwanda’po’tu wa kupāna nansha kutambula bidibwa bya musonso, ino i mwanda wa kwikankamika ne kwipa byabuntu bya ku mushipiditu umo ku mukwabo. (Tanga Loma 1:11, 12.)  Nansha’tu bidibwa bityetye bibwanya kulengeja kino kitatyi kikale kikankamika.

14. Le i kika kilombola amba Mata i mwitushile kimfwa kiyampe mu mwanda utala kwitabija madingi?

¹⁴ Le Mata wāitabije madingi a kanye a Yesu, ne kuboila’ko ñeni? Bine wāitabije’o. Mutumibwa Yoano, pa kwanza kusekununa ino mānga itenga mutyima ya mwanabo na Mata, wituvuluja amba: “Ke-muntu Yesu wadi wibasenswe ne Mata, ne mwanabo, ne Lazalasa mwine kumo.” (Yoa. 11:5) Myeji yādi ke mipite’po tamba kasha Yesu wenda ku Betani monka motwanenenanga kūlu’ku. I kimweke patōka amba Mata kāpumpwinyepo madingi amupēle Yesu nansha kumulamina kiji. Ino wālamine’o ku mutyima wandi. Ne mu uno mwanda namo, i mwitushile kimfwa kiyampe kya lwitabijo, le i ani motudi kasakilwangapo kulemununwa kitatyi kimo?

15, 16. (a) Le Mata ye uno wālongele namani pābelele mwanabo? (b) Mwanda waka lukulupilo lwa ba Mata ne Madia lwāpwile?

¹⁵ Kitatyi kyābelele mwanabo, bimweka bu Mata wālongele bukomo bwa kumulama. Wālongele kintu kyonso kyaādi ubwanya mwanda kumutalaja misanshi ne kumukwasha akome. Nansha nabya, ino misongo ya Lazalasa yābaile’ko bininge. Bamwanabo bana-bakaji bādi bashikete nandi mansá na mansá mwanda wa kumulama. Bine divule dine kitatyi kyādi kitala Mata mwenda mukōbokela mu mpala ya mwanabo, i uno wādi uvuluka myaka mivule yobāshikete nandi mu bitatyi bya nsangaji ne bya makambakano byobāpityije pamo!

¹⁶ Pobyāmwekele amba Lazalasa kafu, ba Mata ne Madia batuma musapu kudi Yesu. Wādi usapula kuntu kwendwa lwendo lwa mafuku kubwipi kwa abidi. Musapu wabo wādi’tu mwīpi, wa’mba: “Abe Mfumwetu, kuno, yo-o! uno ōsenswe byamalwa wabela.” (Yoa. 11:1, 3) Bādi bayukile amba Yesu wādi usenswe mwanabo, kadi bādi na lwitabijo amba ubwanya kulonga kyonso kyabwanya kulonga mwanda wa kukwasha mulunda nandi. Le bādi bakikulupile amba Yesu usa kufika kumeso kwa kitatyi pokebyakolele? Shi bādi bakulupile nankyo, lukulupilo lwabo lwāpwile. Lazalasa wāfwile.

17. Le i bika byātyumwine Mata mutyima, ne wālongele namani paāivwene amba Yesu kadi kubwipi na kibundi?

¹⁷ Ba Mata ne Madia bādi badila mwanabo pamo, belongolola mwa kukamujīkila ne kutambula beni bavule ba mu Betani ne bantu batamba ku tubundi twa mufula. Kufika ne pano, Yesu wādi kaile. Kitatyi pa kwenda kipita, Mata ye uno wātyumukilwe mutyima. Mfulo mfulō, mafuku aná pa kupwa kwa Lazalasa kufwa, Mata wāivwana amba Yesu kadi kubwipi na kibundi. Byaādi mwana-mukaji  nkanka, ne mu kino kitatyi kya byamalwa, Mata waimana kwampikwa kulombola Madia, waenda lubilo kukasambakana Yesu.—Tanga Yoano 11:18-20.

18, 19. Le Mata wālombwele lukulupilo’ka, ne mwanda waka lwitabijo lwandi i lwa kutendelwa?

¹⁸ Mata pa kumona Mfumwandi, wanena byādi mu mutyima wandi, byādi bibakambakanya aye ne Madia mu bula bwa mafuku: “Abe Mfumwami, shi wadipo longa nankyo mwanetu kafwilepo.” Ino Mata wādi ukidi na lukulupilo ne lwitabijo. Wābwejeje’ko amba: “Kadi ne pano pene ndyūkile kyonso kyo wakalomba kudi Leza, Leza ukakupa’kyo.” Penepo Yesu wānena kintu kimo kyākankamikile lwitabijo lwandi amba: “Mwanenu usangukanga.”—Yoa. 11:21-23.

¹⁹ Mata wādi ulangile amba Yesu wādi wisambila pa lusangukilo lwa mafuku a ku meso, o mwanda wātentulwile amba: “Kuyūkako ngyūkile’mba, ukasangukanga ponka pa kusanguka pa difuku  dya mfulo.” (Yoa. 11:24) Lwitabijo lwandi mu buno bufundiji i lwa kutendelwa. Bendeji bamo ba bipwilo bya Bayuda, betwa bu Basadusea, bādi batuna amba lusangukilo keludi’kopo, nansha byobwādi bufundiji bupotoloke bwa mu Bisonekwa bya ku bukomo bwa mushipiditu. (Dan. 12:13; Mako 12:18) Ino Mata wādi uyukile amba, Yesu ufundijanga lukulupilo lwa lusangukilo kadi kemusangule bantu—nansha byaādi kasangwile muntu ke mulonge mafuku mangi pamo bwa Lazalasa. Kādipo uyukile byādi biya kumeso.

20. Shintulula binenwa bya Yesu bikomo kwilwa bisonekelwe mu Yoano 11:25-27 ne malondololo a Mata.

²⁰ Yesu wānenene binenwa bikomo kwilwa amba: “Ami uno ne kisangukilo, ne muya mwine.” Na bubine, Yehova Leza wāpele wandi Mwana lupusa lwa kusangula bantu bavule mu mafuku āya kumeso. Yesu wāipangwile Mata amba: “Le ubaitabija’byo a?” Kupwa Mata wamulondolola monka motwanenenanga ku ngalwilo kwa uno shapita. Mata wādi witabije amba Yesu wādi Kidishitu, nansha Meshiasa, Mwanā Yehova Leza, kadi amba ye aye wālailwe na bapolofeto amba ukāyanga mu ino ntanda.—Yoa. 5:28, 29; tanga Yoano 11:25-27.

21, 22. (a) Le Yesu wālombwele namani amba wāimvwene bulanda paāmwene bantu bādi badila? (b) Shintulula mwāikadile lusangukilo lwa Lazalasa.

²¹ Le ba Yehova Leza ne wandi Mwana, Yesu Kidishitu, bamwene lwitabijo pamo bwa lwa Mata bu ludi na mvubu? Myanda yālondele’po yēmwenine Mata, yāletele malondololo mapotoloke. Wāendele lubilo kukēta mwanabo mwana-mukaji. Kupwa, wamona Yesu mukwatwe bulanda bukatampe pawisamba na Madia ne bantu bavule bādi badila pamo nandi. Wamona Yesu usumija impolo ne kulombola bulanda bukatampe ne masusu aletanga lufu. Wāivwene Yesu unena batalule dibwe dyādi dishityilwe ku kibundu kya mwanabo.—Yoa. 11:28-39.

²² Mata byaādi mwana-mukaji wa kyanga, wāpela amba umbidi wādi ke mwanze kununka mwanda kepadi mafu aná. Yesu wāmuvuluja amba: “Le nkyakunepo’mba: Shi witabije nankyo ukamonanga ntumbo ya Leza, a?” Wāitabije ne kumona wamona ntumbo ya Yehova Leza. Enka pene’pa, Yehova wapa wandi Mwana bukomo bwa kusangula Lazalasa! Langa’po bidi bino bitatyi mobyāshadile mu ñeni ya Mata kufika ne ku mfulo kwa būmi bwandi: Diwi dikatampe dya Yesu dita’mba, “Abe Lazalasa, lupukamo!”; lunwa lwaivwanikile mu mutá mwādi mulele Lazalasa aye pa kwimana, muvungwe bisandi byobāmuvungile’mo pa kumujīka, utambila ku kibelo kya mutá; musoñanya wa Yesu wa’mba “muvungululeimo, ēnde”; ne nsangaji mikatampe yāivwene ba Mata ne Madia pa kuponena mu kyadi kya mwanabo. (Tanga Yoano 11:40-44.) Njia yādi ku mutyima wa Mata ne koyaya jimejime!

23. Le ba Yehova ne Yesu basakanga kukulongela bika, le nobe i bika byofwaninwe kulonga?

 ²³ Ino mānga ilombola amba lusangukilo lwa bafwe ke māngapo ya kufwatakanya; i bufundiji bwa mu Bible bukunka mutyima kadi i mānga yālongekele. (Yoba 14:14, 15) Yehova ne wandi Mwana badi na mutyima wa kupala mpalo bantu ba lwitabijo, enka na mobālongele’byo kudi ba Mata, Madia ne Lazalasa. Bakulamine nobe ino mpalo shi wikale na lwitabijo.

24. I myanda’ka ya mfulo ya Mata itulombola Bible?

²⁴ Nsekununi ya mu Bible itela monka Mata musunsa’tu umo kete. Kwādi ku ngalwilo kwa yenga wa mfulo wa būmi bwa Yesu pano pa ntanda. Yesu pa kuyuka masusu ādi amutengele, waenda monka ku Betani kukashikata nabo. Wādi wa kwenda makilometele 3 tamba kwine’kwa pa kufika ku Yelusalema. Ba Yesu ne Lazalasa bādi badya ku njibo ya Shimona wa makopo, kwine’kwa tubatana musunsa wa mfulo myanda ya uno muntu otwisambila’po: “Mata ye wadi wibalama.”—Yoa. 12:2.

25. Mwanda waka bipwilo bya dyalelo bidi na dyese pa kwikala na bana-bakaji badi pamo bwa Mata?

²⁵ Bine, uno mwana-mukaji nkanka i kimfwa’po kashā! Musunsa mubajinji watelelwe mu Bible, udi mu mingilo; kadi musunsa wa mfulo watelelwe’mo, wingilanga’nka kwingila, mwanda wa kuvuija bisakibwa bya bantu bamujokolokele. Bipwilo bya balondi ba Kidishitu dyalelo bidi na dyese pa kwikala na bana-bakaji badi pamo bwa Mata—bankanka kadi ba kizaji, bengidija mafuku onso lwitabijo lwabo na kukwasha bakwabo. Lelo Mata wāendelele kulonga’nka namino? Mobimwekela, i amo. Shi wāendelele kulonga’nka namino, nankyo wālongele bya tunangu, mwanda kwādi kukidi bikoleja bya kūminina.

26. Le lwitabijo lwa Mata lwāmukweshe alonge bika?

²⁶ Mwenda mafuku, Mata wādi wa kūminina lufu lusansa mutyima lwa Mfumwandi muswedibwe, ke Yesu kadi. Kadi, boba banzazangi ba nshikani bāmwipaile badi kebasake kwipaya ne Lazalasa mwine, mwanda bantu bavule bādi betabija pa kumona lusangukilo lwandi. (Tanga Yoano 12:9-11.) Bine, lufu lwāketele kijimba kya buswe kyādi kilungile Mata na banababo. Ketuyukilepo muswelo ne kitatyi kyobyālongekele, ino tubwanya kukulupila kino: Lwitabijo lulēme lwa Mata lwāmukweshe ōminine kufika ne ku mfulo. O mwanda i biyampe bene Kidishitu ba dyalelo beule lwitabijo lwa Mata.