1. Mwanda waka mu Shilo muyudile njia ne miyoa?

SAMWELE udi na njia mikatampe mu Shilo. Bimweka bu kibundi kyonso kiyoyokota miyoa. Le i ku mobo anga kutamba miyoa ya bana-bakaji ne ya bana, bādi na bulanda pa kuyuka’mba bashabo, balume, bana, ne banababo kebakajokapo monka? Tuyukile’tu amba Isalela wājimije bashidika 30 000 ku divita dikatampe dyobalwile na bene Fidishitia, kinondanonda’tu na kupwa kujimija bashidika 4 000 ku divita dikwabo.—1 Sam. 4:1, 2, 10.

2, 3. Lelo i byamalwa’ka byēlondele bine byāletele bumvu ne kujimija ntumbo mu Shilo?

² Kino kyādi’tu kyamalwa kimo mu byamalwa byādi bya kulonda’ko. Bana babidi babi ba Mupidishitu Mukatampe Edi, ba Hofini ne Finease, bātambile panja pa Shilo na dikumbo dikola dya kipwanino. Dyādi dikalanga nyeke mu kifuko kikola kya kipema—tempelo idi pamo bwa dipema—uno sanduku mulēme wādi welekeja kwikala’po kwa Leza. Bantu bāselela dikumbo ku divita, na kulanga pakubulwa ñeni amba dikekala bu kikūya kadi dikebapa bushindañani. Ino bene Fidishitia bakwata dikumbo, baipaya ba Hofini ne Finease.—1 Sam. 4:3-11.

³ Kipema kya mu Shilo kyādi kilēme pomwādi dikumbo mu tutwa na tutwa twa myaka. Pano kedikidi’mopo. Pa kwivwana uno musapu, Edi mununu wa myaka 98 wapona kimvundanyuma paādi ushikete ne kufwa wafwa. Muko wandi mwana-mukaji, waikele ke wakishala mu dine difuku’dya, nandi wafwa pa kubutula. Kumeso kwa kufwa wanene amba: “Ntumbo i mifunduke kudi Isalela.” Na bubine, kibundi kya Shilo kekyāshelepo mokyādi kikadile kala.—1 Sam. 4:12-22.

4. Le i bika byotusa kwisambila’po mu uno shapita?

⁴ Le Samwele wādi ukokeja namani kunekenya kuno kutyumukwa mutyima kwa malwa? Le lwitabijo lwandi lwādi lwa kuninga na kino kikoleja mwanda wa kukwasha bantu bābudilwe kwiubija mudi Yehova ne bābudilwe katokwe kandi? Batwe bonso dyalelo twikondanga kyaba kimo na ngikadilo mikomo ne na kutyumukwa mutyima bibwanya kuzozeja lwitabijo lwetu, nanshi tutalei ñeni mikwabo yotukokeja kuboila kudi Samwele.

5, 6. Le i bika binena nsekununi ya mu Bible pangala pa myaka 20, ne i bika byādi bilonga Samwele mu bula bwa ino myaka?

⁵ Pano nsekununi ya mu Bible keyādipo ikisambila padi Samwele ino yādi keisambila mpata pa Dikumbo dikola, itulombola mwāsusukile bene Fidishitia pa kwidisela kadi bādi banenwe’nka kwaluja’dyo. Papita myaka 20, penepa nsekununi keisambila monka padi Samwele. (1 Sam. 7:2) Le i bika byaādi ulonga mu bula bwa ino myaka yonso? Tutalei munenena’po Bible.

⁶ Bible witulombola amba kumeso kwa ino myaka kushilula, “kinenwa kya Samwele kyafika ku Isalela enselele.” (1 Sam. 4:1) Mānga itulombola amba pa kupwa kwa ino myaka, wādi na kibidiji kya kupempula bibundi bisatu mu Isalela, ulonga namino mwaka ne mwaka, upwija makambakano ne myanda. Kupwa wādi ujokela kwandi mu Lama. (1 Sam. 7:15-17) Na bubine, Samwele wādi nyeke muvudilwe bya kulonga, ne mu bula bwa ino myaka 20 mwine, wādi na bingi bya kulonga.

7, 8. (a) Le Samwele wāsapwidile bantu musapu’ka pa kupwa kwa myaka makumi abidi a mwingilo mukomo? (b) Lelo bantu bāitabile namani ku musapu wa Samwele?

⁷ Busekese ne bilongwa bibi bya bana ba Edi byātyumwine lwitabijo lwa bantu. Bimweka bu byālengeje bavule bafule ku kutōta bankishi. Ino pa kupwa kwa myaka makumi abidi a mwingilo mukomo, Samwele wālombwele bantu uno musapu amba: “Shi mwaluka kudi Yehova ne mutyima wenu onso, nankyo fundulai bileza bingi ne Ashetalote umbukata mwenu; kadi tai mityima yenu kudi Yehova ne kumwingidila enka aye kete, kabidi ukemunyongolola mu kuboko kwa bene Fidishitia.”—1 Sam. 7:3.

⁸ “Kuboko kwa bene Fidishitia” kwādi kekulema mpata padi bantu. Bashidika ba Isalela pa kunekenibwa ku divita, bene Fidishitia bāmwene bu babwanya pano kususula bantu ba Leza mobasakila. Ino Samwele wākulupije bantu amba bintu bikokeja kushinta shi enka’tu bājokele kudi Yehova. Lelo bāitabije? Samwele wasangala bininge pa kwibamona bela bilezaleza byabo ne kushilula ‘kwingidila Yehova enka kete.’ Samwele wakongakanya kitango mu Mizipa, kibundi kyādi mu ntanda ya ngulu dya kungala kwa Yelusalema. Bantu bebunga, balonga kijila nzala, kadi besāsa bubi bwabo bwa kutōta bilezaleza.—Tanga 1 Samwele 7:4-6.

9. Le bene Fidishitia batene mukenga’ka, ne bantu ba Leza bālongele’po namani pādi pafwena kyamalwa?

 ⁹ Inoko, bene Fidishitia bāivwene amba bene Isalela i bebunge, penepa bamona’mba i mukenga muyampe. Batuma bashidika babo ku Mizipa bakepaye bano batōtyi ba Yehova. Bene Isalela baivwana amba kyamalwa kyadi kifwena. Bashilula kuzakala ne kulomba Samwele ebalombele’ko kudi Leza. Samwele nandi walongela monka, waela ne kitapwa. Mu bula bwa kino kikumekume kikola, bashidika bene Fidishitia bakatamba kibundi kya Mizipa. Penepa Yehova walondolola milombelo ya Samwele. Na bubine Yehova wafitwa bininge. “Wakungula mukungulo mukatampe mwine mu dyodya difuku’dya padi bene Fidishitia.”—1 Sam. 7:7-10.

10, 11. (a) Le i kika kinenenwa amba mukungulo wākungwije Yehova ku bibumbo bya bulwi bya bene Fidishitia wādi mwishile na mikwabo? (b) Lelo divita dya ku Mizipa dyāfudile namani?

¹⁰ Le pano, tubwanya kulanga amba bano bene Fidishitia bādi pamo bwa bana batyetye bakwatwa moyo kebakefye kunyuma kwa bainabo kitatyi kyobaivwana mukungulo? Mhm, bano bādi bashidika bakomokomo. Nanshi, padi bādi kebaivwene mukungulo wa uno muswelo kashā. Le kyebazakaja i bukata bwa uno “mukungulo mukatampe” kutabuka? Le i kutamba kowatamba kūlu kutōka’ni, nansha nansha ku ngulu? Nansha byoketuyukilepo byonso, ino bene Fidishitia bavutakanibwe ñeni bibi. Mu kano kavutakanya, bintu byashinta na mu kukopa kwa diso, abo baile kutambañana kebapangwa’ko lubilo. Bana-balume ba Isalela bebatamba mu Mizipa, bebakomena, ne kwibapangila kulampe kunshi dya kupona kwa Yelusalema.—1 Sam. 7:11.

¹¹ Dino divita dyāshintyile bintu. Bene Fidishitia bādi ke banyema kyaba ne kyaba mu mafuku onso ādi Samwele bu mutyibi. Bibundi byonso byājokela ku bantu ba Leza.—1 Sam. 7:13, 14.

12. Lelo kunena’mba Samwele ‘walongele bya boloke’ kushintulula bika, ne i ngikadilo’ka yāmukweshe endelele kwingila?

¹² Tutwa na tutwa twa myaka pa kupita’po, mutumibwa Polo wābadīle Samwele mu batyibi ne bapolofeto ba kikōkeji bāikele “kulonga byaboloke.” (Bah. 11:32, 33) Samwele wādi bine ukwasha bakwabo balonge biyampe ne byoloke ku meso a Leza. Wāendelele kwingila senene mwanda wādi utengele Yehova na kitūkijetyima, uvuija mwingilo wandi na kikōkeji nansha byaādi utyumukwa mutyima. Wālombwele kadi mushipiditu wa kufwija’ko. Pa kupwa kunekenya ku Mizipa, Samwele wāimikile mulawalawa mwanda wa kuvuluka muswelo wākweshe Yehova bantu bandi.—1 Sam. 7:12.

13. (a) Le i ngikadilo’ka yotufwaninwe kwikala nayo shi tusaka kwiula Samwele? (b) Le molangila i kitatyi’ka kyomona bu kiyampe kutamija ngikadila na ya Samwele?

 ¹³ Lelo nobe ukimbanga “kulonga byaboloke”? Shi i amo, nabya i biyampe uboile ñeni ku kitūkijetyima kya Samwele, kwityepeja ne mutyima wandi wa kufwija’ko. (Tanga 1 Petelo 5:6.) Le i ani motudi kasakilwapo kwikala na ino ngikadilo? Kyādi kya mvubu kudi Samwele ekale na ino ngikadila ne kwiilombola kitatyi kyaādi ukidi mwanuke, mwanda mwenda myaka wātenwe na bintu byāmutyumwine mutyima bya malwa.

14, 15. (a) Le Samwele wātyumukilwe mutyima bininge namani kitatyi kyaādi ke “mununu”? (b) Lelo Samwele wādi mbutwile utopekwa pamo bwa Edi? Shintulula.

¹⁴ Musunsa mukwabo utelelwe Samwele, i paādi kadi “mununu.” Pano Samwele wādi kadi na bana babidi basongwalume, ba Yoela ne Abidya, wēbapele kiselwa kya kumukwasha mu mwingilo wa butyibi. Ino yō, bidi’tu ne bulanda, mwanda kikulupiji kyandi kyādi kyampikwa kwendela’mo. Nansha Samwele byaādi muntu muyampe ne moloke, inoko bandi bana bāingidije biselwa byabo mwanda wa kamweno ka abo bene, banyengakanya boloke ne kusela bya majika-kanwa.—1 Sam. 8:1-3.

 ¹⁵ Difuku dimo, bana-balume banunu ba mu Isalela bāendele kudi uno mupolofeto mununu kumutompwela. Kebanena amba: “Bana bobe bana balume kebanangilepo mu mashinda obe.” (1 Sam. 8:4, 5) Le Samwele wādi uyukile uno mwanda? Bible kanenenepo kintu. Inoko kwishila na Edi, Samwele aye na bubine kādipo mbutwile utopekwa. Yehova wāmufunine Edi ne kumupa mfuto mwanda wa kubulwa kulēmununa bilongwa bibi bya bandi bana, ne pa kulēmeka bana pakatampe Leza’ko patyetye. (1 Sam. 2:27-29) Yehova kātenepo nansha dimo kilubo kya uno muswelo mudi Samwele.

16. Lelo bambutwile badi na bana batomboki bateñwanga namani, ne i muswelo’ka obakokeja kutana busengi ne buludiki mu kimfwa kya Samwele?

¹⁶ Bible kalombwelepo shi Samwele wāfwile bumvu, wāzumbijezumbije mutyima, nansha kutyumukwa mutyima kitatyi kyawāivwene amba bandi bana kebadi na mwiendelejo mubi. Inoko, bambutwile bavule bakokeja kuyuka biyampe mwēivwanine Samwele. Mu bino bitatyi bya mfukutu, butomboki ku lupusa lwa bambutwile ne kubulwa kulonda madingi abo bibatāla. (Tanga 2 Temote 3:1-5.) Bambutwile bekonda na ino ngikadilo isansa babwanya kutana busengi ne buludiki mu kimfwa kya Samwele. Kālekelepo nansha dimo mwiendelejo wampikwa lwitabijo wa bandi bana ōne mwiendelejo wandi. Vuluka amba, nansha shi binenwa ne madingi bibatunya kutenga mityima myumu ya bana, ino kimfwa kya bambutwile kikekala bu bufundiji bukatampe kobadi. Kadi bambutwile divule badi na mukenga wa kusangaja Shabo Yehova Leza—na mwālongele Samwele.

17. Le i bika byākalombele bana-balume banunu bene Isalela kudi Samwele, nandi wālongele’po bika?

¹⁷ Bana ba Samwele kebāmwenepo bipa byādi bya kukalupuka ku lwiso lwabo ne ku kusaka tumweno twa abo bene. Bana-balume banunu bene Isalela bamusapwila Samwele namino’mba: “Pano witubikikile mulopwe wa kwitutyibila pamo bwa mizo yonsololo.” Lelo Samwele wāmwene kuno kulomba kwabo bu i kumwela kobamwela? Mwanda wādi utyibila bano bantu mambo mu dijina dya Yehova pano ke makumi a myaka. Pano kebakisakepo kutyibilwa mambo na mupolofeto bitupu pamo bwa Samwele, ino kebakimbe mulopwe wakwibatyibila mambo. Mizo yonso yādi ibajokolokele yādi na balopwe, o mwanda bene Isalela nabo bādi kebakimbe bekale na mulopwe! Le Samwele wālongele’po namani? Tutanga’mba: “Kino kintu kino’ki kyafityīje mutyima wa Samwele.”—1 Sam. 8:5, 6.

18. Le Yehova wāsengele Samwele muswelo’ka, ino wāsokwele namani mwādi mubipile bubi bwa bene Isalela?

¹⁸ Tala mwālondolwedile’po Yehova kitatyi kyāmusapwidile Samwele uno mwanda mu milombelo: “Teja ku diwi dya bantu mu byonso byo bakunena; mwanda ke abe o bafutululapo, ehe, ino i ami o bafutulula’mba nakebabikala bulopwe.” Bine, bino binenwa byāsengele Samwele mpata, inoko wādi mutonko mubi watukilwe Leza  Mwine Bukomo Bonso na bano bantu! Yehova wasapwila mupolofeto wandi alombole bene Isalela bipa bibi byobādi ba kwangula pa kusaka kobasaka kubikalwa na muntu. Samwele pa kwitabija, abo banena monka bakoma amba: “Mhm, nanshi tuswele mulopwe wa kwitubikala.” Samwele byaādi nyeke mukōkele kudi Leza wandi, wāenda kukashinga māni mulopwe wātongelwe na Yehova.—1 Sam. 8:7-19.

19, 20. (a) Le i mu miswelo’ka mwākōkele Samwele musonānya wa Yehova wa kushinga Solo māni ekale ke mulopwe wa Isalela? (b) Lelo Samwele wāendelele kukwasha bantu ba Yehova namani?

¹⁹ Lelo Samwele wākōkele namani? Le i na bulobo ne mutyima kanyonga? Lelo wālekele kutyumukwa mutyima kuzozeje mutyima wandi, na kuleka bululu bwale miji? Bantu bavule bakokeja kulonga uno muswelo mu myanda na ino, inoko Samwele aye, kijila. Wāshingile Solo māni ne kwitabija amba i muntu watongwa na Yehova aye mwine. Wafifya Solo, kilomboji kya kumutundaila ne kya kulēmeka mulopwe mupya. Kadi wāsapwidile bantu amba: “Mumonei bidi ye watonga Yehova, byo kekudipo udingakene nandi umbukata mwa bantu bonso’ba, a?”—1 Sam. 10:1, 24.

²⁰ Samwele kāimaninepo pa bilubo, ino wāimanine pa biyampe byādi mu muntu wātongelwe na Yehova. Ne aye mwine bidi, wāimanine pa bululame bwandi kudi Leza pa kyaba kya kwimanina pa muswelo wākokeja kwitabijibwa na bantu bashintashinta milangwe. (1 Sam. 12:1-4) Kadi wāingile na kikōkeji mwingilo wandi, udingila bantu ba Leza pa byaka bya ku mushipiditu byādi bibatana ne kwibakankamika bashale nyeke bakōkele kudi Yehova. Madingi andi ātengele mityima yabo, kadi bantu bazenza Samwele alombele kudi Leza pangala pabo. Nandi wēbatentulwile mu biya amba: “Nkalonga bubi padi Yehova, pa kuleka kwimulombelela leka! leka! leka! nansha patyetye pene; nanshi nkemulombolanga mu dishinda dilumbuluke ne dyoloke swā.”—1 Sam. 12:21-24.

21. Le kimfwa kya Samwele kikakukwasha namani shi ubatyumukwa mutyima kitatyi kipebwa muntu mukwabo lupusa nansha madyese kamukaya?

²¹ Lelo nobe kodi mutyumukwe mutyima kitatyi kyapelwe muntu kampanda lupusa nansha madyese kamukaya? Kimfwa kya Samwele kituvuluja bininge amba ketufwaninwepo kuleka mukao nansha bululu byāle miji mu mityima yetu. (Tanga Nkindi 14:30.) Leza udi na mpalo mivule, ne mingilo milumbuluke ya kupa bengidi bandi bonso ba kikōkeji.

22. Mwanda waka Samwele wādi na bubinga bwa kumona biyampe mudi Solo tamba ku ngalwilo?

²² Samwele wādi na bubinga bwa kumona biyampe mudi Solo; mwanda Solo wādi muntu utulumukwa. Mulampe kadi katalwe dimo, wādi mukankamane ne wa bwino, aye’ko mutūkanye ne wampikwa mitatulo. (1 Sam. 10:22, 23, 27) Kutalula bino, wādi kadi ne na kyabuntu kilēme—ke bwanapabo kadi, bukomo bwa kwitongela mwiendelejo wa mu būmi wasaka ne kwikwatyila butyibi. (Kup. 30:19) Lelo wāingidije kino kyabuntu biyampe?

23. Le i ngikadilo’ka yājimije Solo dibajinji, ne i muswelo’ka waātamije mitatulo?

²³ I kya bulanda, mwanda shi muntu wapebwa kitenta kikatampe, divule dine ngikadilo mibajinji yajimijanga i kwityepeja. Mwija muno i mukanwa, Solo washilula kwitatula. Kākidipo kadi ulēmeka mbila yādi imupa Yehova kupityila kudi Samwele. Dyuba dimo, Solo watunya kutūkija mutyima, wākela kitapwa kyādi kya kwela Samwele. Samwele wādi unenwe kumupa madingi makomo ne kumulaa amba bulopwe kebukalādilapo nyeke mu kisaka kya Solo. Pa kyaba kya kuboila ñeni ku madingi amupelwe, Solo aye wālongela’ko bilongwa bikwabo bibi kutabuka.—1 Sam. 13:8, 9, 13, 14.

24. (a) Le Solo wābudilwe kukōkela Yehova namani pobākatambile bene Amaleke divita? (b) Le Solo wāmwene namani madingi amupelwe, ne i butyibi’ka bwākwete Yehova?

²⁴ Yehova wāsoñenye Solo kupityila kudi Samwele amba akatambe bene Amaleke. Mu uno musoñanya wa Yehova mwādi ne owa utala kwipaya Akaka, mulopwe wabo mubi. Inoko, Solo waleka kwipaya Akaka kadi wapandija ne bitutwe byonso biyampe byādi binenwe kukubija. Samwele pa kwiya kumudingila, Solo walombola patōka mwaābipile’ko kutabuka. Pa kyaba kya kwitabija madingi na kwityepeja konso, aye washilula kwibingija, kubingija bilongwa byandi, kutyepeka mwanda, enka ne kutwika bantu bakwabo kilubo kyandi. Kitatyi kyātyepekele Solo madingi na kunena amba bitutwe bimo byādi bya kukelela Yehova bu bitapwa, Samwele wāmunenene bino binenwa byende nkūo amba: “Talapo bidi, kikōkeji kipityile buya kitapwa.” Na kininga kyonso, Samwele wafunina Solo ne kumulombola patōkelela butyibi bwa Yehova bwa amba: Bulopwe bubatekunwa padi Solo ne kupebwa’bo kudi muntu mukwabo—muntu umutabukile kunengela. *—1 Sam. 15:1-33.

25, 26. (a) Mwanda waka Samwele wādidile Solo, ne Yehova wātopekele mupolofeto Wandi na kanye muswelo’ka? (b) Le i ñeni’ka yēfundile Samwele kitatyi kyawāendele ku njibo ya Yese?

 ²⁵ Samwele wājingilwe mutyima bininge pangala pa bilubo bya Solo. Wādila bufuku bonso butuntulu kumeso a Yehova pangala pa uno mwanda. Wāmudidile’nka bwa mufwe. Samwele wādi umwene bintu bivule biyampe mudi Solo byaādi wa kukalonga, ino pano bino byonso byaādi ukulupile padi Solo bibalobela. Muntu waādi uyukile dibajinji pano washinta—wajimija ngikadilo yandi milumbuluke kadi wavundamina kudi Yehova. Samwele wāpela kukamumona Solo dikwabo. Ino mwenda mafuku, Yehova wātopeka Samwele na kanye amba: “Lelo i ku mwaka ka kōkalekapo kudila Solo, byo namufutulwile kubikala bu-mulopwe pa Isalela, a? Yuja lusengo lobe māni, enda, nkakutuma kudi Yese mwine Betelema; mwanda nemwena mulopwe umbukata mwa bāna bandi bana-balume.”—1 Sam. 15:34, 35; 16:1.

²⁶ Mpango ya Yehova keimaninepo pa dikōkeji ditelenteta dya bantu bampikwa kubwaninina. Shi muntu umo wabulwe kikōkeji, Yehova ukasokola mukwabo wa kuvuija kiswa-mutyima Kyandi. Penepa Samwele waleka’byo kudila Solo. Na bwendeji bwa Yehova, Samwele wāendele ku njibo ya Yese mu Betelema, kwine kwaākatene bandi bana bana-balume bavule kadi bayampe kilungi. Inoko, tamba’tu ku ngalwilo, Yehova wāvuluja Samwele amba kafwaninwepo kutala enka mumwekelo wa panja. (Tanga 1 Samwele 16:7.) Mfulo mfulō, Samwele wētāna na mwanā Yese wa mfulo mwana-mulume, ne ye aye wātongelwe na Yehova—ke Davida kadi!

27. (a) Lelo i kika kyākweshe lwitabijo lwa Samwele lukomene’ko? (b) Le nobe umwene namani kimfwa kishile Samwele?

²⁷ Ku mfulo kwa myaka yandi, Samwele wājingulwile patōkelela molokele butyibi bwa Yehova pa kupingakanya Solo na Davida. Solo wāfikile’nka ne ku kutamija bupondo ne mukao mubi wa kusaka kwipaya Davida. Ino Davida aye, wātamije ngikadilo miyampe—bukankamane, bululame, lwitabijo ne dikōkeji. Samwele paānunupile mpata kasake kufwa, lwitabijo lwandi lwākomēne’ko. Wāmwene amba i kutupu mwanda utyumuna mutyima ubwanya kukomena Yehova kupwija nansha ke kwiwalamuna ke dyese. Mfulo mfulō, Samwele wafwa, washiya nsekununi ya bu muntu muyampe yātūmbile mpata kubwipi kwa myaka katwa mintuntulu. O mwanda ke kyakutulumukapo shi bene Isalela bonso bādidile mpata pa kujimija uno muntu wa kikōkeji! Dyalelo nadyo, bengidi ba Yehova bafwaninwe kwiipangula amba, ‘Lelo nami ngiulanga lwitabijo lwa Samwele?’