1, 2. Mwanda waka kitatyi kyotutonga kwipwija mukose tufwaninwe kutadija?

LANGA’PO bidi usaka kudya kipa ino ubajingulula’mba kudi pabole. Le ukalonga’po namani? Lelo ukadya’kyo’nka nabya? Le ukela’kyo? Nansha ukatalula’nka pabole’pa ne kudya kiyampe kishele?

² Mu miswelo kampanda, kwipwija mukose kwiifwene na kino kipa. Kwipwija mukose kumo kubwanya kwikala kusangaja, inoko kuvule kwine i kubole mwanda i kwa bya busekese, lūma, ne majende. O mwanda shi  kotonge kwipwija mukose, le unenanga’mba: “Bintala ami mwine. Mbwanya kutonga kwipwija mukose ko-konso konsaka”? Nansha le unenanga’mba: “Kwipwija mukose konso i kubi”? Nansha utoñanga na katentekeji kwipwija mukose, na kwepuka kokwa kubi ne kutonga kokwa kuyampe?

3. Le i bika byotufwaninwe kulangulukila’po kitatyi kyotutonga kwipwija mukose?

³ Batwe bonso tusakilwanga kwisangaja ne kwipwija mukose, ino tufwaninwe kwikutonga biyampe. O mwanda tufwaninwe kuyuka butongi bwetu bwa kwipwija mukose mobubwaninya kwikala na lupusa pa butōtyi botutōta Yehova.

4. Le i musoñanya’ka umo wa mu Bible ubwanya kwitukwasha tutonge kwipwija mukose?

⁴ Kitatyi kyotwepēne kudi Yehova, twamulaile’mba tukamwingidila mu būmi bwetu bonso. (Tanga Musapudi 5:4.) Tulayanga’mba tukalonga “byonso mwanda wa ntumbo ya Leza.” (1 Kodinda 10:31) Kino kishintulula’mba twi bepāne kudi Leza nansha ke kitatyi kyotwisangaja ne kwipwija mukose, ke’nkapo kitatyi kyotudi ku kupwila nansha mu busapudi.

5. Le i butōtyi bwa muswelo’ka botufwaninwe kutōta Yehova?

⁵ Bintu byonso byotulonga mu būmi bitalanga ne butōtyi botutōta Yehova. Polo wāshintulwile kino paānenene amba: “Lambulai imbidi yenu ke kitapwa kyūmi, kijila, kitabijibwa na Leza.” (Loma 12:1) Yesu wānenene amba: “Sanswa Yehova Leza obe na mutyima obe onso, na muya obe onso, na ñeni yobe yonso, ne na bukomo bobe bonso.” (Mako 12:30) Tusakanga nyeke kupa Yehova kyokya kitabukile kunengela. Mu Isalela wa kala, muntu  paādi ulambula kitapwa kya nyema kudi Yehova, wādi unenwe kupāna nyema mukomo. Shi kitapwa’kya kidi na kabulema, Leza kādipo witabija’kyo. (Levi 22:18-20) Muswelo umo onka, Yehova ubwanya kupela butōtyi bwetu. Muswelo’ka?

6, 7. Le kwipwija mukose kwetu kubwanya namani kusubija butōtyi botutōta Yehova?

⁶ Yehova witusapwila’mba: “Mufwaninwe kwikala bajila, mwanda amiwa ne ujila.” (1 Petelo 1:14-16; 2 Petelo 3:11) Yehova uketabija butōtyi bwetu enka shi i bujila, nansha butōka. (Kupituluka 15:21) Butōtyi bwetu kebukekalapo butōka shi tulonga bintu bishikilwe Yehova, pamo bwa bintu bidi na myanda ya busekese, lūma, nansha majende. (Loma 6:12-14; 8:13) Kadi kebukasangajapo Yehova shi twipwija mukose na bintu bya uno muswelo. Kino kikasubija butōtyi botutōta Yehova ne kumulengeja ebupele, kadi kikona bininge kipwano kyotupwene nandi.

⁷ Penepo i muswelo’ka otubwanya kutonga kwipwija mukose na tunangu? Le i misoñanya’ka iketukwasha tuyuke kwipwija mukose kwitabijibwe ne kekwitabijibwepo?

8, 9. Le i kwipwija mukose kwa muswelo’ka kotwepukanga? Mwanda waka?

⁸ Dyalelo kudi miswelo mivule ya kwipwija mukose. Kwipwija mukose kumo i kwitabijibwe ku bene Kidishitu, inoko kuvule kekwitabijibwepo. Leka tujingulule bidi kwipwija mukose kotufwaninwe kwepuka.

⁹ Mafilime mavule, mateba a Entelenete, bilombolwa ku televijo, makayo a video, ne ñimbo bidi na myanda ya busekese, lūma, nansha majende. Bintu bibi  bilombolwanga divule mu muswelo wibimwekeja bu biyampe kadi bisangaja. Inoko bene Kidishitu abo batanga mutyima ku kupela kwipwija mukose kekukwatañenepo na mbila ijila ya Yehova. (Bilongwa 15:28, 29; 1 Kodinda 6:9, 10) Kitatyi kyotupela kwipwija mukose kwa uno muswelo, tulombolanga Yehova amba tushikilwe byobya bibi.—Ñimbo ya Mitōto 34:14; Loma 12:9.

10. Le kwipwija mukose kubi kubwanya kwitufikija kwepi?

¹⁰ Inoko bantu balañanga’mba ke bibipo kwisangaja na kwipwija mukose kudi na myanda ya lūma, busekese, ne majende. Balañanga’mba: ‘Le kibi kidi pepi? Ami nkikalongapo bino bintu nansha dimo.’ Shi ye motulangilanga, nankyo twiongolanga. Bible unena’mba: “Mutyima i ñongojani kutabuka kintu kyo-kyonso kadi i mubimubi.” (Yelemia 17:9) Shi twipwija mukose na bintu bimona Yehova bu bibi, le tubwanya kunena namani amba tushikilwe bino bintu? Shi twendelela kwipwija nabyo mukose, tukashilula kwibimona bu biyampe. Mwenda mafuku, mutyima wetu wa mundamunda ukazoza ne kuleka kwitudyumuna kitatyi kyotusaka kulonga butongi bubi.—Ñimbo ya Mitōto 119:70; 1 Temote 4:1, 2.

11. Le Ngalatea 6:7 witukwasha namani pa kutonga kwipwija mukose?

¹¹ Kinenwa kya Leza kitulombola’mba: “Kyokya kikuna muntu shi kika shi kika, e kyonka kyakangula.” (Ngalatea 6:7) Na bubine, shi twipwija mukose na bintu bibi, mwenda mafuku tubwanya kukebilonga. Kimfwa, bamo baendelele na kwipwija mukose kudi na myanda ya busekese, bafudile ku kwibulonga. Inoko Yehova i mwitupe bukwashi botusakilwa pa kutonga kwipwija mukose na tunangu.

12. Le i bika biketukwasha tukwate butyibi buyampe pa kwipwija mukose?

¹² Kudi kwipwija mukose kumo kumweka’tu patōkelela’mba ke kwitabijibwepo na Yehova, kadi tuyukile’mba tufwaninwe kwikwepuka. Ino le bikekala namani shi kwipwija mukose kekumwekapo patōkelela’mba i kubi? Yehova ketupēlepo mulongo wa bijila ulombola byotufwaninwe nansha byoketufwaninwepo kutala, kuteja, nansha kutanga. Inoko usakanga twingidije mutyima wetu wa mundamunda mufundijibwe na Bible. (Tanga Ngalatea 6:5.) Yehova i mwitupe misoñanya, ko kunena’mba bubine bwa kyalwilo bwitufundijanga muswelo wamona bintu. Ino misoñanya itukwashanga tufundije mutyima wetu wa mundamunda. Itukwashanga tuyuke “kiswa-mutyima kya Yehova i kyepi” mwanda wa tulonge butongi bumusangaja.—Efisesa 5:17.

13. Mwanda waka bene Kidishitu bakwatanga butyibi bwishileshile mu mwanda utala kwipwija mukose? Ino i bika bifwaninwe kulonga bene Kidishitu bonso?

¹³ Divule dine, kwipwija mukose kutonga mwine Kidishitu umo kwishilanga na kwipwija mukose kutonga mwine Kidishitu mukwabo. Mwanda waka? Mwanda batwe bonso ketusangelangapo bintu bya muswelo umo. Kadi, bintu bibwanya kwitabija muntu kampanda bibwanya kupelwa na mukwabo. Nansha nankyo, pa kukwata butyibi buyampe, bene Kidishitu bonso bafwaninwe kuludikwa na misoñanya ya mu Bible. (Fidipai 1:9) Ino misoñanya iketukwasha tutonge kwipwija mukose kwitabijibwe na Leza.—Ñimbo ya Mitōto 119:11, 129; 1 Petelo 2:16.

14. (a) Mwanda waka i kya mvubu kubandaula muswelo otwingidija kitatyi? (b) Le Polo wāpele bene Kidishitu madingi’ka?

 ¹⁴ Kintu kikwabo kyotufwaninwe kuta’ko mutyima i kitatyi kyotupityija mu kwipwija mukose. Kino kilombolanga muswelo otumona kwipwija mukose. Ku batwe bene Kidishitu, kwingidila Yehova kyo kintu kya mvubu mpata mu bwetu būmi. (Tanga Mateo 6:33.) Inoko pampikwa’nka ne kuyuka, kwipwija mukose kubwanya kwitudīla kitatyi kivule. Polo wādingile bene Kidishitu amba: ‘Tadijai amba muswelo omunanga ke pamopo bwa bampikwa tunangu, aa, ino i pamo bwa ba tunangu, mwingidija biyampe shē kitatyi kyenu.’ (Efisesa 5:15, 16) Nanshi tufwaninwe kwitūdila mikalo pa bula bwa kitatyi kyotupityija mu kwipwija mukose. Kadi  tufwaninwe kubandaula shi mwingilo otwingidila Leza udi pa kifuko kibajinji mu bwetu būmi.—Fidipai 1:10.

15. I muswelo’ka otwilamanga ku kwipwija mukose kubwanya kona kipwano kyetu na Yehova?

¹⁵ Na bubine, tufwaninwe kupela kwipwija mukose kotuyukile’mba ke kwitabijibwepo na Yehova. Ino le bikekala namani na kwipwija mukose kotutatana? Le ne pano pene tufwaninwe’nka kutadija? Langa’po bidi wenda mu kashinda ka pa lūlu, lelo ukendela ku nenekelo? Aa. Shi umwene bobe būmi na bulēme, ukasonsolokela kulampe na kyaka. I muswelo umo onka ne potutonga kwipwija mukose. Kinenwa kya Leza kitusapwila’mba: “Sonsolola maulu obe ku bibi.” (Nkindi 4:25-27) Nanshi ketwepukangapo’tu’nka kwipwija mukose kotuyukile amba i kubi, tusonsolokelanga ne kulampe na kwipwija mukose ko-konso kotumona amba kubwanya kwikala kubi kotudi ne kubwanya kona kipwano kyetu na Yehova.

16. (a) Le i bintu’ka bimobimo bishikilwe Yehova? (b) I muswelo’ka otulombolanga’mba tushikilwe byobya bishikilwe Yehova?

¹⁶ Mulembi wa mitōto wālembele amba: “Banwe basenswe Yehova, shikwai bibi.” (Ñimbo ya Mitōto 97:10) Bible witufundijanga mulangilo wa Yehova ne mwiivwanino wandi. Langulukila pa muswelo ubwanya kukukwasha byowifunda mwanda wa umone bintu mwibimwena Yehova. Kimfwa, tufunda’mba Yehova ushikilwe “ludimi lubepa bubela, ne makasa amwanga mashi ampikwa mambo, mutyima ukuta nkuku mibi, ne maulu anyemena lubilo ku bibi.” (Nkindi 6:16-19) Tufunda kadi amba tufwaninwe kwepuka “busekese, . . . butōtyi bwa bilezaleza, majende, . . . mukao,  bulobo bupitepite, . . . kwabilaabila, bunkolwankolwa, mafetyi mabimabi, ne bintu bidi namino.” (Ngalatea 5:19-21) Lelo ubamone mubwaninya kukukwasha ino misoñanya ya mu Bible pa kutonga kwipwija mukose? Tusakanga kulonda mbila ya Yehova mu būmi bwetu bonso, potudi na bakwetu nansha kwa bunka. (2 Kodinda 3:18) Na bubine, butongi botutonga kitatyi kyotudi kwa bunka bulombolanga divule mwine motwikadile.—Ñimbo ya Mitōto 11:4; 16:8.

17. Le kumeso kwa kutonga kwipwija mukose, i bipangujo’ka byotufwaninwe kwiipangula?

¹⁷ Nanshi, shi kotonge kwipwija mukose, wiipangule amba: ‘Le butongi bwami bukekala na lupusa’ka pa kipwano kyami na Yehova? Le bukekala na lupusa’ka pa mutyima wami wa mundamunda?’ Leka nanshi tubandaule’ko misoñanya mikwabo ibwanya kwitukwasha kitatyi kyotutonga kwipwija mukose.

18, 19. (a) Le i madingi’ka āletele Polo ku bene Kidishitu? (b) Le i misoñanya’ka iketukwasha pa kutonga kwipwija mukose?

¹⁸ Kitatyi kyotutonga kwipwija mukose, i bintu bya kuyuja mu ñeni yetu byotutoñanga. Polo wālembele amba: “Bintu byonso bya bine, byonso bilēmekwa, byonso byoloke, byonso byampikwa disubi, byonso bya kusanshibwa, byonso binenenwa biyampe, byonso bya mwikadilo muyampe, ne byonso bya kutendelwa, endelelai kufwatakanya bino bintu.” (Fidipai 4:8) Shi tuyuja mu ñeni yetu bino bintu biyampe, tubwanya kunena’mba: “Binenwa bya kyakanwa kyami ne kulanguluka kwa mutyima wami bikusangaje, abe Yehova.”—Ñimbo ya Mitōto 19:14.

¹⁹ Wiipangule amba: ‘Lelo i bika byondyujanga mu ñeni yami? Pa kupwa kutala filime nansha kintu  kampanda, le ngikalanga na milangwe miyampe kadi itūkija mutyima? Le ngikalanga na ndoe ne na mutyima wa mundamunda muyampe? (Efisesa 5:5; 1 Temote 1:5, 19) Le mbwanyanga kulombela kudi Yehova? Nansha neivwananga bibi? Le kwipwija mukose kunengejanga nangulukile pa bintu bya lūma nansha bya busekese? (Mateo 12:33; Mako 7:20-23) Le kwipwija mukose kontonga, kunengejanga ngiule “ino ngikadilo ya bintu”?’ (Loma 12:2) Malondololo etu ampikwa budimbidimbi aketukwasha tuyuke byotufwaninwe kulonga pa kusaka’mba kipwano kyetu na Yehova kikale nyeke kikomo. Tufwaninwe kulombela na mwālombedile kaimba wa mitōto amba: “Tadija meso ami kungi kutyina akatala kintu kya bituputupu.” *—Ñimbo ya Mitōto 119:37.

20, 21. Mwanda waka tufwaninwe kuta mutyima ku mumweno wa bakwetu kitatyi kyotutonga kwipwija mukose?

²⁰ Musoñanya mukwabo wa mvubu otufwaninwe kulama mu ñeni i uno: “Bintu byonso kebidipo na kijila, inoko ke bintupo byonso byūbaka. Nanshi muntu ne muntu kakikimba kamweno ka aye mwine, ino akimbe nyeke kamweno ka mukwabo.” (1 Kodinda 10:23, 24) Kwikala na bwanapabo bwa kulonga kintu kampanda kekushintululapo amba tufwaninwe kwikilonga. Tufwaninwe kulangulukila bininge pa mukamwena batutu ne baka butyibi bwetu.

²¹ Batwe bonso ketudipo na mutyima wa mundamunda  wa muswelo umo. Kimfwa, mutyima obe wa mundamunda ubwanya kukuleka utale myanda kampanda ku televijo. Inoko shi ubayuka’mba myanda’ya ikambakanyanga mutyima wa mundamunda wa tutu nansha kaka. Le ukalonga’po namani? Nansha shi udi na lupusa lwa kutala’yo, ubwanya kukwata butyibi bwa kuleka kwiitala. Mwanda waka? Mwanda kusakengapo ‘kulubila banabenu’—nansha ‘kulubila Kidishitu.” (1 Kodinda 8:12) Ketusakengapo kulonga kintu kyo-kyonso kibwanya kukukaja mwanetu mwine Kidishitu.—Loma 14:1; 15:1; 1 Kodinda 10:32.

22. Le tukalombola namani amba tudi na bujalale pa butongi butonga mwine Kidishitu mukwabo?

²² Ino le bikekala namani shi mutyima wetu wa mundamunda witukankaja kutala, kutanga, nansha kulonga kintu kampanda kimona muntu mukwabo bu kitabijibwe? Byosenswe ne kulēmeka mwanenu, kukamuningilapo akwate butyibi na bobe. Muntu wendeja motoka uyukile amba bantu bakwabo babwanya kwendeja lubilo nansha bityebitye kutabuka mwaendejeja, abo’ko bonso bashofele bayampe. Muswelo umo onka, abe ne mwanenu mukwabo mubwanya kulonda misoñanya ya mu Bible, ino kwaikala kwishila kutyetye mu mumweno, pamo bwa mwanda utala kwipwija mukose kwitabijibwe.—Musapudi 7:16; Fidipai 4:5.

23. Le i bika biketukwasha tutonge biyampe kwipwija mukose?

²³ Le penepo, i bika biketukwasha tutonge biyampe kwipwija mukose? Shi twingidije mutyima wetu wa mundamunda mufundijibwe na Bible ne kuta mutyima bya binebine batutu ne bakaka, nankyo tukalonga butongi buyampe. Kadi tukekala na nsangaji ya kuyuka’mba tuloñanga “byonso mwanda wa ntumbo ya Leza.”