1, 2. Mu myaka katwa kabajinji, le bukomo bwa kūbija myanda miyampe bwālupwile bipa’ka biyampe?

 KUPANGWAPANGWA kubi kubaanza, Solo washilula “kuletela kipwilo musala”—kishima kilombola mu ludimi lubajinjibajinji kumwesha malwa. (Bil. 8:3) Bana ba bwanga abanyema, kadi padi bamo abamone amba kitungo kya Solo kya kūbija bwine Kidishitu kisa kufikidila. Inoko, kupalakana kwa bene Kidishitu kubaleta bipa bitulumukwa. Le i bipa’ka?

² Boba bapalakana abaenda “basapula myanda miyampe ya owa mwanda” mu matanda mobanyemena. (Bil. 8:4) Fwatakanya’po bidi! Kupangwapangwa kubakomenwa kūbija myanda miyampe, ino pano kubakwasha kusalaja musapu! Pa kupalakanya bana ba bwanga, boba bebapangapanga, abo kusaka mpika, abalengeja mwingilo wa kusapula Bulopwe utandabuke ne ku myaba ya kulampe. Monka motusa kumwena, kino i kilongeke ne mu ano etu mafuku.

3. (a) Lelo Fidipa wādi ani? (b) Mwanda waka Samadia wādi katengelwe na mwingilo wa busapudi, kadi Yesu wālaile bika pa uno mwaba?

³ Fidipa a i umo wa mu “boba bapalakene.” (Bil. 8:4; tala kapango “ Fidipa ‘Musapudi wa Myanda Miyampe.’”) Wāendele ku Samadia, kibundi kyādi kekyatengelwe na mwingilo wa busapudi, mwanda difuku dimo, Yesu wasapwidile batumibwa amba: kemwakatwelai “mu kibundi kyo-kyonso kya bene Samadia; ino endai enka ku mikōko mijimine ya njibo ya Isalela.” (Mat. 10:5, 6) Inoko Yesu wādi uyukile amba mwenda mafuku, Samadia ukatambula bukamoni ne pa mfulo, ke-muntu kumeso kwa aye kukanda mūlu, wānenene amba: “Mukekala bami batumoni mu Yelusalema, mu Yudea ne mu Samadia monso, ne kulakula kwine kwa ntanda.”—Bil. 1:8.

4. I muswelo’ka wāitabile bene Samadia ku busapudi bwa Fidipa, ne i bika padi byālengeje betabije?

 ⁴ Fidipa wātene Samadia mutōke “tō mwanda wa kwangula.” (Yoa. 4:35) Musapu wandi wātūkije bekadi ba mu kino kibundi mutyima, kadi bidi na buluji. Mwanda Bayuda kebādipo besambanga na bene Samadia, ne bavule bādi bebafutulula. Ku mutamba mukwabo, bene Samadia bāmwene musapu wa myanda miyampe amba keudipo na mboloji, kintu kishīle mpata na Bafadiseo ba mulangilo moneke. Fidipa pa kupa bene Samadia bukamoni na bupyasakane ne pampikwa mboloji, wālombwele amba kadipo na mfwatakani na ya boba bebafutululanga. Nanshi ke kya kutulumukapo shi bibumbo bya bene Samadia byātejeje Fidipa “byonso pamo.”—Bil. 8:6.

5-7. Leta bimfwa bilombola amba kupalakana kwa bene Kidishitu kwatwele ku kusalaja myanda miyampe.

⁵ Dyalelo nadyo, pamo bwa mu myaka katwa kabajinji, kupangwapangwa kekutalajangapo busapudi bwa bantu ba Leza. Divule dine, kuvilulwa ku bukomo kwa bene Kidishitu—ikale mu kifungo nansha ku ntanda mikwabo—i kukwashe kutweja musapu wa Bulopwe mu bifuko bipya. Kimfwa, mu Divita II dya Ntanda, Batumoni ba Yehova bapēne bukamoni bukatampe mu makomponi a Nazi. Muyuda umo wetēne na Batumoni mwine’mwa usekununa amba: “Kininga kya bakutwa Batumoni ba  Yehova kyaunkulupije amba lwitabijo lwabo lwimanine pa Bisonekwa—penepa nami naikala Kamoni.”

⁶ Pakwabo enka ne betupangapanga nabo batambulanga bukamoni ne kwibwitabija. Kimfwa, kamoni witwa bu Franz Desch pa kuvilwilwa mu komponi ka masusu ka Gusen mu Otrishe, washilwile kwifunda Bible na sola wa SS. Fwatakanya’po nsangaji yabo pobemwene mwenda myaka ku kitango kya Batumoni ba Yehova abo bonso pano ke basapudi ba myanda miyampe!

⁷ Myanda mikwabo iifwene na ino ilongekanga kitatyi kinyema bene Kidishitu mu ntanda imo baenda mikwabo mwanda wa kupangwapangwa. Kimfwa, mu myaka ya 1 970, bukamoni bukatampe bwasapwilwe mu Mozambike panyemene’mo Batumoni ba mu Malawi. Kadi nansha pashilwile kulondwalondwa mu Mozambike, mwingilo wa busapudi waendelele kumeso. Francisco Coana unena amba, “I bine, bamo mu bukata bwetu bakwetwe misunsa mivule mwanda badi basapula. Ino pa kumona bavule betaba ku musapu wa Bulopwe, twakulupila amba Leza witukwashanga, enka mwaākwashishe bene Kidishitu mu myaka katwa kabajinji.”

8. Le kushinta kwa politike ne misokwe i kulete mikenga’ka pa mwingilo wa busapudi?

⁸ Na bubine, ke enkapo kupangwapangwa kwatamije bwine Kidishitu mu myaba mipya. Mu makumi a myaka ya panopano, kushinta kwa politike ne misokwe i kulete mikenga ya kuzambalaja musapu wa Bulopwe ku bantu ne bisumpi bya ndimi mivule. Bamo badi mu bifuko bya mavita ne bya matanda malanda i banyemene kokwa kudi talala ne kushilula kwifunda Bible ku matanda kobanyemene’kwa. Buvule bwa balefije, bantu banyemene divita kwabo, i kulengeje kwikale myaba ya ndimi myeni. Le uloñanga bukomo bwa kusapula bukamoni ku “mizo yonso ne bisaka ne bantu ne ndimi” ya mu wenu mwaba?—Kus. 7:9.

9. Shimona le wādi ani, ne bimweka bu i bika byāmukokele kudi Fidipa?

⁹ Fidipa walonga biyukeno bivule mu Samadia. Kimfwa, wabelula boba badi na bulema, wapanga enka ne mishipiditu mibi. (Bil. 8:6-8) Kudi muntu watulumunwa bininge na byabuntu bya bingelengele bya Fidipa. I Shimona, wa majende wadi ulēmekelwe na bantu, kadi badi banena amba: “Uno muntu i Bukomo bwa Leza.” Shimona pa kwimwena na meso bukomo bwa Leza bwa binebine, bwa bingelengele byalonga Fidipa, waitabija. (Bil. 8:9-13) Ino mwenda mafuku, kukanina kwa Shimona kubatūlwa pa ditompo. Namani?

10. (a) Lelo i bika byalonga ba Petelo ne Yoano mu Samadia? (b) Shimona, pa kumona bana ba bwanga bapya bapebwa mushipiditu ujila pebatentekele ba Petelo ne Yoano maboko, nandi walonga bika?

¹⁰ Batumibwa pa kwivwana amba kudi kutanta kwa mwingilo mu  Samadia, batuma’ko Petelo ne Yoano. (Tala kapango “ Petelo Wingidija ‘Mfungulo ya Bulopwe.’”) Bano batumibwa babidi pa kufika, batenteka bana ba bwanga bapya makasa, nabo batambula muntu ne muntu mushipiditu ujila. b Shimona pa kumona nabya, byamusangaja. Wanena batumibwa amba: “Nami mpei luno lupusa, amba ense’tu onkatenteka makasa atambule mushipiditu ujila.” Shimona webapa ne lupeto amba bamupoteje dino dyese dijila!—Bil. 8:14-19.

11. Le Petelo wape Shimona kidyumu’ka, Shimona nandi walonga’po namani?

¹¹ Malondololo a Petelo awalondolola Shimona i masumininwe. Mutumibwa wamutentulula amba: “Ndalama yobe yoneke pamo nobe, mwanda ubalanga’mba kyabuntu kya ku bitupu kya Leza ukokeja kutambula’kyo ku lupeto. Kudipo na kantu nansha na kyepelo kine mu uno mwanda, ke-muntu mutyima obe ke molokepo ku meso a Leza.” Ebiya Petelo wasoñanya Shimona esāse ne kulomba lulekelo. Petelo wamunena amba: “Shi ke pano, wisāse kino kibi kyowalonga, ne kuzenza Yehova amba, shi bikokejika, mifwatakanyo mibi [“dilango dibi,” Bisonekwa Bitokele] idi ku mutyima obe ikulekelwe.” I kimweke patōka amba, Shimona kadipo muntu mubi; wadi’tu usaka kulonga kyoloke, ino wetupa’byo mu kwivwanija. O mwanda wadidīla batumibwa amba: “Nzenzelei Yehova kutyina nakafikilwa nansha na kimo kya byomwanena’bi.”—Bil. 8:20-24.

12. Le “kishimona” i bika, ne i muswelo’ka okwāikele bu dikinga mu bipwilo bya kine Kidishitu?

 ¹² Madingi masumininwe ādingilwe Shimona na Petelo i kidyumu ku bene Kidishitu ba dyalelo. Bine, muneneno wa mu Kiluba wa amba “kishimona” utamba ku bino byālongekele. “Kishimona” i kukimba kupota nansha kupoteja madyese, nakampata mu myanda ya kipwilo. Mānga ya bipwilo bya kine Kidishitu i miyule bimfwa bibi bya uno mulongelo. Na bubine, dibuku dya kitema dya The Encyclopædia Britannica (1878) dinena amba: “Bwifundi bwa mānga ya bitango bya Bapapa bukulupija’tu mwifundi amba i kutupu Papa utongelwe pambulwa kishimona kulongeka, ne kadi pavule pene kishimona kilongwa mu bitango bya kutonga Bapapa i kwa buvila, kwa bumvu, ne kekwalongekele kashā.”

13. I mu myanda’ka mufwaninwe kwilama bene Kidishitu mwanda wa kutyina kishimona?

¹³ Bene Kidishitu bafwaninwe kwilama ku bubi bwa kishimona. Kimfwa, ke biyampepo kukimba kumwena madyese mu kupāna byabuntu nansha mu kutendela bipitepite boba bamweka bu bapāna madyese mu kipwilo. Ku mutamba mukwabo, boba balanga amba badi na kyepelo kya kupāna madyese bakejiba kwikala na ntondo na ku kulēmenena ku bampeta. Mu ino myanda yonso i kishimona. Bine, bengidi bonso ba Leza bafwaninwe kwiendeja bu “mutyetyetyetye,” koku batengele mushipiditu wa Yehova wibatonge pa madyese a mingilo. (Luka 9:48) Mu bulongolodi bwa Leza kemudipo kifuko kya yewa ukimba ‘ntumbo ya aye mwine.’—Nki. 25:27.

14, 15. (a) Le “ntungu mwine Efiopya” i ani, ne bētene namani na Fidipa? (b) I muswelo’ka wāitabile mwine Efiopya ku musapu wa Fidipa, ne mwanda waka lubatyijo lwandi ke mwandapo wa kiponka na ponka? (Tala kunshi kwa dyani.)

¹⁴ Mwikeulu wa Yehova pano wasapwila Fidipa ende ku dishinda ditamba ku Yelusalema ditūkila ku Ngaza. Fidipa weipangula mu ñeni mwanda waka ufwaninwe ende’ko, ino ne kwija mpika wayuka malondololo pa kutana ntungu mwine Efiopya “utanga na diwi ditunduke mukanda  wa mupolofeto Isaya.” (Tala kapango “ ‘Ntungu’ mu Buluji’ka?”) Mushipiditu ujila wa Yehova ubatonona Fidipa afwene ku dikalo dya uno mwana-mulume. Fidipa waipangula mwine Efiopya koku ukunkuja dikalo lubilo, amba: “Le bine uyukile byotanga’byo?” Mwine Efiopya walondolola amba: “Lelo binebine ndyuka’byo namani shi kekudipo muntu wa kunombola?”—Bil. 8:26-31.

¹⁵ Mwine Efiopya wanena Fidipa akande mu dikalo. Langa’po mīsambo moyāpityile! Tamba kala “mukōko,” nansha “mwingidi” wa mu bupolofeto bwa Isaya kyādi kifyame. (Isa. 53:1-12) Ino pobenda pamo, Fidipa washintulwila ntungu mwine Efiopya amba buno bupolofeto bwafikidile padi Yesu Kidishitu. Pamo bwa boba babatyijibwe dya Pentekosa 33 Y.M., mwine Efiopya—wadi kala Muyuda wa kwalamuka—wajingulula bukidi kya kulonga. Ponka’po wanena Fidipa amba: “Tala! Mema aa keo; le kinkankaja kubatyijibwa i kika le?” Kepakabile ne mpafu mine, Fidipa wabatyija mwine Efiopya’wa! c (Tala kapango “ Kubatyijibwa ‘Padi Mema.’”) Kupwa papo, Fidipa watwalwa mu mwaba mukwabo wa mingilo, mu Ashedoda, mwaaendelele kusapula myanda miyampe.—Bil. 8:32-40.

16, 17. Bamwikeulu bengilanga namani mu mwingilo wa busapudi dyalelo?

¹⁶ Bene Kidishitu dyalelo badi na dyese dya kwingila mwingilo na wāingile Fidipa. Divule, basapwilanga boba bobetana nabo bya kiponka na ponka musapu wa Bulopwe, kimfwa pobenda ñendo. Pavule pene, kwitana na bano bantu ba mityima miyampe ke kwitubukilapo’tu. Kino twikiyukile senene, ke-pantu Bible ulombola patōka amba bamwikeulu baludikanga mwingilo wa busapudi mwanda wa musapu ufikile “mizo yonso ne bisaka ne ndimi ne bantu.” (Kus. 14:6) Buludiki bwa bamwikeulu mu mwingilo wa busapudi i kintu kyālaile Yesu. Mu lukindi lwandi lwa ñano ne biyombo bityani,  wēsambile pa kitatyi kya mwangulo—mvuyo ya ngikadilo ya bintu—amba “bangudi nabo i bamwikeulu.” Wabweja’ko amba bino bipangwa bya ku mushipiditu “bakakongela panja pa Bulopwe bwandi bintu byonso bikukaja ne bantu bajilulajilula bijila.” (Mat. 13:37-41) Kyaba kimo kyonka, bamwikeulu’ba bakakongela pamo boba bakekala bampyana ba Bulopwe momwa mūlu—ne kupwa ke “kibumbo kikatampe” kya “mikōko mikwabo”—kine kisaka Yehova kukokela mu bulongolodi bwandi.—Kus. 7:9; Yoa 6:44, 65; 10:16.

¹⁷ Na bubine, kino kilongekanga, mwanda bantu bamo botufwenanga mu mwingilo wetu banenanga amba badi balomba kuludikwa ku mushipiditu. Ivwana uno mwanda mumweke wa basapudi ba Bulopwe babidi batambile mu mwingilo pamo na mwana mutyetye. Dyuba mu mitwe, Batumoni babidi badi na mutyima wa kwimika busapudi bwabo, ino mwana aye ukidi na kipyupyu kya kukakokola ku njibo ilonda’ko. Bine, waenda kasuku kandi ne kukokola ku mulango! Nsongwakaji pa kwiya kushitula, Batumoni batame babidi’ba bamufwena kwisamba nandi. Uno mwana-mukaji webatulumuja pa kwibasapwila amba ukitamba’tu mu kulomba Leza atume muntu wa kumukwasha evwanije Bible. Ponka’pa kifundwa kya Bible kyashilula!

18. Mwanda waka ketufwaninwepo kukwatyila mwingilo wetu ku nsongo ya minwe?

¹⁸ Nobe byobadilwa mu kipwilo kya bwine Kidishitu, udi na dyese dya kwingila pamo na bamwikeulu mu mwingilo wa dyalelo wa kusapula wingilwa pi na pi. Dino ke dyesepo dya kukwatyila ku nsongo ya minwe. Shi wielele’ko, kukabulwepo kumona nsangaji mikatampe poendelela na kusapula “myanda miyampe ya Yesu.”—Bil. 8:35.