1-3. (a) Mwanda waka batumibwa bātwelwe ku meso a Sanedini, ne i mwanda’ka mwine wādi’po? (b) Mwanda waka tutele mutyima mpata ku butyibi bwākwete batumibwa?

 BATYIBI ba mu Sanedini abalobe bininge! Batumibwa ba Yesu aba bemene kusamba ku meso a kidye kikatampe. Kisambilo? Yosefa Kaifasa, kitobo mukatampe ne mwimaniji wa Sanedini, webafunina amba: “Twemukomene kuleka kufundija monka mu dino dijina.” Bulobo bwa mwimaniji bubamukankaja ne kutela dijina dya Yesu. Ino, Kaifasa ubweja’ko amba, “talai! mubayuja Yelusalema na bufundiji bwenu, kadi musumininwe kuleta mashi a uno muntu potudi.” (Bil. 5:28) Musapu udi patōka: Lekai kusapula—shi bitupu!

² Le batumibwa basa kulonga’po namani? Mwingilo wabo wa kusapula utambile kudi Yesu, upelwe lupusa na Leza. (Mat. 28:18-20) Lelo batumibwa basa kutādilwa na moyo wa bantu ne kūba nyā’ni, nansha basa kwimana nshinkidingi ne kwendelela na kusapula? Mwanda mwine udi’po i uno: Le bakakōkela Leza’ni nansha bantu? Ne kutatana kwine mpika, mutumibwa Petelo wesambe mu dijina dya batumibwa bonso. Binenwa byandi i bisumininwe kadi byakubulwa moyo.

³ Batwe bene Kidishitu ba bine tutele mutyima mpata ku byālongele batumibwa pobāzakajibwe na Sanedini. Mwingilo wa kusapula witupelwe ne batwe bene. Pa kuvuija uno mwingilo witupele Leza, netu tutanwanga na kupangwapangwa. (Mat. 10:22) Balwana bakokeja kwimika nansha kukankaja mwingilo wetu. Le tukalonga bika? Tukayuka bya kulonga shi tutale butyibi bwākwete batumibwa ne bine byālengeje batwalwe ku kisambo kumeso a Sanedini. a

4, 5. Mwanda waka ba Kaifasa ne Basadusea i “bayulwe mukao”?

⁴ Vuluka amba pobāsoñenye dibajinji ba Petelo ne Yoano baleke kusapula, bālondolwele amba: “Ketubwanyapo kuleka kwisamba bintu byotwamwene ne byotwaivwene.” (Bil. 4:20) Pa kupwa kwitana na Sanedini, ba Petelo ne  Yoano, ne batumibwa bakwabo kumo bāendelele na kusapula mu tempelo. Batumibwa bālongele biyukeno bivule, kimfwa kundapa babela ne kupanga bandemona. Bādi balonga’byo “mu Bukōnde bwa Solomone,” pitapita mupūte kūlu udi dya kutunduka kwa tempelo, kwine kwādi kwibungila Bayuda bavule. Bine, enka ne munjiñininya wa Petelo wādi undapa babela! Bantu bavule bāundapilwe ku ngitu bāitabije ne binenwa byundapa ku mushipiditu. Pa kino, “boba badi betabija Mfumwetu badi belundila’ko nyeke, bana-balume ne bana-bakaji bangi bininge.”—Bil. 5:12-15.

⁵ Kaifasa ne Basadusea, ba mu kabo katango ka mutōtelo, “bayulwe mukao,” baeleja batumibwa mu kifungo. (Bil. 5:17, 18) Le i bika byēbasanshile? Batumibwa bādi bafundija amba Yesu i musanguke, ino Basadusea bādi bapela amba lusangukilo keludi’kopo. Batumibwa bādi banena amba muntu pa kupanda ufwaninwe’nka kwitabija mudi Yesu, ino Basadusea abo bādi batyina kutambwa na Loma shi bantu bamone Yesu bu wabo Mwendeji. (Yoa. 11:48) O mwanda Basadusea bādi basumininwe kūbija batumibwa!

6. Dyalelo i bāni bakolomwenanga bininge bengidi ba Yehova kupangwapangwa, ne mwanda waka kino kekifwaninwepo kwitutulumuna?

⁶ Dyalelo nadyo, boba bakolomwena bininge bengidi ba Yehova kupangwapangwa i balwana ba mitōtelo. Abo bakimbanga kwingidija balupusa babikele ne bisanji bya mīsambo mwanda wa kūbija busapudi bwetu. Lelo kudi kitulumukwa? Aa. Musapu wetu usokwelanga patōka kipwilo kya bubela. Bantu ba mityima miyampe pobetabija bubine bwa mu Bible, banyongololwanga ku nkulupilo ne bibidiji kebikwatañenepo na Bisonekwa. (Yoa. 8:32) Penepa kudi kyotutulumukila shi musapu wetu ulengejanga bendeji ba bipwilo bayulwe mukao ne mushikwa?

7, 8. Lelo lubila lwa mwikeulu lwāikele na lupusa’ka pa batumibwa, ne i biyampe umo ne umo eipangule kipangujo’ka?

⁷ Batumibwa pobashikete mu kifungo belaija kusamba, ye bano padi beipangula shi basa kwipaibwa ku makasa a balwana nabo. (Mat. 24:9) Ino bufuku’bwa, kubalongeka kintu kya kutendelwa—“mwikeulu wa Yehova washitula bibelo bya kifungo.” b (Bil. 5:19) Kupwa mwikeulu webape bwendeji bupotoloke amba: Kemanei “mu tempelo kadi sapwilai bantu myanda.” (Bil. 5:20) Luno lubila lubakulupija batumibwa amba byobalonga nanshi i byoloke. Kadi binenwa bya mwikeulu bibebakomeja mu bidyoma amba bakemanija nansha shi kubalupuka bika. Na lwitabijo lukomo ne na bukankamane, batumibwa aba “batwela mu tempelo pa kutamba kwa dyuba, kebafundija.”—Bil. 5:21.

⁸ I biyampe umo ne umo eipangule amba, ‘Le ndi na lwitabijo ne bukankamane bunsakilwa pa kusapula mu ngikadilo na ino?’ Tukokeja kwikala bakomo shi tuyuke amba mwingilo wa kamweno wa “kusapula ne pa mfulo  bukamoni bwa Bulopwe bwa Leza” ukwatakanibwanga ne kuludikwa na bamwikeulu.—Bil. 28:23; Kus. 14:6, 7.

9-11. Batumibwa bālondolwele namani pēbanene Sanedini bāleke kusapula, ne mwanda waka i kimfwa kyobāshidile bene Kidishitu bonso ba bine?

⁹ Pano Kaifasa ne batyibi bakwabo ba mu Sanedini abasumininwa kwibalwa. Kidye kibatume bampulushi bakalete bakutwa, abo papo kuyuka mpika bipita mu kifungo. Langa’po mwashadila bampulushi mu kanwa pululu pa kutana bakutwa mutupu’bo, ino ku kifungo “kushite’tu senene, ne balami bemene pa bibelo.” (Bil. 5:23) Kepejije kapita wa tempelo wayuka amba batumibwa aba kebo mu tempelo, basapula bukamoni butala padi Yesu Kidishitu—mwingilo mwine obēbelele mu kifungo! Kapita ne bampulushi abaenda ku tempelo lubilo kukabungila pamo bano bakutwa ne kwibatwala ku Sanedini.

¹⁰ Monka mokyanenenwanga ku ngalwilo kwa shapita, bendeji ba bipwilo bakalabale bāsapwidile patōkelela batumibwa baleke kusapula. Le batumibwa bālongele’po namani? Petelo pa kwisamba mu dijina dya bonso, wālondolola pakubulwa moyo amba: “Tufwaninwe kukōkela Leza bu mulopwe kupita’ko bantu.” (Bil. 5:29) Batumibwa bāshidile bene Kidishitu ba bine ba mu nkongo yonso kimfwa kya kulondela’po. Bambikavu bajimijanga lupusa lwibapēle Leza lwa kwibakōkela ponso pobetukankaja kulonga byobya bisaka Leza nansha pobasaka tulonge byobya bipeleja Leza. Enka ne dyalelo, shi “ba lupusa batabukile bukatampe” abakankaja mwingilo wetu wa busapudi, ketukalekapo kuvuija mwingilo witupele Leza wa kusapula myanda miyampe. (Loma 13:1) Inoko, tukakimba mashinda mafyame a kwendelela na kusapula ne pa mfulo bukamoni bwa Bulopwe bwa Leza.

¹¹ Ke kya kutulumukapo shi byālongele batumibwa pakubulwa moyo byātonwene batyibi bakalabale byamwiko. Bāsumininwe ‘kwipaya’ batumibwa. (Bil. 5:33) Kufwila lwitabijo kyo kyādi kitengele bano batumoni bapyasakane ne bakubulwa moyo. Ino tala, bukwashi bwādi bwa kwiya kuntu kokebalangilapo!

12, 13. (a) Le Ngamadyela wāpele balunda nandi madingi’ka, ne nabo bālongele’po namani? (b) I muswelo’ka ulwilanga Yehova bantu bandi dyalelo, ne tukakulupila bika shi waitabija ‘tususuke mwanda wa boloke’?

¹² Ngamadyela, “mufundiji wa Bijila mulēmekibwe na bantu bonso,” nandi wesambe. c Uno mujidiki wa bijila i mulēmekwe mpata na balunda nandi, mwanda “wasoñanya’mba balupwile bidi [batumibwa] panja kitatyi kityetye.” (Bil. 5:34) Penepa Ngamadyela pa kupwa kuleta bimfwa byapityile bya butomboki bwātalajibwe pa kupwa kufwa kwa bendeji ba butomboki, wanena kidye kitūkije mutyima ne kulekela batumibwa, bene bafwidilwe Mwendeji wabo Yesu panopano ponka. Mulangilo unekenya wa Ngamadyela i uno, amba: “Kemwakitwelai mu myanda ya bano bantu, ino mwibalekei. Mwanda shi ino nkuku nansha uno mwingilo i wa ku bantu, usa kufulamikwa panshi; inoko shi i wa kwa Leza, kemukabwanyapo kwibafulamika panshi. Shi bitupu, mukokeja’nka ne kumweka bu bantu balwa na Leza mwine.” (Bil. 5:38, 39) Batyibi abaitabija madingi andi. Inoko, abakupija batumibwa nsonde kadi “bebakoma baleke kunena monka mu dijina dya Yesu.”—Bil. 5:40.

¹³ Enka ne dyalelo dino, Yehova utononanga bantu ba bitenta pamo bwa Ngamadyela mwanda wa kunenena bantu Bandi. (Nki. 21:1) Yehova ukokeja kwingidija mushipiditu wandi ujila mwanda wa kufikija balupusa, batyibi, bajidiki ba bijila ku kulonga kiswa-mutyima kyandi. (Neh. 2:4-8) Ino shi waitabija ‘tususuke mwanda wa boloke,’ nabya kudi bubinga’tu bubidi. (1 Pe. 3:14) Bubajinji, Leza uketupa bukomo bwa kūminina. (1 Ko. 10:13) Bwa bubidi, balwana ‘kebakabwanyapo kufulamika panshi’ mwingilo wa Leza.—Isa. 54:17.

14, 15. (a) Batumibwa pa kukupilwa nsonde bālongele’po namani, ne mwanda waka? (b) Sekununa mwanda mumweke ulombola amba bantu ba Yehova bōmininanga na nsangaji.

¹⁴ Le kukupilwa nsonde kwātaleje mushipiditu wa batumibwa ne kuzozeja kusumininwa kwabo? Aa nansha dimo! Abo “bataluka kumeso a Sanedini, benda basangele.” (Bil. 5:41) “Basangele”—mwanda? Bine, ke mwandapo wa misanshi ya nsonde yobakupilwa. Ino i basangale mwanda abayuka amba abapangwapangwa mwanda bālamine bululame bwabo kudi Yehova ne kulonda kobalonda ma mayo a Kimfwa kyabo, ke Yesu kadi.—Mat. 5:11, 12.

¹⁵ Netu pamo bwa banabetu ba mu myaka katwa kabajinji, tūmininanga na nsangaji kitatyi kyotususukila myanda miyampe. (1 Pe. 4:12-14) Ketusangelangapo nansha dimo kuzakajibwa, kupangwapangwa, nansha kukutwa. Ino tuloelelwanga kulama bululame bwetu. Tala kimfwa kya tutu Henryk Dornik, waūminine myaka ya kumweshibwa malwa mu buludiki bwa bendeji ba kasusu. Uvuluka amba mu Kweji 8, 1944, balupusa bebatuma aye ne mwanabo mu komponi ka masusu. Balwana banene amba: “I bikomo kwibanekenya balonge kintu kikwabo. Abo basangelanga kwipailwa lwitabijo  lwabo.” Tutu Dornik ushintulula’byo amba: “Nkyadipo nsaka kufwila lwitabijo, ino kususuka na kininga ne bulēme pangala pa lulamato lwami kudi Yehova kwadi kumpa nsangaji.”—Yak. 1:2-4.

16. I muswelo’ka wālombwele batumibwa amba i basumininwe kusapula ne pa mfulo bukamoni, ne i muswelo’ka otulondanga netu uno muswelo wa kusapula wādi na batumibwa?

¹⁶ Batumibwa kēbaelelepo kyaba, bashilula monka mwingilo wabo wa kusapula bukamoni. Na kusumininwa, “difuku ne difuku baendelele ne kuleka’byo mpika . . . kusapula mu tempelo ne ku njibo ne njibo myanda miyampe ya Kidishitu, Yesu.” d (Bil. 5:42) Bano basapudi bapyasakane bādi basumininwe kusapula ne pa mfulo bukamoni. Tala, bāfikije musapu wabo ku mobo a bantu monka mwēbalombwedile’kyo Yesu Kidishitu. (Mat. 10:7, 11-14) Na bubine, ye uno muswelo obāyujije Yelusalema na bufundiji bwabo. Dyalelo nadyo, Batumoni ba Yehova i bayukane bu bantu balonda uno muswelo wa kusapula wādi na batumibwa. Tukokōlanga ku njibo yonso ya mu mwaba wetu, tulombola patōka amba netu tusaka kusapula ne pa mfulo, kupa muntu yense mukenga wa kwivwana, myanda miyampe. Lelo Yehova i mwesele busapudi bwetu bwa ku njibo ne njibo? En-en, i mwibwesele! Bantu bavule i betabe ku musapu wa Bulopwe mu kino kitatyi kya ku mfulo, kadi bangi bene i bevwane myanda miyampe pakokwele Kamoni ku mulango wabo.

17-19. Le i mwanda’ka wālupukile, ne i bwendeji’ka bwāletele batumibwa pa kupwija uno mwanda?

¹⁷ Pano kipwilo kikidi kipya kibatanwa na kyaka kya munshimunshi, kidi munda mwakyo. Le i kyaka’ka? Bana ba bwanga bavule babatyijibwe i boba bāile mu Yelusalema basaka kwifunda bivule kumeso kwa kujokela kwabo. Bana ba bwanga ba mu Yelusalema abaleta byabuntu bya lupeto mwa kukwashisha ku bidibwa ne ku bintu bikwabo. (Bil. 2:44-46; 4:34-37) Ponka’pa mwanda mukomo ubatambe. Bakaji ba kishala besamba Kingidiki ‘abasūlwa pa kwabanya bintu difuku ne difuku.’ (Bil. 6:1) Inoko ba kishala  besamba Kihebelu, abo kebādipo basūlwe. Nanshi makambakano adi’po i mboloji. Mboloji mwanda umo ubwanya kuleta nkalañani.

¹⁸ Batumibwa, babundile kitango kyendeji kya kipwilo kyenda kitandabuka, abajingulula amba ke kya tunangupo “batwe tuleke mwanda wa Leza ketwabanya’ko byakudya ku mameza.” (Bil. 6:2) Pa kupwija uno mwanda, abalombola bana ba bwanga bakimbe bana-balume basamba-babidi “bayulwe mushipiditu ne tunangu,” amba batumibwa bebatūle “pa uno mwingilo wa kamweno.” (Bil. 6:3) Bana-balume babwanye bisakibwa bo bādi basakibwa mwanda uno mwingilo keutalepo enka kwabanya bidibwa, ino utala ne kwingidija lupeto, kupota bintu, ne kwandika byonso na katentekeji. Bana-balume bonso bātongelwe bādi na majina a Kingidiki, padi kino kyādi kya kulengeja ba kishala bakalele bebetabije. Pa kupwa kubandaula ne milombelo ponka, batumibwa abatenteka makasa bano bana-balume basamba-babidi amba bengile “uno mwingilo wa kamweno.” e

¹⁹ Le kwingila mwingilo wa kwabanya bidibwa kulombola amba bano bana-balume kebādipo kadi banenwe kusapula myanda miyampe? Aa, ke nankyopo! Mu bātongelwe mwādi ne Shitevani, wāikele kamoni mukankamane ne wakubulwa moyo. (Bil. 6:8-10) Fidipa nandi ubadilwa’mo, kadi utelwanga bu “musapudi wa myanda miyampe.” (Bil. 21:8) Nanshi i kimweke patōka amba, bano bana-balume basamba-babidi bādi basapudi bapyasakane ba Bulopwe.

20. Lelo bantu ba Leza dyalelo balondanga muswelo’ka kimfwa kya batumibwa?

²⁰ Bantu ba Yehova dyalelo balondanga kimfwa kya batumibwa. Bana-balume  bapebwa mingilo mu kipwilo i boba badi na tunangu twa Leza ne balombola amba mushipiditu ujila wingilanga mobadi. Mu buludiki bwa Kitango Kyendeji, bana-balume babwanya bisakibwa bya mu Bisonekwa batoñwanga kwingila bu bakulumpe ne bengidi ba mingilo mu bipwilo. f (1 Tm. 3:1-9, 12, 13) Boba babwanya bisakibwa banenwe kumonwa bu i batongwe na mushipiditu ujila. Bano bana-balume bepāne bengilanga “mwingilo wa kamweno.” Kimfwa, bakulumpe baletanga bukwashi bwa kamweno ku banunu ba kikōkeji basakilwa’bo. (Yak. 1:27) Bakulumpe bakwabo bobakanga Mobo a Bulopwe, bateakanya bitango, nansha kwingila mu Komite Utala Myanda ya Lupitalo. Bengidi ba mingilo nabo i bavudilwe bya kulonga nansha byokebitalepo bukumbi ne bufundiji. Bano bana-balume babwenye bisakibwa banenwe kwikala na bujalale pa bukata bwa ino mingilo ya kipwilo ne ya bulongolodi na mwingilo witupele Leza wa kusapula myanda miyampe ya Bulopwe.—1 Ko. 9:16.

21, 22. I bika bilombola amba Yehova wātengele kuboko pa kipwilo kyādi kikishilulashilula?

²¹ Na bukwashi bwa Yehova, kipwilo kipya nansha kikishilula kyākomēne kupangwapangwa ne mwanda wādi wa kwikikalañanya wātambile mu kipwilo. Yehova wātengele’po kuboko bya bine, mwanda tutanga’mba: “Mwanda wa Leza wadi wenda usambakana, ne bana ba bwanga badi benda bevudija bininge mu Yelusalema; kadi ne kibumbo kikatampe kya babitobo kyaitabija.” (Bil. 6:7) Uno i musunsa’tu umo mu malapolo mavule akwendelela atelelwe mu mukanda wa Bilongwa. (Bil. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) Dyalelo nadyo, mwene tukankamikwanga potwivwana malapolo a kwendelela kumeso kwa mwingilo wa kusapula Bulopwe mu bifuko bikwabo bya ntanda?

²² Mu myaka katwa kabajinji Y.M., bendeji ba bipwilo bakalabale kebākokelepo kwibapangapanga. Kupangwapangwa kukwabo kwādi kwibatengele. Shitevani ye obamwenene na luno lwana lwa malwa, monka motusa kwikimwena mu shapita ulonda’ko.