KUMESO kwa ino myanda kulongeka, nadi kendi mushilule kusangela bubine. Mama wadi na mabuku amo esambila pa Bible, adi ansangaja. Nasangedile’mo bininge bifwatulo. Tata kadipo usaka mama anombole byaefunda. Inoko, nadi na mutyima wa kuyuka bintu, o mwanda nadi ngipangula bipangujo, ko kushilula washilula kwifunda nami shi tata i patupu’ye. Mfulo mfulō, nami nakwata butyibi bwa kwipāna kudi Yehova. Nabatijibwe mu Blackpool, mu Angeletele mu 1943 na myaka dikumi.

Tamba pene’pa, ami ne mama twadi ketutambila pamo kitatyi ne kitatyi mu busapudi. Twadi tusapula na mafono. Adi makatampe kadi alēma kintu kya makilo aná ne kipindi. Fwatakanya’po bidi mwanuke na amiwa wikonda na kusela fono!

Ponabwenye myaka 14 nadi kengabila kwikala bupania. Mama waunena’mba ufwaninwe kusapwila’mo mwingidi wa banabetu (witwa dyalelo bu mutadi wa kipindi). Waumpele madingi a kwifunda  manwa a kunkwasha mu mwingilo wa bupania. Nami nalongela monka. Myaka ibidi pa kupita’po, naipangula mutadi wa kipindi mukwabo pa myanda itala mwingilo wa bupania. Waunsapwila’mba, “Kashilule!”

Mu Kweji 4, 1949, ami ne mama twapotoloja ne kupāna byotwadi nabyo, twavilukila mu Middleton, kubwipi na Manchester, twashilula bupania. Myeji iná pa kupita’po, natonga tutu umo tukengile nandi bupania. Bilo ya musambo yetupa mulangwe wa kwenda ku kipwilo kyadi kikishilulashilula mu Irlam. Ba mama nabo bakengila bupania na kaka umo mu kipwilo kikwabo.

Papo nadi na myaka 17, ami ne pania otwadi twingila nandi ye badi batangidila kupwila, mwanda mu kino kipwilo kipya mwadi’tu batutu batyetye kete badi babwenye bisakibwa. Mwenda mafuku, navilukila mu kipwilo kya mu Buxton mwadi basapudi batyetye kadi mwadi musakilwa bukwashi. Bino byonso byaunteakenye ku mingilo yadi intengele kumeso.

Mu 1951, nadinga fomu wa kwenda ku Masomo a Ngileade a Bwifundi bwa Bible a Sosiete Watchtower. Mu Kweji 12, 1952, baungita kukemuka ku mwingilo wa busola. Nalomba lusa amba nkibwanyapo kwingila busola mwanda ngidi mu mwingilo wa kitatyi kyonso, ino kidye kyapela byonalombele’bya, kyauntyibila butyibi bwa kukutwa myeji isamba. Mu kine kitatyi’kya,  kadi natambula lwito lwa kwenda ku Ngileade mu kalasa ka 22. Mu Kweji 7, 1953, kinondanonda’tu na kukutululwa, naenda ku New York na kyombo kitwa bu Georgic.

Ne kwija kwine mpika, nakatanwa ku Kitango kya Sosiete ya Ntanda Mipya mu 1953. Naendele na kudiye pa kufika Kunshi kwa Lansing, mu New York, kwine kwadi kwa kufundila. Byonadi na kitambatamba mu buloko, nadi’tu na kadikuta katyutyu. Pa kupwa kutūka mu kudiye, nakanda mu motoka pa kwenda Kunshi kwa Lansing, ino byadi binomba kukongola ñenda mukwabo madolala 25.

Ku Masomo a Ngileade twafundijibwe’ko bintu bya kutendelwa bya kwitukwasha twikale “bintu byonso ku bantu ba miswelo yonso.” (1 Kodinda 9:22) Ami ne Paul Bruun, ne Raymond Leach, betutuma mu Filipine, inoko twailaije myeji mivule mukanda wa dishinda. Kupwa twaenda na kyombo ku Rotterdam, mu Pays-Bas. Kutamba papo twatyibulula dijiba dya Meditelanea, Kamukola ka Suez, ne Kalunga-lui ka India pa kufika ku Malezi kupwa ke ku Hong Kong. Ku mfulo, pa kupwa kwenda lwa pa mema mafuku 47, ebiya twafika mu Manila mu mafuku 19 Kweji 11, 1954.

Kwine’kwa, byadi bitulomba kwibidila bibidiji bipya, ntanda ya bweni, ne ludimi lungi. Inoko, ku ngalwilo banabetu basatu botwadi nabo batumwa mu kipwilo kya Quezon City mwine mwadi bantu bavule besamba Angele. Mu bula bwa myeji isamba, twayuka’tu tubishima tutyetye twa ludimi lwa Tagalog. Inoko twaimikile’byo bidi kwifunda luno ludimi pa kupwa kwitushinta mingilo.

Difuku dimo mu Kweji 5, 1955, batwe tufika kwinjibo potwadi tutamba mu busapudi, ami ne Tutu Leach twatana mikanda ya kwingila bu batadi ba bipindi. Papo nadi’tu na myaka 22 kete, kadi mu uno mwingilo namo byadi binomba kwifunda miswelo mikwabo ya kwikala “bintu byonso ku bantu ba miswelo yonso.”

Kimfwa, nanenene dishikulu dyami dibajinji dya bantu bonso bu mutadi wa kipindi pa nsoko yadi panja pa kibundi. Mu kine kitatyi’kya mu Filipine, mashikulu a bantu bonso adi avudilwe kunenwa mu bifuko mudi bantu bavule! Byonadi mpempula bipwilo bivule mu kipindi, nadi nena mashikulu mu mansoko, mu mobo mwitananga bantu bavule, mu biwanza bya futu, ne mu biwanza bya mityi, ne divule kufula kwa bipito. Difuku dimo mu San Pablo City, nakomenwa kunena dishikulu mu nsoko mwanda wa mvula mukatampe wanokele. O mwanda nanenene batutu batala mingilo ñende nkalonge dishikulu mu Njibo ya Bulopwe. Kupwa, batutu baunena kukwata dino dishikulu ne kukedyomba ku kupwila kwa bantu bonso, nansha byokedyanenenwepo mu bifuko mudi bantu bavule!

Nadi nshikata nyeke ku mobo a banabetu. Nansha mobo byoadi matyetye, inoko adi madyangulwe senene. Misunsa mivule nadi ndāla pa kyata mu kobo ka mutampwa na nkoni. Kwadi kifuko kimo kete kwakoila panja pa njibo padi pabwanya bantu bonso kumona, o mwanda nadi ngoya na bisandi. Nadi ñenda na motoka ne kyaba kimo na botyi pa kwenda ku bisanga bikwabo. Mu bula bwa myaka yonso mu mwingilo wami, nkyadipo nansha na motoka mwine.

Nefundile ludimi lwa Tagalog, nansha byonkyadipo mfundile’lo ku masomo. Nadi nefunda’lo na kuteja banabetu mu busapudi ne ku kupwila. Banabetu badi basangela kumfundija’lo, nadi nebafwija’ko  pa kitūkijetyima kyabo ne kundemununa kobadi bandemununa pampikwa kafinda.

Kitatyi kyenda kipita, byadi binomba kushinta bininge mu mwingilo wami mupya. Mu 1956, twalonga kitango kya ntanda paile kwitupempula Tutu Nathan Knorr. Natongwa kwingila ku binanda bipya. Nkyadipo nebiyukile, inoko banabetu bakwabo baumfundije’byo. Ne mwaka mwine kewapwile, twalonga monka kitango kya ntanda, naingila bu mutadi wa kitango. Tutu Frederick Franz watamba ku kité, nefundile bivule kwadi. Paadi unena dishikulu dya bantu bonso, wadi uvwele barong Tagalog, bivwalwa bya kishiyekulu bya mu Filipine. Kino kyasangeje bininge banabetu ba mu kibundi, kadi kyaumfundije kwikala na mutyima wa kwibidila mwikadila wa bantu ba miswelo yonso.

Byadi binomba kushinta bininge ponaikele bu mutadi wa distrike. Mu mene mafuku’a, twatadije filime inena’mba, Le bonheur de la société du Monde Nouveau. Divule twadi twiitadija panja mu bifuko mudi bantu bavule, papo tubīshi twadi twitukambakanya. Twadi tukokwa na kitōkeji, ne kulamata ku dikalashi. Byadi bileta kaji pa kukenda’to shi tubapu! Kebyadipo bipela kuteankanya bino binkumenkume, inoko twadi tusangala pa kumona bantu bāya ne kwifunda myanda ya bulongolodi bwa Yehova bwa ntanda yonso.

 Mu bifuko bimo bamumpe bene Katolika badi na lupusa, betupelela kwitupa lupusa lwa kulonga bitango. O mwanda bantu badi bapela kuteja, kadi shi potulongela dishikulu i pabwipi na byabo bipwilo, badi bavutakanya na komba ñengele. Nansha nabya, bantu baendelele na kwifunda bubine, kadi bavule’mo pano ke batōtyi ba Yehova.

Mu 1959, naitwa kukengila ku bilo ya musambo. Kwine’kwa nefundile’ko bintu bivule. Kitatyi pa kupita’po, natumwa kukapempula matanda makwabo bu mutadi wa zone. Mu lwendo lumo, tweyuka na Janet Dumond, wadi wingila bu mishonele mu Tailande. Twaanza kwilembela mikanda, mwenda mafuku twesonga. Tudi na nsangaji mu bula bwa myaka 51 yotwaingidila Yehova pamo.

Ngidi na nsangaji ya kupempula bantu ba Leza mu matanda 33. Nsangedile bininge mingilo yami mibajinji mwanda yaunkweshe nefunde mwa kwikadila na bantu ba bibidiji ne bitamina palapala! Uno mwingilo wa bupempudi waunkweshe ngivwanije senene amba Yehova usenswe bantu ba miswelo yonso.​—Bilongwa 10:34, 35.

Ami ne Janet tudi na nsangaji ya kwingila na banabetu ba mu Filipine, kadi pano tukyendelela kwingidila ku bilo ya musambo ya mu Quezon City. Pano kibalwa kya basapudi i kilundile’ko misunsa dikumi ne kupita na ponashilwile kwingidila muno, pano ke papite myaka 60. Nansha byokendi mwingile myaka mivule, ngitabijanga nyeke kushinta byonso binomba Yehova kushinta. Kimfwa, pa mwanda wa kushinta kwalongelwe panopano mu bulongolodi, byadi bitulomba kwikala na mutyima wa kwitabija kuno kushinta.

Twi balonge bukomo bwetu bonso bwa kulonda buludiki bwa Yehova, kadi uno o mwikadilo uleta nsangaji keineneka mu būmi. Kadi tuloñanga bukomo bwa kushinta ponso pobibwanika mwanda wa kwingidila banabetu senene. Bine, shi Yehova uswile, twi basumininwe kwikala “bintu byonso ku bantu ba miswelo yonso.”