1, 2. (a) Mwanda waka binenwa bidi mu Kupituluka 6:4 i biyukane bininge? (b) I kika kyānenene Mosesa bino binenwa?

MU BULA bwa myaka tutwa na tutwa, Bayuda bādi batela mu milombelo yabo ya pa bula binenwa bidi mu Kupituluka 6:4. Ino milombelo itwanga bu Shema. Mu Kihebelu, Shema i kishima kibajinji kya uno vese. Bayuda bavule bādi banena ino milombelo difuku ne difuku, lubanga ne kyolwa mwanda wa kulombola amba i bepāne’nka kudi Leza kete.

² Bino binenwa bitanwa ne mu mwisambo wa mfulo wānene Mosesa ku muzo wa Isalela. Mu mwaka 1473 Kidishitu Kaile, uno muzo wādi mu ntanda ya Moabu, beteakanya mwa kwabukila Munonga wa Yodano ne kutwela mu Ntanda ya Mulao. (Kupituluka 6:1) Mosesa wāendeje bantu mu bula bwa myaka 40, wādi wibasakila bekale bakankamane mwa kunekenenya makambakano ādi ebatengele kumeso. Bādi bafwaninwe kukulupila mudi Yehova, Leza  wabo ne kumukōkela. O mwanda binenwa bya mfulo bya Mosesa byēbakankamikile balonge namino. Mosesa pa kupwa kutela Mbila Dikumi ne bijila bikwabo bya Yehova, wāpele bantu bivulujo bya kamweno byotutanga mu Kupituluka 6:4, 5. (Tanga.)

3. I bipangujo’ka byotusa kubandaula mu kino kishinte?

³ Bene Isalela bādi bayukile amba Yehova wabo Leza i “Yehova kasukwa.” Bene Isalela ba kikōkeji bādi batōta Leza umo kete, Leza wa bashabo. Penepo mwanda waka Mosesa wēbavulwije’ko amba Yehova wabo Leza i “Yehova kasukwa”? Kuyuka buno bubine ne kusanswa Leza na mutyima, muya, ne bukomo bwetu bonso i bikwatañane namani? Le binenwa bidi mu Kupituluka 6:4, 5 bitutalanga namani ne batwe dyalelo?

4, 5. (a) Lelo i buluji’ka bumo bidi bwa bishima “Yehova kasukwa”? (b) Yehova i mwishile namani na baleza ba mizo?

⁴ Umo kete. Bishima “Yehova kasukwa” bishintulula amba Yehova i umo kete, amba kekudipo udingakene nandi. Mwanda waka Mosesa wāingidije bino bishima? Bimweka bu ke pa mwandapo wa kuponeja lufundijo lwa busatu busantu. Yehova i Umpangi wa diulu ne ntanda kadi i Muludiki wabyo. I Leza umo kete wa bine, kutupu mukwabo udingakene nandi. (2 Samwele 7:22) O mwanda binenwa bya Mosesa byādi bivuluja bene Isalela amba bafwaninwe kutōta enka Yehova kete. Kebādipo bafwaninwe kwiula mizo yādi koku ne koku, ya bantu bādi batōta baleza bavule ba bubela bana-balume ne bana-bakaji. Bano bantu bādi bakulupile amba baleza babo baludikanga myanda imo ya mu bupangi.

⁵ Kimfwa, bene Edipito bādi batōta Ra, leza-dyuba; Nut, leza mukaji-diulu; Geb, leza-nshi, Hapi, leza-Nile, pamo ne banyema bavule. Yehova wēlombwele amba i mukatampe kupita bano baleza ba bubela paāletele Mpupo Dikumi. Bala, ye mwine leza wa bubela wādi mutumbe mu bene Kenani, o bādi balanga amba ye uleta būmi. Kadi bādi bamulangila’mba ye utala diulu, mvula ne kivula. Mu bifuko bivule, bantu bādi bakulupile kukingwa na Bala. (Umbadilo 25:3) Bene Isalela bādi bafwaninwe kuvuluka’mba, “Yehova aye i Leza,” Leza wabo umo kete. I “Yehova kasukwa.”​—Kupituluka 4:35, 39.

6, 7. Le kishima “kasukwa” kidi na buluji’ka bukwabo, ne i muswelo’ka wilombwele Yehova bu udi “kasukwa”?

⁶ Kashintangapo kadi i wa bine. Kishima “kasukwa” kidi mu binenwa “Yehova kasukwa” kishintulula kadi amba mpango yandi ne byalonga i bikulupilwa nyeke. Yehova Leza ke wa malangalangapo nansha ushinta. Ino i ukulupilwa nyeke, wampikwa kushinta, wa lulamato,  kadi wa bine. Kimfwa, wālaile Abalahama amba bana bandi bakekala mu Ntanda ya Mulao. Yehova wālongele bingelengele bivule bitulumukwa mwanda wa kufikidija uno mulao. Nansha byopāpityile myaka 430, Yehova kāshintyilepo mpango yandi.​—Ngalwilo 12:1, 2, 7; Divilu 12:40, 41.

⁷ Myaka tutwa pa kupita’po, Yehova wāita bene Isalela bu batumoni bandi ne kwibasapwila’mba: “Ami ne aye enka. Kekwadipo wambadikidile kubumbwa kudi Leza kumeso ami, nansha umo mwine, nansha wakunondapo mwine kakekalakopo.” Kadi Yehova wālombwele patōkelela amba mpango yandi keikashintapo paābwejeje’ko amba: “Ami ne aye.” (Isaya 43:10, 13; 44:6; 48:12) Bine, bene Isalela bādi na dyese dya kwingidila Leza wampikwa kushinta ne ukulupilwa nyeke! Netu tudi na dino dyese dyalelo.​—Malaki 3:6; Yakoba 1:17.

8, 9. (a) I bika bisaka Yehova ku batōtyi bandi? (b) Le Yesu wākomeneje namani buluji bwa binenwa bya Mosesa?

⁸ Bine, Mosesa wāvulwije bene Isalela amba buswe ne mutyima wibatele Yehova kebikashintapo. Yehova nandi wādi wibasakila bekale kwipāna enka kwadi ne kumuswa na mutyima, muya, ne bukomo bwabo bonso. Bambutwile bādi bafwaninwe kufundija babo bana myanda ya Yehova kitatyi kyonso amba nabo batōte’nka Yehova kete.​—Kupituluka 6:6-9.

⁹ Yehova kashintangapo mpango yandi, o mwanda kakashintapo bisakibwa bya kyalwilo ku batōtyi bandi ba bine. Shi tusaka Yehova asangele butōtyi bwetu, tufwaninwe kwipāna’nka kwadi kete ne kumusanswa na mutyima, ñeni ne bukomo bwetu bonso. Yesu wānene amba ino yo mbila itabukile bukatampe. (Tanga Mako 12:28-31.) Tutalei muswelo otukokeja kulombola mu bilongwa byetu bu tukulupile amba “Yehova wetu Leza i Yehova kasukwa.”

10, 11. (a) I mu buluji’ka motwipānanga’nka kudi Yehova kete? (b) Lelo Bahebelu basatu bankasampe bālombwele namani amba i bepāne’nka kudi Yehova kete?

¹⁰ Yehova i Leza wetu umo kete. Twipānanga’nka kwadi kete potumutōta’nka aye bunka bwandi. Ketukokejapo kutōta baleza bakwabo nansha kukuja bilongwa ne milangwe ya bubela mu butōtyi botutōta Yehova. Shandi, i Leza udi peulu pa baleza kadi i mukomokomo kwibapita. Ino kadi ye Leza wa bine. Tufwaninwe kutōta’nka Yehova kete.—Tanga Kusokwelwa 4:11.

¹¹ Tutanga mu mukanda wa Danyele myanda ya bankasampe bamo Bahebelu ba Danyele, Hanania, Mishaele, ne Azadia. Bālombwele amba i bepāne’nka kudi Yehova na kupela kudya bidibwa bya disubi ku batōtyi ba Yehova. Kadi balunda basatu ba Danyele bāpelele kwivukwila ku nkishi wa olo wa Nebukaneza. Bādi bayukile amba Yehova ye udi pa kifuko kibajinji. Bādi balamete’nka kwadi kete.​—Danyele 1:1–3:30.

12. I bintu’ka byotufwaninwe kudyumuka potwipāna kudi Yehova?

 ¹² Yehova ufwaninwe kwikala pa kifuko kibajinji mu bwetu būmi. Shi tusaka kwipāna’nka kwadi kete, tufwaninwe kudyumuka kutyina’mba twakamupingakanya na kintu kingi. Namani le? Mu Mbila Dikumi, Yehova wānene amba bantu bandi kebafwaninwepo kutōta baleza bakwabo. Kebafwaninwepo kutōta bilezaleza, shi muswelo’ka, shi muswelo’ka. (Kupituluka 5:6-10) Dyalelo, kudi miswelo mivule ya kutōta bilezaleza, kadi imo i mikomo kujingulula. Inoko Yehova kashintyilepo byobya byasaka kotudi. Ukidi’nka “Yehova kasukwa.” Tutalei muswelo otukokeja kwepuka kutōta bilezaleza dyalelo.

13. I bika byotukokeja kushilula kusanswa bininge kupita Yehova?

¹³ Tutanga mu Kolose 3:5 (tanga), myanda ya bintu bibwanya kona kipwano kyetu kyotupwene’nka na Yehova kete. Tutanga’mo amba makomwa-meso nao i kutōta bilezaleza. Le bidi namani? Shi twabila bipitepite kintu, kimfwa lupeto luvule nansha būmi bwa katutu, bino bintu bibwanya kuludika bwetu būmi enka bwa leza mukomo. Bubi bonso butelelwe mu Kolose 3:5 i bukwatañane na makomwa-meso, atelwa bu kutōta bilezaleza. Nanshi shi twabila mpata bino bintu, tukokeja kwanza kwibiswa bininge kupita ne Leza mwine. Papo kotudi Yehova kakidipo “Yehova kasukwa.” Ketusakilepo kuleka kino kitufikile.

14. I kidyumu’ka kyāletele mutumibwa Yoano kitala pa kuswa Leza?

¹⁴ Mutumibwa Yoano wākomeneje mwanda wiifwene na uno. Wānene amba shi muntu asanswe bintu bidi mu ino ntanda, ko kunena’mba, “bya kusakasaka bya ngitu ne bya kusakasaka bya meso ne kwimwekeja na mitatulo pa byobya byodi nabyo mu būmi,” nankyo “buswe bwa Tata kebudipo mudi aye.” (1 Yoano 2:15, 16) Nanshi tufwaninwe kwibandaula kitatyi ne kitatyi mwa kumwena shi tusenswe ntanda. Padi tukamona’mba tubashilula kukokwa na kwipwija mukose, na bantu, na muvwadilo ne mwidyangwilo wa ino ntanda. Nansha padi ke tukimbenga kulonga “bintu bikatakata” na kufunda masomo malampe. (Yelemia 45:4, 5) Ntanda mipya ke idi pabwipi bininge. Ye kyotufwaninwe kuvulukila binenwa bya bukomo bya Mosesa! Shi twimvwanije ne kukulupila bya bine amba “Yehova wetu Leza i Yehova kasukwa,” nabya tukepāna’nka kwadi ne kumwingidila mu muswelo wasaka.​—Bahebelu 12:28, 29.

15. Mwanda waka Polo wāvulwije bene Kidishitu amba Leza i “Yehova kasukwa”?

¹⁵ Bishima “Yehova kasukwa” bitukwasha twimvwanije amba Yehova usaka bengidi bandi bekale umbumo ne na kitungo kimo mu būmi. Mu kipwilo kibajinji kya bene kidishitu, mwādi Bayuda, Bangidiki, bene Loma, ne bantu ba mizo mikwabo. Bādi na bishiyekulu, bibidiji ne masakila meshileshile. Kino  kyo kyālengeje bamo bakolelwe kwitabija muswelo mupya wa kutōta ne kuleka byobya byobadi balonga kala. O mwanda byādi bilomba Polo ebavuluje amba bene Kidishitu badi na Leza umo kete, Yehova.​—Tanga 1 Kodinda 8:5, 6.

16, 17. (a) Le i bupolofeto’ka bufikidila mu ano etu mafuku, ne i bika bilupukile’ko? (b) I bika bibwanya kona bumo bwetu?

¹⁶ Le bidi namani ku kipwilo kya bene Kidishitu dyalelo? Mupolofeto Isaya wānene amba ku “mafuku a kumfulo’kwa,” bantu ba mu mizo yonso bakatōtela Yehova pamo. Ke banena’mba: “Etulombole mashinda andi, kadi amba tunange mu tumashinda twandi.” (Isaya 2:2, 3) Tudi na nsangaji potumona buno bupolofeto bufikidila dyalelo! Batutu ne bakaka i batambe mu bifuko palapala, besamba ndimi mishileshile, kadi ne bibidiji palapala. Nansha nankyo, tutōtanga Yehova umbumo. Ino kyaba kimo kulupukanga makambakano pa mwanda wa kuno kwishila.

¹⁷ Kimfwa, le umonanga namani batutu ne bakaka badi na bibidiji bingi? Ludimi lwabo, muvwadilo, mwikadilo, ne bidibwa bibwanya kwishila na bya  kwenu. Le wibepukanga ne kupityija’ko kitatyi pamo na boba bomutambile nabo kumo? Le umonanga namani bakulumpe mu kyenu kipwilo bokudīle ba lukoba ne bibidiji bishile na byobe? Shi ketutadijepo, tubwanya kutādilwa na kuno kwishila ne kona bumo bwetu.

18, 19. (a) I madingi’ka adi mu Efisesa 4:1-3? (b) I bika byotukalonga pa kulama bumo bwa kipwilo?

¹⁸ Le tukepuka namani ano makambakano? Polo wāletele madingi a kamweno ku bene Kidishitu ba mu Efisesa, kibundi kishidimuke kyādi’mo bantu ba bishiyekulu bishileshile. (Tanga Efisesa 4:1-3.) Polo wātelele ngikadilo imo kimfwa kwityepeja, butūkanye, kitūkijetyima, ne buswe. Ino ngikadilo idi pamo bwa bipanda bikwatyije njibo. Kadi bilomba kaji pa kulama njibo ikele mu muswelo muyampe. Polo wādi usakila bene Kidishitu ba mu Efisesa balonge bukomo bwa “kulama bumo bwa mushipiditu.”

¹⁹ Muntu ne muntu motudi ufwaninwe kulonga bukomo bwa kulama bumo bwa kipwilo. Namani le? Kibajinji, tufwaninwe kutamija ne kulombola ngikadilo yātelele Polo: kwityepeja, butūkanye, kitūkijetyima, ne buswe. Kya bubidi, tufwaninwe kwingila bininge pa kulama ‘kijimba kya ndoe kitulungila pamo.’ Kubulwa kumvwañana kudi pamo bwa tumitanta tona bumo; o mwanda bitulomba kulonga buninge bwa kupwija kuno kubulwa kumvwañana amba tulame ndoe ne bumo umbukata mwetu.

20. Le tukalombola namani amba twimvwanije amba “Yehova wetu Leza i Yehova kasukwa”?

²⁰ “Yehova wetu Leza i Yehova kasukwa.” Uno i mwanda mukatampe! Kino kivulujo kyākomeje bene Isalela bominine makambakano pa kunekenya ne kutwela mu Ntanda ya Mulao. Bino binenwa bibwanya netu kwitukomeja amba tutyibuluke kyamalwa kikatampe ne kutwela mu Paladisa iya’i. Twipānei nyeke enka kudi Yehova kete. Tufwaninwe kumuswa ne kumwingidila na mutyima, ñeni, ne bukomo bwetu bonso, kadi tufwaninwe kwingila bininge pa kulama ndoe ne bumo na banabetu. Shi tulonge bino bintu, nankyo Yesu uketwita bu mikōko kadi tukemwena kufikidila kwa bino binenwa bya amba: “Iyai, banwe ba kweselwa na Tata, pyanai Bulopwe bwimulongolwedilwe tamba ku ñanjilo ya ino ntanda.”​—Mateo 25:34.