1-2. Pamo bwa Lota, le i kikoleja’ka kikondanga na bene Kidishitu dyalelo?

 POTUMONA mwiendelejo mubi wa bantu dyalelo, twiivwananga’nka na mwēivwanine Lota muntu moloke. “Wādi ujingwa mutyima bininge na mwiendelejo wampikwa bumvu wa bantu bajilula bijila,” mwanda wādi uyukile amba Tata wetu wa mūlu ushikilwe mwiendelejo mubi. (2 Pe. 2:7, 8) Kwakamwa Leza ne kumusanswa kwālengeje Lota ashikwe mwiendelejo mubi wa bantu bādi bamujokolokele. Netu tujokolokelwe na bantu kebalēmekelepo misoñanya ya Yehova ya mu mwikadilo. Nansha nankyo, tubwanya kwikala nyeke batōka mu mwikadilo shi twendelele kusanswa Leza ne kumwakamwa mu muswelo muyampe.—Nki. 14:2.

² Yehova witukwashanga tufikile’po kupityila ku myanda itukankamika itanwa mu mukanda wa Nkindi. Bene Kidishitu bonso, bana-balume ne bana-bakaji, bankasampe ne batame, babwanya kumwena bya binebine mu kubandaula madingi a tunangu adi’mo.

3. Le kukwatañana na Nkindi 17:3, i bubinga’ka bumo botufwaninwe kukingila mutyima wetu? (Tala ne kifwatulo.)

³ Bubinga bukatampe botufwaninwe kukingila mutyima wetu wa kyelekejo i mwanda Yehova wiubandaulanga. Ko kunena’mba kemaninangapo pa muswelo otumweka ku bantu, aye umonanga mwine motwikadile munda mwetu. (Tanga Nkindi 17:3.) Uketusanswa shi tudinga mu ñeni yetu tunangu twandi tupāna būmi. (Yoa. 4:14) Namino, ketukonwepo nansha dimo na mwiendelejo mubi ne bubela bwa Satana ne bwa bantu  babi ba mu ntanda yandi. (1 Yo. 5:18, 19) Potufwena Yehova, po pene tumusanshilwanga’ko ne kumulēmeka. Byoketusakengapo kusanshija Tata wetu, enka ne mulangwe mwine wa kulonga bubi tukeushikwa. Kitatyi kyotutompibwa kulonga bintu bibi tukeipangula’mba, ‘Le mbwanya’tu namani kusanshija muntu unombwele buswe bukatampe namino?’—1 Yo. 4:9, 10.

4. Le kwakamwa Yehova kwakingile namani kaka umo ku kulonga bubi?

⁴ Marta kaka umo wa mu Kroasi watūdilwe pa ditompo dya kulonga busekese, wanenene amba: “Byankomene bininge kulanguluka senene ne kukomena bya kusakasaka bya kulonga bubi. Inoko kwakamwa Yehova kwankingile.” b Le kwakamwa Leza kwamukingile namani? Kaka Marta unena’mba, walangulukīle pa bipa bilupuka ku kukwata butyibi bubi. Netu ye byotubwanya kulonga. Bipa bibi bikalupuka’ko i amba tukasanshija Yehova kadi ketukabwanyapo kumutōta nyeke.—Ngo. 6:5, 6.

5. Le i ñeni’ka yobwanya kuboila ku kimfwa kya tutu Leo?

⁵ Shi twakaminwe Yehova, tuloñanga bukomo bwa kuleka kupwana na bantu balonga bintu bibi. Ino yo ñeni yaboile’ko tutu Leo ushikatanga mu Congo-Kinshasa. Myaka iná pa kupita’po na paabatyijibwe, washilwile kupwana na balunda badi balonga bintu bibi. Wadi ulanga’mba aye byakadipo wibilonga, kadipo ulonga bubi ku meso a Yehova. Ino bukidi bonka balunda nandi bamulengeje anze kukolwa mālwa ne kulonga busekese. Kupwa washilula kulangulukila pa byamufundije bambutwile bandi bene Kidishitu ne pa nsangaji yaadi nayo paadi wingidila Yehova. Byaikala namani? Wealuja. Na bukwashi bwa bakulumpe, washilula monka kwingidila Yehova. Pano wingidilanga Yehova na nsangaji kadi i pania wa pa bula.

6. Le i bana-bakaji’ka babidi ba kyelekejo botusa pano kwisambila’po?

 ⁶ Pano tubandaulei Nkindi shapita 9, mwine motutanga myanda īsambila pa tunangu ne buvila, bitelelwe bu bana-bakaji babidi. (Dingakanya na Bene Loma 5:14; Bene Ngalatea 4:24.) Potubandaula uno shapita, lama mu ñeni amba ntanda ya Satana ikankamikanga bininge busekese ne kutala porno. (Ef. 4:19) O mwanda i kya mvubu twendelele kutyina Leza ne kuvundamina bibi. (Nki. 16:6) Namino, batwe bonso bana-balume ne bana-bakaji, tukamwena mu myanda idi mu uno shapita. Bano bana-bakaji bonso babidi i balombolwe bu beta bantu bampikwa bwino—ko kunena’mba boba “bampikwa ñeni.” Umo ne umo udi bwa aye unena’mba, ‘Twela mu yami njibo udye byakudya.’ (Nki. 9:1, 5, 6, 13, 16, 17) Inoko i beshile bininge ku byobya bifikila boba betaba lwito lwabo.

7. Mungya Nkindi 9:13-18, le i bika bifikilanga boba betaba ku lwito lwa mwana-mukaji kivila? (Tala ne kifwatulo.)

⁷ Twisambilei’ko pa lwito lwa “mwana-mukaji kivila.” (Tanga Nkindi 9:13-18.) Uno mwana-mukaji kivila wita pampikwa bumvu boba bampikwa ñeni amba, ‘Twelai muno’ mudye byakudya. Le i bika bibafikila’mo? “Boba bampikwa bukomo mu lufu badi monka.” Ye uno ubavuluka binenwa bikwabo bya kyelekejo biifwene nabyo bīsambilwe’po ku ngalwilo mu mukanda wa Nkindi. Betudyumuna’mo ku “mwana-mukaji moneke” kadi “wa busekese.” Betusapwila’mo amba: “Njibo yandi ijīkanga mu lufu.” (Nki. 2:11-19) Nkindi 5:3-10 witudyumuna ku “mwana-mukaji [mukwabo] moneke” wa “maulu andi atūkilanga ku lufu.”

8. I butyibi’ka botunenwe kukwata?

⁸ Boba bateja “mwana-mukaji kivila” badi na butyibi bwa kukwata: Bwa kwitabija nansha kupela lwito lwandi. Netu tudi na buno butyibi bwa kukwata. Lelo i bika byotufwaninwe kulonga shi muntu kampanda ukimba kwitulengeja tulonge busekese, nansha kitatyi kilupuka mu kitulumukila bifwatulo bya bantu badi mutaka pa Entelenete?

9-10. Le i bubinga’ka bumo botufwaninwe kunyemena mwiendelejo wa busekese?

⁹ Kudi bubinga buyampe botufwaninwe kunyemena busekese. Betulombola’mba “mwana-mukaji kivila” udi bwa aye unena’mba: “Mema mebwe i mayampe.” Le “mema mebwe” i bika? Bible ukwatañanya nsangaji ya kusambakena pamo kwa boba besongele na mema atalaja mutyima. (Nki. 5:15-18) Ba mwana-mulume ne mwana-mukaji besongele mungya bijila babwanya kutana nsangaji  mu kusambakena pamo kwa mu busongi bwabo. Inoko i bishile bininge na “mema mebwe.” Ano mema mebwe abwanya kufunkila pa busekese nansha kusambakena pamo kupelejibwe. Kuno kusambakena pamo kwikalanga kwa mu bufyafya, pamo’nka na mwibilanga ngivi bintu mu bufyafya. “Mema mebwe” abwanya kumweka nakampata bu mayampe shi boba balonga busekese bamona bu kekudipo muntu uyukile byobalonga. Kuno shako ko kwiongola! Yehova umonanga bintu byonso. Kekudipo kintu kibi mpata bwa kujimija kwitabijibwa na Yehova. O mwanda kekudipo kintu kiyampe mu kulonga bino bintu. (1 Ko. 6:9, 10) Inoko kudi ne makambakano makwabo.

¹⁰ Mwiendelejo wa busekese ubwanya kwitūletela bumvu, kwimona bu wa bule, mēmi ampikwa kusaka, ne kutyumuna bisaka. Na bubine, i kya tunangu kupela kutwela mu “njibo” ya mwana-mukaji kivila mwanda wa kukadya’mo byakudya. Kutentekela pa kujimija kipwano na Yehova, bantu ba mwiendelejo wa busekese batanwanga’mo na misongo ibalengeja bafwe’tu bakidi babishibabishi. (Nki. 7:23, 26) Shapita 9 vese 18 ufula’mba: “Bandi beni badi munshi mwa Kibundu.” Ino mwanda waka bantu bavule betabijanga lwito lwandi lwa kyongo lutwala ku musala?—Nki. 9:13-18.

11. Mwanda waka kutala porno i kubi mpata?

¹¹ Dikinga dikatampe dyotufwaninwe kunyema i kutala porno. Bamo balañanga’mba kutala porno ke kubipo. Inoko porno i mibi, yonañana, ne kumunañana bupika. Bifwatulo bya busekese i bikomo kutalula mu ñeni. Kadi kutabukidila, porno keipayangapo bya kusakasaka bibi; ino ayo ibilangulanga. (Kol. 3:5; Yak. 1:14, 15) Na bubine, bantu bavule batalanga porno bafulanga ku kulonga bilongwa bya busekese.

12. I muswelo’ka otulombolanga’mba tunyemanga bifwatulo bilangula milangwe ya busekese?

¹² Le i bika byotufwaninwe kulonga batwe bene Kidishitu shi bifwatulo bya porno bibamweka mu kitulumukila mu kingidilwa kyetu kya busendwe? Tufwaninwe kutala kungi kiponka na ponka. Biketupēlela kulonga namino shi tuvuluka’mba kipwano kyetu na Yehova kyo kya mvubu nakampata. Na bubine, enka ne bifwatulo bimweka bu ke bya pornopo bibwanya kulangula milangwe ya busekese. Mwanda waka i biyampe kwibinyema? I mwanda ketusakengapo kulonga nansha’tu kilongwa kityetye kitutwala ku kulonga makoji mu mutyima wetu. (Mat. 5:28, 29) Tutu David mukulumpe wa mu Tailande unena’mba: “Neipangula’mba, ‘Nansha shi bino bifwatulo ke bya pornopo, lelo Yehova ukasangala shi naendelela kwibitala?’ Kulanguluka uno muswelo kunkwashanga nonge bintu na tunangu.”

13. Le i bika bitukwashanga tulonge bintu na tunangu?

¹³ Kutyina kufītyija Yehova mutyima kwitukwashanga tulonge bintu na tunangu. Kutyina Leza “yo ngalwilo ya tunangu,” nansha kyalwilo “kya tunangu.” (Nki. 9:10) Kino i kyelekejibwe biyampe mu binenwa bibajinji bya Nkindi shapita 9, mwine motutanga myanda ya mwana-mukaji mukwabo wa kyelekejo, utelwa bu “tunangu twa bine.”

14. I lwito’ka lukwabo ludi mu Nkindi 9:1-6?

¹⁴ Tanga Nkindi 9:1-6. Muno tutanga’mo myanda īsambila pa lwito lutamba ku Nsulo kadi Kyalwilo kya tunangu twa bine, ko kunena’mba Umpangi wetu wa tunangu tonso. (Nki. 2:6; Loma 16:27) Mu kino kyelekejo, besambila’mo pa njibo mikatampe idi na bikomo bisamba-bibidi. Kino kilombola’mba Yehova udi na buntu kadi utundailanga bonso betabija kulonda tunangu twandi mu bwabo būmi.

15. Le Leza witwita tulonge bika?

 ¹⁵ Yehova i Leza wa buntu kadi kyaba-bulāle. Ino ngikadila i mimwekele mu “tunangu twa bine” tutelelwe bu mwana-mukaji mu Nkindi shapita 9. Ino nsekununi ilombola’mba uno mwana-mukaji wa kyelekejo i muteakanye senene mwita wandi, i musobakanye vinyu yandi, ne kulongolola meza mu njibo yandi. (Nki. 9:2, kunshi kwa dyani.) Kadi kukwatañana na vese 4 ne 5: “Unena [tunangu twa bine tutelelwe bu muntu] yewa wampikwa ñeni amba: ‘Iya, udye mukate wami.’” Mwanda waka tufwaninwe kutwela mu njibo ya tunangu twa bine ne kudya byakudya byotwitupa? Mwanda Yehova usakanga bandi bana bekale ba tunangu kadi biyampe. Kasakengapo tulonge bilubo biketusanshija kupwa ketuboila’ko ñeni. O mwada “ubīkilanga boloke swā tunangu twa kamweno.” (Nki. 2:7) Shi twakamwe Yehova mu muswelo muyampe, tukasaka kumusangaja. Kadi tukateja madingi andi a tunangu ne kusaka kwialonda.—Yak. 1:25.

16. Le kwakamwa Leza kwakweshe namani tutu Alain akwate butyibi bwa tunangu, ne i bika bilupukile’ko?

¹⁶ Tutalei kwakamwa Leza mokwakwashishe tutu Alain akwate butyibi bwa tunangu. Uno mukulumpe mwine Kidishitu kadi mwadimu usekununa’mba, “Bengidi-nami bavule badi batala mafilime a porno bu kwakwifundila myanda ya bulādi.” Inoko tutu Alain kaongwelwepo. Unena’mba, “Pa mwanda wa kwakamwa Leza ne kumusanswa, napelele pelē kutala ano mafilime. Kadi nashintulwidile bengidi-nami kine kyompelela kwiatala.” Walondele madingi etupa “tunangu twa bine” a kwenda “ku meso mu dishinda dya ñeni.” (Nki. 9:6) Badimu bamo byobatengelwe na mwimanino wa tutu Alain, pesambwa pano befundanga Bible ne kutanwa ku kupwila.

17-18. Le i byabuyabuya’ka bīmwenanga boba betabija lwito lwa “tunangu twa bine,” ne i bika byobatengēle kumeso? (Tala ne kifwatulo.)

¹⁷ Yehova i mwingidije kimfwa kya bana-bakaji babidi ba kyelekejo, mwanda wa kwitulombola mwa kwikadila na nsangaji mu mafuku āya kumeso. Boba betabija lwito lwa diwi dikatampe kadi lwa “mwana-mukaji kivila” batanga mutyima ku butobaji, ko kunena’mba ku nsangaji ya mu bufyafya. Na bubine, badi’ko enka pa mwanda wa būmi bwa dyalelo, bailwa’ko būmi bwa kumeso. Mfulo yabo idi “munshi mwa Kibundu.”—Nki. 9:13, 17, 18.

¹⁸ Kuno shako ko kwishila na boba betabija lwito lwa “tunangu twa bine”! Beni ba tunangu twa bine badi na nsangaji mivule pano, mwanda badi na byakudya bya ku mushipiditu biteakanibwe senene kadi bya munsonso. (Isa. 65:13) Yehova wānenene kupityila kudi mupolofeto  Isaya amba: “Ntejei senene, dyai kyokya kiyampe, kadi mukaloelelwa bininge kyokya kya bumeni bwa binebine.” (Isa. 55:1, 2) Twifundanga kusanswa byobya bisenswe Yehova ne kushikwa byobya byashikilwe. (Ñim. 97:10) Kadi tusangelanga kwita bantu bakwabo bamwene mu “tunangu twa bine.” Tudi pamo bwa batwe bela “lubila peulu bininge pa kibundi amba: ‘Yewa ense wampikwa bwino, atwele muno.’” Byabuyabuya byotumwena’mo batwe ne boba bonso betaba ku luno lubila, ke enkapo bya dyalelo. Bidi’ko kitatyi kyonso, bitukwasha twikale’ko ‘bōmi’ nyeke potwenda “ku meso mu dishinda dya ñeni.”—Nki. 9:3, 4, 6.

19. Le kukwatañana na Musapudi 12:13, 14, i bika byotufwaninwe kusumininwa kulonga? (Tala ne kapango “ Kwakamwa Leza Kwituletelanga Byabuyabuya.”)

¹⁹ Tanga Musapudi 12:13, 14. Tusumininwei amba kwakamwa Leza kwitukwashe tulame mityima yetu ne kushala batōka mu mwikadilo ne ku mushipiditu mu ano mafuku mabi a mfulo. Kuno kwakamwa Leza mu muswelo muyampe kuketukwasha twendelele kwita bantu bavule bakimbe “tunangu twa bine” ne kumwena’mo.