1. Le i kitatyi’ka kikaselelwa bashingwe māni bonso mūlu?

 BENGIDI ba Yehova beipangwile pano kepadi myaka amba, ‘Le i kitatyi’ka kikaselelwa mūlu mwine Kidishitu mushingwe māni wa mfulo?’ Twadi tulanga dibajinji amba padi bene Kidishitu bashingwe māni bamo bashele’ko, babwanya kushala mu Paladisa pano pa ntanda mu bula bwa kitatyi kampanda pa kupwa kwa divita dya Amakedona. Inoko twefundile mu Kiteba kya Mulami kya mafuku 15 Kweji 7, 2013 amba bashingwe māni bonso bashele’ko pano pa ntanda, bakaselelwa mūlu kumeso kwa divita dya Amakedona kushilula.—Mat. 24:31.

2. Le i kipangujo’ka kibwanya kwiipangula bamo, ne i bika byotusa kubandaula mu kino kishinte?

² Inoko bamo babwanya kwiipangula’mba: Le i bika bikafikila “mikōko mikwabo” ya Kidishitu ikekala ingidila Yehova na kikōkeji pano pa ntanda pa “kyamalwa kikatampe”? (Yoa. 10:16; Mat. 24:21) Bamo dyalelo babwanya kusela mutyima kūlu amba bakemona bu ba kubulwa mwendeji nansha bu bēlwe, kitatyi kikaselelwa banababo bashingwe māni mūlu. Tubandaulei’ko nsekununi ibidi ya mu Bisonekwa ibwanya kwibalengeja balange namino. Kupwa tusa kwisambila pa bubinga bwine boketufwaninwepo kuselela mutyima kūlu.

I BIKA KEBIKALONGEKAPO?

3-4. Le i bika bibwanya kwiipangula bamo, ne mwanda waka?

³ Bamo babwanya kwiipangula shi ba mu mikōko mikwabo bakasāsuka mu bubine, kitatyi kyokebakekalapo na batutu bashingwe māni ba mu Kitango Kyendeji ba kwibendeja. Padi nsekununi imo ya mu Bisonekwa yo ibalengeja basele mutyima  kūlu namino. Tubandaulei’ko nsekununi ibidi. Mibajinji īsambila pa Kitobo Mukatampe Yehoyada. Wādi mwingidi wa Leza wa kikōkeji. Aye ne wandi mukaji Yehoshabeate, bākingile nkasampe Yehoashe ne kumukwasha ekale mulopwe muyampe kadi wa kikōkeji. Kitatyi kyonso kyādi’ko Yehoyada mununu, Yehoashe wādi ulonga biyampe. Inoko Yehoyada pa kufwa, bukidi bonka Yehoashe wāshilula kulonga bibi. Wātejeje bamfumu babi wāleka kwingidila Yehova.—2 Bi. 24:​2, 15-19.

⁴ Kimfwa kikwabo i kya bene Kidishitu ba mu myaka ya katwa ka bubidi. Yoano mutumibwa wa mfulo wāshele’ko mūmi, wāikele na lupusa luyampe pa bene Kidishitu bavule ne kwibakwasha bengidile Yehova. (3 Yo. 4) Yoano pamo ne batumibwa bakwabo ba kikōkeji ba Yesu, bālwile bininge mu kitatyi kampanda na bupondo bwāshilwile kusambakana. (1 Yo. 2:18; 2 Ts. 2:7) Inoko Yoano pa kufwa, bupondo bwāsambakana mu kipwilo pamo’nka bwa mudilo wa mu ntanda. Mu myaka’tu mityetye, kipwilo kyonso kya bwine Kidishitu kyasubijibwa.

5. Le i mulangwe’ka oketufwaninwepo kufula’ko pa ino nsekununi ibidi?

⁵ Le ino nsekununi ibidi ya mu Bisonekwa ilombola’mba ino myanda imo yonka ikafikila ne mikōko mikwabo ya Kidishitu pakaselelwa bashingwe māni mūlu? Le mu kine kitatyi’kya, bene Kidishitu ba kikōkeji bakasāsuka ku bufundiji bobatambwile pamo bwa Yehoashe, nansha kuponena mu bupondo pamo bwa bene Kidishitu bavule ba mu myaka ya katwa ka bubidi Y.M.? Aa! Tubwanya kukulupila’mba kitatyi kikataluka bashingwe māni pano pa ntanda, mikōko mikwabo ikakwatakanibwa senene ne kwendelela kutōta Yehova monka mwasakila. Mwanda waka tubwanya kwikala na kino kikulupiji?

BUTŌTYI BUTŌKA KEBUKASUBIJIBWAPO

6. Le i bitatyi’ka bisatu byotusa kwisambila’po mu kīpi?

⁶ Mwanda waka tubwanya kukulupila’mba butōtyi butōka kebukasubijibwapo enka ne mu bitatyi bya makambakano bitutengēle kumeso? I pa mwanda wa byobya bitusapwila Bible pa kitatyi kyotudi’mo. Kino kitatyi i kishile kulampe na kitatyi kya Isalela wa kala ne kitatyi kya bene Kidishitu ba mu myaka ya katwa ka bubidi. Nanshi tubandaulei’ko na katentekeji bino bitatyi bisatu: (1) Kitatyi kya Isalela wa kala, (2) kitatyi kyāfwile batumibwa, ne (3) bitatyi byetu, ko kunena’mba “bitatyi bya kujokejibwa kwa bintu byonso.”—Bil. 3:21.

7. Mwanda waka bantu ba kikōkeji kebātyumukilwepo mutyima pātongele muzo ne balopwe kulonga bibi mu Isalela wa kala?

⁷ Kitatyi kya Isalela wa kala. Kitatyi kityetye kumeso kwa Mosesa kufwa, wāsapwidile bene Isalela amba: “Ndyukile biyampe amba shi nafu, bine musa kulonga bibi ne kusāsuka mu dishinda dyonemusoñenye.” (Kup. 31:29) Kadi Mosesa wādyumwine bene Isalela amba shi batomboke, muzo ukaselelwa mu bu misungi. (Kup. 28:​35, 36) Le bino binenwa byāfikidile? En-en. Mu bula bwa myaka tutwa na tutwa, balopwe bavule bātongele kulonga bibi ne kusāsukija bantu ba Leza. Kino kyālengeje Yehova ape mfuto bano bantu bandi babi ne kufudija musuku wa balopwe ba pano pa ntanda. (Ezk. 21:​25-27) Inoko bene Isalela ba kikōkeji bākankamene pobāmwene binenwa bya Yehova bifikidila.—Isa. 55:​10, 11.

8. Le tufwaninwe kutulumuka pa kuyuka’mba kipwilo kya bwine Kidishitu kya mu myaka ya katwa ka bubidi kyāsubijibwe? Shintulula.

⁸ Kitatyi kyāfwile batumibwa. Le tufwaninwe kutulumuka pa kuyuka’mba kipwilo kya bwine Kidishitu kya mu myaka ya katwa ka bubidi kyāsubijibwe? Aa. Yesu wālaile amba  kukekala bupondo bukatampe. (Mat. 7:​21-23; 13:​24-30, 36-43) Ba mutumibwa Polo, Petelo, ne Yoano bānenene amba, bupolofeto bwa Yesu bwāshilwile kala kufikidila mu myaka katwa kabjinji Y.M. (2 Ts. 2:​3, 7; 2 Pe. 2:1; 1 Yo. 2:18) Mu myaka ya katwa ka bubidi Y.M., kipwilo kya bwine Kidishitu kyāsubijibwa. Bwine Kidishitu bwa bupondo bwāvula ne kwikala bu kipindi kikatampe kya Babiloni Mukatampe, umbikalo wa ntanda yonso wa mutōtelo wa bubela. Monka kadi, byālaile Yesu byāfikidila.

9. Le kitatyi kyotudi’mo i kishile namani na kitatyi kya Isalela wa kala ne na kitatyi kya kipwilo kya bwine Kidishitu kya mu myaka ya katwa ka bubidi?

⁹ “Bitatyi bya kujokejibwa kwa bintu byonso.” Kitatyi kyetu i kishile na kitatyi kya Isalela wa kala, ne na kitatyi kya bupondo bukatampe mu myaka ya katwa ka bubidi Y.M. Le kitatyi kyetu kītwanga namani? Twikitelanga divule bu “mafuku a mfulo” a ino ngikadilo mibi ya bintu. (2 Tm. 3:1) Ino Bible ulombola’mba enka mu kino kitatyi kya mafuku a mfulo, mwashilwile ne kitatyi kikwabo kikatampe kadi kilampe. Kino kitatyi kikendelela kufika ne bikajokeja Bulopwe bwa Meshiasa bantu ku bubwaninine ne kwalamuna ntanda ke paladisa. Kino kitatyi kītwanga bu “bitatyi bya kujokejibwa kwa bintu byonso.” (Bil. 3:21) Kyashilwile mu 1914. Le i bika byajokejibwe? Yesu wabikikilwe bu Mulopwe mūlu. Nanshi Yehova waikele monka na mulopwe wa kumwimanina, mpyana wa Davida mulopwe wa kikōkeji. Inoko ke enkapo buno buludiki kete bwajokeje Yehova. Kitatyi kityetye pa kupita’po, butōtyi butōka bwashilwile kujokejibwa! (Isa. 2:​2-4; Ezk. 11:​17-20) Le bukasubijibwa monka?

10. (a) Le Bible i mulaye bika pa mwanda utala butōtyi butōka mu kino kyetu kitatyi? (Isaya 54:17) (b) Mwanda waka buno bupolofeto bwitukankamika?

¹⁰ Tanga Isaya 54:17. Langulukila pa buno bupolofeto: “I kutupu kyabulwi nansha kimo kikupungīlwe kikalonga kintu”! Bino binenwa bya ku bukomo bwa mushipiditu bifikidilanga dyalelo. Kadi bino binenwa bikankamika bilonda’ko nabyo bīsambilanga enka pa kino kyetu kitatyi, amba: “Bobe bana bana-balume bonso bakafundijibwa na Yehova, kadi ndoe ya bobe bana bana-balume ikavula. Ukakomejibwa pototo mu boloke. . . . Kukatyinapo kintu kadi kekukekalapo kintu kikuzakaja, mwanda kekikakufwenapo.” (Isa. 54:​13, 14) Enka ne Satana mwine “leza wa ino ngikadilo ya bintu,” kadipo na bukomo bwa kwimika mwingilo wa kufundija bantu wingila bantu ba Yehova. (2 Ko. 4:4)  Butōtyi butōka i bujokejibwe, kadi kebukasubijibwapo nansha dimo. Bukekala’ko nyeke ne nyeke. I kutupu kya bulwi nansha kimo kitupungīlwe kikalonga kintu!

I BIKA BIKALONGEKA?

11. Le i bika bitukulupija’mba ba mu kibumbo kikatampe kebakashalapo pampikwa wa kwibendeja pakenda bashingwe māni mūlu?

¹¹ Le i bika bikalongeka kitatyi kikaselelwa mūlu bashingwe māni? Vuluka’mba, Yesu i Mukumbi wetu. I mutwe wa kipwilo kya bwine Kidishitu. Yesu wālombwele patōkelela’mba: “Mutangidiji wenu i umo enka, Kidishitu.” (Mat. 23:10) Mulopwe wetu ubikele kakatunyapo nansha dimo kwingila mwingilo wandi. Kidishitu byadi Mutangidiji wabo, balondi bandi ba pano pa ntanda kebakatyinapo kintu nansha kimo. Shako, ketuyukilepo kanda ne kanda pa mukendejeja Kidishitu bantu bandi mu kine kitatyi’kya. O mwanda tubandaulei’ko bimfwa bimo bya mu Bible bibwanya kwitukulupija.

12. Le Yehova wākwatakenye namani bantu bandi (a) pāfwile Mosesa? (b) pātuminwe Ediya kukengidila ku kifuko kikwabo? (Tala ne kifwatulo.)

¹² Mosesa wāfwile kumeso kwa bene Isalela kutwela mu Ntanda ya Mulao. Le i bika byāfikīle bantu ba Leza? Le Yehova wālekele kukwasha bantu bandi pāfwile uno muntu wa kikōkeji? Aa. Kitatyi kyonso kyobādi na kikōkeji, Yehova wādi wibakwatakanya. Kumeso kwa Mosesa kufwa, Yehova wāmulombwele atonge Yoshua mwanda wa kwendeja bantu. Mosesa wāfundije Yoshua mu bula bwa myaka mivule. (Div. 33:11; Kup. 34:9) Kadi kwādi ne bana-balume bavule bankanka ba kwendeja—bakata ba tununu, ba tutwa, ba makumi atano, ne ba dikumi. (Kup. 1:15) Bantu ba Leza bākwatakanibwe senene. Kimfwa kikwabo i kya Ediya. Wātangidile butōtyi butōka mu Isalela mu bula bwa myaka mivule. Inoko mwenda mafuku, Yehova wāmutuma kukengidila ku kifuko kikwabo, kunshi kwa Yuda. (2 Ba. 2:1; 2 Bi. 21:12) Le bantu ba kikōkeji ba mu bulopwe bwa bisaka dikumi bya Isalela bābudilwe muntu wa kwibatangidila mu butōtyi? Aa. Ediya wāfundije Edisha mu bula bwa myaka mivule. Kadi kwādi ne “bana ba bapolofeto” bāfundijibwe. (2 Ba. 2:7) Nanshi kwādi bana-balume bavule ba kikōkeji ba kutangidila bantu ba Leza. Mpango ya Yehova yāendelele kumeso, ne batōtyi bandi ba kikōkeji nabo bākwatakanibwe.

13. Le Bahebelu 13:5b witukulupija bika? (Tala ne kifwatulo.)

¹³ Na bino bimfwa mu ñeni, le ulanga i bika  bikalongeka pakaselelwa mūlu mushingwe māni wa mfulo? Ketudipo ne kya kwiipangwila kine. Bible witulombola bubine bupēla kadi bukulupija bwa amba: Yehova kakelapo nansha dimo bantu bandi ba pano pa ntanda. (Tanga Bahebelu 13:5b.) Pamo bwa ba Mosesa ne Ediya, kabumbo katyetye ka bene Kidishitu bashingwe māni betutangidile dyalelo, kevwanije mvubu ya kufundija bantu bakwabo mingilo. Mu bula bwa myaka mivule batutu ba mu Kitango Kyendeji bafundijanga bana-balume ba mu mikōko mikwabo mwa kutangidila mingilo. Kimfwa, i bateakanye’ko masomo mavule a kufundija bakulumpe, batadi bendakana, batutu ba mu Makomite a Misambo, batadi ku Betele, ne bantu bakwabo. Kitango Kyendeji kifundijanga bakwashi ba mu makomite palapala a ku Kitango Kyendeji. Pesambwa pano, bano bakwashi bavuijanga na kikōkeji mingilo mivule ya mu bulongolodi. I bateakanibwe senene mwanda wa kwendelela na mwingilo wa kulela mikōko ya Kidishitu.

14. Le i mwanda’ka mukatampe otwefunda?

¹⁴ Mwanda mukatampe otwefunda i uno: Kitatyi kikaselelwa mūlu mushingwe māni wa mfulo dya ku mfulo kwa kyamalwa kikatampe, butōtyi butōka bukendelela kwikala’ko pano pa ntanda. Kupityila ku bwendeji bwa Yesu Kidishitu, batōtyi ba Leza bakendelela kumutōta na kikōkeji. Na bubine mu kine kitatyi’kya, tukatambwa bulwi na Koka wa Makoka, ko kunena’mba mizo ya lwana mīkutyile mu bumo. (Ezk. 38:​18-20) Inoko kuno kutambwa bulwi kwa mu kitatyi kityetye kukatunya; kekukakankajapo bantu ba Leza kumutōta. Bine Yehova ukebapandija! Mutumibwa Yoano wāmwene mu kimonwa “kibumbo kikatampe kya bantu” kya mikōko mikwabo ya Kidishitu. Bālombwele Yoano amba “kino kibumbo kikatampe kya bantu” i kilupuke “mu kyamalwa kikatampe.” (Kus. 7:​9, 14) Bine bakapandijibwa!

15-16. Le kukwatañana na Kusokwelwa 17:​14, i bika bikalonga bashingwe māni ba Kidishitu pa divita dya Amakedona, ne mwanda waka kino i kikankamika?

¹⁵ Ino bamo ye bano bakiipangula’mba: ‘Le bashingwe māni nabo? I bika byobakalonga pa kupwa kwenda mūlu?’ Bible ulondolola patōkelela  kino kipangujo. Ulombola’mba maludiki a ino ntanda akalwa na “Kana ka Mukōko.” Inoko akanekenibwa. Tutanga’mba: “Kana ka Mukōko kakebanekenya.” Le i bāni bakamukwasha’ko? Vese ulondolola kino kipangujo amba i boba “betyilwe,” “batongwe,” kadi “bakōkele.” (Tanga Kusokwelwa 17:14.) Le bano’ba bo bāni? I bashingwe māni basanguke! Nanshi kitatyi kikaselelwa mūlu mushingwe māni wa mfulo dya ku mfulo kwa kyamalwa kikatampe, mwingilo mubajinji obakengila i wa kulwa. Uno shao i mwingilo wa kutendelwa! Bene Kidishitu bamo bashingwe māni badi balwa kumeso kwa kwikala Batumoni ba Yehova. Bamo baingile enka ne mu bibumbo bya basola bya ino ntanda. Ino mwenda mafuku, baikele bene Kidishitu ba bine ne kwifunda kwikala mu ndoe na bantu bakwabo. (Ngt. 5:22; 2 Ts. 3:16) Balekele kukwatakanya mavita o-onso. Inoko, pa kupwa’bo kusangwilwa mūlu, bakengila pamo na Kidishitu ne na bamwikeulu bandi bajila, mwanda wa kulwa divita dya mfulo na balwana na Leza.

¹⁶ Langa’po bidi! Pano pa ntanda, bene Kidishitu bashingwe māni bamo i banunu kadi bakabole wabelabela. Ino pobasangwilwa’tu mūlu, bekalanga ke bipangwa bya ku mushipiditu bikomo kadi kebifu, ne kupebwa mwingilo wa kulwa pamo na Mulopwe wabo Kalala ka Mavita, Yesu Kidishitu. Pa kupwa kulwa pa divita dya Amakedona, bakengila pamo na Yesu mwanda wa kufikija bantu ku bubwaninine. Na bubine, bakalongela banababo baswe ba pano pa ntanda bintu bivule biyampe, kutabuka byobadi babwanya kwibalongela pobadi bampikwa kubwaninina!

17. I bika bitukulupija’mba bengidi bonso ba Leza bakakingwa pa divita dya Amakedona?

¹⁷ Lelo ubadilwa mu mikōko mikwabo? Shi i amo, le i bika byokasakilwa kulonga pakashilula divita dya Amakedona? Mu kīpi’tu: I kukulupila mudi Yehova ne kulonda bulombodi bwandi. Le mubadilwa kulonga bika ne bika? Bible witusenga na kunena’mba: “Katwelei mu byumba byenu bya munda, kadi shitai bibelo byenu. Fyamai kitatyi kityetye kufika ne bipita bukalabale.” (Isa. 26:20) Bengidi bonso ba Yehova ba kikōkeji ba mūlu ne pano pa ntanda, bakakingwa mu kine kitatyi’kya. Pamo bwa mutumibwa Polo, netu tukulupile amba “nansha maludiki nansha bintu bidi’ko pano nansha bintu bikāya’ko . . . kebikakokejapo kwitusansanya na buswe bwa Leza.” (Loma 8:​38, 39) Vuluka nyeke amba: Yehova ukusenswe, kadi kakakwelapo nansha dimo!