1-3. (a) Mwanda waka Yehova wāsenswe Solomone, ne i madyese’ka aēselwe Solomone? (b) Le i bipangujo’ka byotusa kulondolola mu kino kishinte?

SOLOMONE wāikele mulopwe wa Isalela aye ukidi’tu nkasampe. Ku ngalwilo kwa bulopwe bwandi, Yehova wāmumwekēle mu kilotwa, wāmunena’mba: “Lomba kyokya kyosaka nkupe.” Solomone nandi wānena’mba: “Byonakidi nkasampe kadi wampikwa bwino. . . . Nanshi pá mwingidi obe mutyima wa kikōkeji mwa kutyibila bantu bobe mambo.” (1 Ba. 3:5-10) “Mutyima wa kikōkeji”—bine wālombele kakintu katyutyu! O mwanda Yehova wāsenswe Solomone. (2 Sa. 12:24) Leza wetu wāsangedile malondololo a nkasampe mulopwe, ebiya wāmupa “mutyima wa tunangu ne wa ñeni.”—1 Ba. 3:12.

² Kitatyi kyonso kyādi Solomone na kikōkeji, wāeselwe madyese mavule. Wāikele na dyese dya kūbaka tempelo “ya dijina dya Yehova Leza wa Isalela.” (1 Ba. 8:20) Wātumbile pa mwanda wa tunangu twāmupele Leza. Kadi bintu byaānenene kitatyi kyobāmupele mushipiditu kudi Leza, i bilembwe mu mikanda isatu ya mu Bible. Umo bidi i mukanda wa Nkindi.

³ Kishima mutyima i kitelwe kubwipi kwa misunsa katwa mu mukanda wa Nkindi. Kimfwa, mu Nkindi 4:23 tutanga’mo amba: “Kutabuka bintu byonso byolama, lama mutyima obe.” Le kishima “mutyima” kitelelwe mu uno vese, kifunkila pa bika? Tusa kulondolola kino kipangujo mu kino kishinte. Kadi tusa kulondolola ne bino bipangujo bikwabo bibidi: Le Satana utompanga namani kubeleka nansha kona mutyima wetu? Ne i bika byotubwanya kulonga pa kulama mutyima wetu? Pa kukōkela Leza nyeke, tufwaninwe kwivwanija malondololo a bino bipangujo bya kamweno.

4-5. (a) Le Ñimbo ya Mitōto 51:6 witukwasha namani twivwanije mushintulwila kishima “mutyima”? (b) Le bukomo bwetu bwa ngitu bulombolanga namani mvubu ya kutela mutyima ku mwine motwikadile munda?

⁴ Mu Nkindi 4:23, kishima “mutyima” i kingidijibwe mwanda wa kufunkila pa “muntu wa munda” nansha ‘mufyame.’ (Tanga Ñimbo ya Mitōto 51:6 ne kunshi kwa dyani.) Mu muneneno mukwabo, “mutyima” ufunkilanga pa milangwe mifyame, mwiivwanino, kukanina kwa mutyima, ne kusakasaka. I mwine motwikadile munda, ke motumwekelapo’tu panja.

⁵ Tutalei bidi mulombwela bukomo bwetu bwa ngitu mvubu ya kutela mutyima ku mwine motwikadile munda. Dibajinji, shi tusaka munda mwetu mwikale biyampe, tufwaninwe kudya nyeke byakudya biyampe, ne kwitamuna bidyoma kitatyi ne kitatyi. Mu muswelo umo onka, pa kwikala biyampe ku mushipiditu, tufwaninwe kudya biyampe ku mushipiditu, ne kulombola lwitabijo mudi Yehova kitatyi kyonso. Pa kulonga namino, bilomba kwingidija byonso byotwifunda ne kwisambila pa lwitabijo lwetu. (Loma 10:8-10; Yak. 2:26) Dya bubidi, shi twimanine’tu pa mumwekelo wa panja, tubwanya kulanga’mba twi bakomo nansha shi munda mwetu mudi misongo. Mu muswelo umo onka, shi twimanine’tu pa bibidiji byetu bya kiteokratike, tubwanya kulanga’mba lwitabijo lwetu i lukomo, ino tubwanya kutamija munda mwetu bya kusakasaka bibi. (1 Ko. 10:12; Yak. 1:14, 15) Tufwaninwe kuvuluka’mba Satana usakanga kwitona na mulangilo wandi. Le i muswelo’ka watompanga nakampata kwitona? Ne i muswelo’ka otubwanya kwikinga?

6. Le Satana udi na kitungo’ka, ne utompanga kufikidija’kyo namani?

⁶ Satana usakanga twikale mwaikadile—ntomboki upumpunya misoñanya ya Yehova kadi wa mutyima wa kwisakila. Satana kabwanyapo kwituningila tulange ne kulonga bintu mwasakila. O mwanda utompanga kufikidija kitungo kyandi mu miswelo mikwabo. Kimfwa, i mwitufwenye bantu baonene kala. (1 Yo. 5:19) Ukulupile amba tukapityija nabo kitatyi nansha byotuyukile  amba kupwana na babi “konanga” nansha ‘kuboleja’ mulangilo ne bilongwa byetu. (1 Ko. 15:33; kunshi kwa dyani) Ano manwa wākwete nao Mulopwe Solomone. Wāsongele bakaji bavule bajentaila, ku mfulo nabo bāikala na “lupusa lukatampe pādi” kadi “baalamuna bityebitye mutyima wandi” kudi Yehova.—1 Ba. 11:3; kunshi kwa dyani.

7. Le i bintu’ka bikwabo bingidija Satana mwanda wa kusambakanya mulangilo wandi, ne mwanda waka tufwaninwe kwikala bakosoke pa bino bintu?

⁷ Satana wingidijanga mafilime ne myanda ya ku televijo mwanda wa kusambakanya mulangilo wandi. Uyukile amba kubanga mānga kekwitupwijangapo mukose bitupu, ino kwitufundijanga ne mwa kulangila, mwa kwiivwanina, ne mwa kulongela bintu. Yesu wāingidije biyampe ano manwa a bufundiji. Kimfwa, mu kyelekejo kyandi kya mwine Samadia muyampe ne kya mwana wāvilukile kwabo kupwa wāsupakanya bupyani bwandi. (Mat. 13:34; Luka 10:29-37; 15:11-32) Inoko, boba bonenwe na mulangilo wa Satana babwanya kubanga mānga mwanda wa kwitona. Tufwaninwe kwikala na bujalale. Shako mafilime ne myanda ilombolwa ku Televijo bibwanya kwitupwija mukose ne kwitufundija pampikwa kona mulangilo wetu. Inoko tufwaninwe kwikala bakosoke. Kitatyi kyotutonga kwipwija mukose, i biyampe twiipangule amba, ‘le ino filime nansha kintu kilombolwa ku Televijo bimfundija’mba i biyampe kwitabija bintu bisakasaka ngitu yami?’ (Ngt. 5:19-21; Ef. 2:1-3) Le ukalonga namani shi ubajingulula’mba bino bintu bikankamikanga mulangilo wa Satana? Wibinyeme’nka na mobwanya kunyemena misongo isambuka!

8. Le bambutwile babwanya kukwasha namani babo bana balame mityima yabo?

⁸ A bambutwile, mudi na kiselwa kikatampe kya kukinga benu bana ku bukomo bulonga Satana bwa kona mityima yabo. Na bubine, muloñanga bukomo bwa kukinga benu bana ku misongo. Mukundulanga  enu mobo, kadi mwelanga kintu kyo-kyonso kibwanya kwimuletela misongo banwe ne benu bana. Mu muswelo umo onka, mufwaninwe kukinga benu bana ku mafilime, ku bintu bilombolwa ku Televijo, ku makayo a mu telefone, ne ku mateba abwanya padi kwibona na mulangilo wa Satana. Yehova i mwimupe lupusa lwa kuta mutyima ku bukomo bwa ku mushipiditu bwa benu bana. (Nki. 1:8; Ef. 6:1, 4) Nanshi, kemwakikalai na moyo wa kutūla’ko bijila bya mu kisaka bimanine pa misoñanya ya mu Bible. Lombolai benu bana bintu byobabwanya kutala ne byokebabwanyapo kutala, kadi mwibakwashei bevwanije kine kyomwakwatyila buno butyibi. (Mat. 5:37) Shi benu bana abatama, mwibafundijei bajingulule abo bene kiyampe ne kibi mungya misoñanya ya Yehova. (Bah. 5:14) Kadi vulukai amba, benu bana bakefunda bivule ku byomunena, ino kupityidila ku byomulonga.—Kup. 6:6, 7; Loma 2:21.

9. Le i mulangwe’ka umo bidi ukankamikanga Satana, ne mwanda waka uletanga kyaka?

⁹ Kadi Satana utompanga kona mityima yetu na kwitulengeja tukulupile tunangu twa bantu pa kyaba kya kukulupila mulangilo wa Yehova. (Kol. 2:8) Tala’tu bidi mulangwe umo ukankamikanga Satana—amba kitungo kibajinji mu būmi i kupeta. Boba balanga uno muswelo babwanya kupeta, pakwabo ne kupeta kwine mpika. Nansha bikale namani, abo badi mu kyaka. Mwanda waka? Mwanda babwanya kuta mutyima bininge ku kukimba lupeto, bajimija’nka ne bukomo bwabo bwa ngitu, kipwano kya mu kisaka, enka ne kipwano kyobapwene na Leza mwanda’tu wa kufikila pa kitungo kyabo. (1 Tm. 6:10) Tubwanya kufwija’ko pa kwitukwasha kwitukweshe Tata wetu wa tunangu udi mūlu twikale na mumweno muyampe pa lupeto.—Mus. 7:12; Luka 12:15.

10-11. (a) Le i bika byotufwaninwe kulonga pa kwikinga? (b) Le balami bādi balonga bika mu bitatyi bya kala, ne i muswelo’ka ubwanya kwingila mutyima wetu wa mundamunda bu mulami?

¹⁰ Shi tusaka tubwanye kulama mutyima wetu, tufwaninwe kujingulula byaka ne kulonga’po kintu bukidibukidi mwanda wa kwikinga. Kishima kyalamwinwe bu “lama” mu Nkindi 4:23 kituvuluja mwingilo wādi wingila mulami. Mu mafuku a Mulopwe Solomone, balami bādi balamina kibundi pa mumbu ne kudyumuna bantu shi abamone kyaka. Kulama kino mu ñeni, kusa kwitukwasha tuyuke byobya byotufwaninwe kulonga pa kukankaja Satana aleke kona mulangilo wetu.

¹¹ Mu bitatyi bya kala, balami bādi bengila pamo na batulama ba ku bibelo bya kibundi. (2 Sa. 18:24-26) Abo bonso bādi bakwasha pa kukinga kibundi na kushita milango kityi kyo-kyonso kibwanya kwiya walwana. (Neh. 7:1-3) Mutyima wetu wa mundamunda * mufundijibwe na Bible, ubwanya kwingila pamo bwa mulami na kwitudyumuna kitatyi kitompa Satana kutamba’dyo mutyima wetu—ko kunena’mba kitatyi kyatompa kuludika milangwe yetu, mwiivwanino, kukanina kwa mutyima, ne kusakasaka kwetu. Kitatyi kyonso kitudyumuna mutyima wa mundamunda, tufwaninwe kwiuteja ne kushita kibelo mu muswelo wa kyelekejo.

12-13. Le tubwanya kwikala pa ditompo dya kulonga bika, ino tufwaninwe kulonga’po namani?

¹² Tulangulukilei bidi pa kimfwa kilombola muswelo otubwanya kwikinga, tuleke  kuludikwa na mulangilo wa Satana. Yehova i mwitufundije amba “busekese ne miswelo yonso ya disubi . . . kebyakitelwa nansha kutelwa kwine umbukata [mwetu].” (Ef. 5:3) Ino le tukalonga namani shi bakwetu ba ku kaji nansha ba ku masomo kebesambila pa myanda ya busekese? Tuyukile amba tufwaninwe “kupela bumpikwa bwine Leza ne bya kusakasaka bya ino ntanda.” (Tet. 2:12) Mulami wetu, ke mutyima wa mundamunda kadi, ubwanya kwitudyumuna. (Loma 2:15) Ino le tukeuteja? Tubwanya padi kwikala pa ditompo dya kwivwana bakwetu nansha kutala mafoto obetumina. Na bubine kino kyo kitatyi kya kushita bibelo bya kibundi bya kyelekejo, na kushinta mīsambo nansha kutaluka’po.

¹³ Bilombanga bukankamane pa kukomena bakwetu betuningila tulangulukile pa bintu bibi nansha kwibilonga. Tubwanya kukulupila’mba Yehova umwene bukomo botulonga, kadi uketupa bukomo ne tunangu byotusakilwa pa kukomena mulangilo wa Satana. (2 Bi. 16:9; Isa. 40:29; Yak. 1:5) Ino i bika bikwabo byotubwanya kulonga pa kulama mutyima wetu?

14-15. (a) Le tufwaninwe kushitula mutyima wetu ku bika, ne tukeushitula namani? (b) Le Nkindi 4:20-22 witukwasha namani tumwene bininge mu butangi bwa Bible? (Tala ne kapango kanena’mba “ Mwa Kulangulukila.”)

¹⁴ Pa kulama mutyima wetu, ketufwaninwepo’nka kwiushita ku lupusa lubi ino i ne kwiushitula ku lupusa luyampe. Tulangulukilei monka pa kyelekejo kya kibundi kijokolokwe na lubumbu. Kalama wa ku kibelo wādi ushita bibelo bya kibundi kutyina walwana wakatwela, ino wādi ushitula’byo kyaba kikwabo mwanda wa kutweja byakudya ne bintu bikwabo bya kamweno. Shi bibelo kebyādipo bishitulwa, bantu ba mu kibundi bādi ba kufwa nzala. Netu mo monka, tufwaninwe kushitula mityima yetu iludikwe na milangwe ya Leza.

¹⁵ Mu Bible mudi milangwe ya Yehova, o mwanda kitatyi kyonso kyotutanga’yo, tulekanga milangwe ya Yehova iludike mulangilo wetu, mwiivwanino, ne bilongwa byetu. Le i muswelo’ka otubwanya kumwena bininge mu butangi bwa Bible? Milombelo idi na kamweno. Kaka umo mwine Kidishitu unena’mba: “Kumeso kwa kutanga Bible, nombelanga kudi Yehova, mulombanga ankwashe ‘mone biyampe bintu bya kutendelwa’ bidi mu Kinenwa kyandi.” (Ñim. 119:18) Kadi tufwaninwe kulangulukila pa byotutanga. Kitatyi kyotulombela, kyotutanga, ne kulanguluka, Kinenwa kya Leza kifikanga’nka ne “munda mwa mutyima [wetu],” kadi tusanswanga mulangilo wa Yehova.—Tanga Nkindi 4:20-22; Ñim. 119:97.

16. Le bantu bavule bamwenanga namani mu kutala Televijo ya JW?

¹⁶ Muswelo mukwabo otulekanga mulangilo wa Leza wituludike i kutala myanda idi pa Televijo ya JW. Ba mulume ne mukaji bamo banenene amba: “Na bubine, mpangiko ya kweji ne kweji i malondololo ku milombelo yetu! Itukomejanga ne kwitukankamika kitatyi kyotwivwene bulanda nansha kwimona bu tudi bunka. Kadi tulondanga kyaba kyonso ñimbo ya ntentekelo mu yetu njibo. Tombanga’yo kitatyi kyotutēka, kyotukundula, nansha kyotutoma tyai.” Ino mpangiko itukwashanga tulame mutyima wetu. Itufundijanga tulange na mulangila Yehova ne kukomena lupusa lwa kwiula mulangilo wa Satana.

17-18. (a) Le bikalanga namani shi twingidija byobya bitufundija Yehova na mokilombwedilwe mu 1 Balopwe 8:61? (b) Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kya Mulopwe Hezekia? (c) Kukwatañana na milombelo ya Davida idi mu Ñimbo ya Mitōto 139:23, 24, le tubwanya kulomba bika mu milombelo?

¹⁷ Kitatyi kyonso kyotwimwena byabuyabuya bidi mu kulonga byoloke, lwitabijo lwetu lukomenanga’ko. (Yak. 1:2, 3) Twiivwananga biyampe mwanda tulengejanga  Yehova etwitembe bu bandi bana, kadi tutamijanga bininge mutyima wa kumusangaja. (Nki. 27:11) Ditompo dyonso dikalanga ke mukenga wa kulombola’mba ketwingidilangapo Tata wetu wa kilelo na mityima ibidi. (Ñim. 119:113) Ino, tulombolanga’mba tusenswe Yehova na mutyima mubwane, ko kunena’mba mutyima usumininwe ne pa mfulo kukōkela mbila yandi ne kulonga kiswa-mutyima kyandi.—Tanga 1 Balopwe 8:61.

¹⁸ Le tubwanya kulonga bilubo? En-en, mwanda twi ba kubulwa kubwaninina. Shi tubakukala, tuvulukei kimfwa kya Mulopwe Hezekia. Wālongele bilubo. Ino wēsāshile, kadi wāendelela kwingidila Yehova na “mutyima onso mutuntulu.” (Isa. 38:3-6; 2 Bi. 29:1, 2; 32:25, 26) Shi ke pano, tukomenei bukomo bonso bulonga Satana mwanda wa kona mulangilo wetu. Tulombelei mwanda wa kutamija “mutyima wa kikōkeji.” (1 Ba. 3:9; tanga Ñimbo ya Mitōto 139:23, 24.) Tubwanya kukōkela Yehova nyeke shi tulame mutyima wetu kutabuka kintu kyonso.