Lelo Wadi Uyukile Kala?
Le bilembwa bya kala bibingija namani byobya binena Bible?
MU MIZÉ ya Matanda atelelwe mu Bible idi mu Yelusalema, mudi dibwe padi bilembwa byālembelwe tamba mu 700 kutūla mu 600 Yesu Kaile. Dino dibwe dyasokwelwe mu mutá wa kibundu udi kubwipi na Hebelona mu Isalela. I palembwe amba: “Hagaf mwanā Hagav afingwe mafingo na Yahweh Sabaote.” Le bino bilembwa bibingija namani byobya binena Bible? Bilombola’mba dijina dya Leza, Yehova, dilembelwe na masomo aná a Kihebelu kya kala YHWH, dyādi diyukane biyampe kadi dingidijibwa mu būmi bwa bukile-bukya mu kitatyi kyāsonekelwe Bible. Kadi bilembwa bikwabo bya mu mitá ya bibundu bilombola’mba boba bādi baketana mu mitá ne kufyama’mo, bādi bavudile kulemba’mo dijina dya Leza pamo ne majina a bantu ku mumbu.
Dokitele Rachel Nabulsi wa ku Iniveleshite ya mu Jeorji wanenene pa mwanda wa bino bilembwa amba: “Kulemba kulembelwe misunsa mivule dijina dya Leza mu kīpi amba YHWH kudi na mvubu. . . . Bisonekwa ne bilembwa bilombola kamweno kādi na dino dijina YHWH mu būmi bwa bene Isalela ne Bayuda.” Bino bibingija kwingidija kwingidije Bible dijina dya Leza na masomo a Kihebelu YHWH misunsa tununu na tununu. Divule dine Bible utela ne majina a bantu kubadila’mo ne dya Leza.
Bishima “Yahweh Sabaote,” bilembelwe pa dibwe bishintulula’mba “Yehova wa bibumbo.” Bimweka bu kino kilombola’mba ke enkapo dijina dya Leza dyādi divudile kutelwa mu bitatyi byāsonekelwe Bible, ino i ne bishima “Yehova wa bibumbo.” Kadi kino kibingija kwingidija kwingidije Bible bishima “Yehova wa bibumbo,” bine bitanwa mu Bisonekwa bya Kihebelu misunsa 283, nakampata mu bilembwa bya Isaya, Yelemia, ne Zekadia.