1. Le i bubinga’ka bumo bwātūdile’ko Yehova mpangiko ya busongi?

 YEHOVA i “Leza wa nsangaji,” kadi usakanga netu twikale na nsangaji. (1 Tm. 1:11) I mwitupe byabuntu bivule mwanda wa kwitukwasha tusangele būmi. (Yak. 1:17) Kyabuntu kimo bidi i kya busongi. Pesoñanga ba mwana-mulume ne mwana-mukaji, batyipanga mutyipo wa kwisanswa, kwilēmeka ne kwikena umo ku mukwabo. Kulama kijimba kya bumo kubwanya kwibaletela nsangaji ya bine.—Nki. 5:18.

2. Le masongi mavule adi namani dyalelo?

² Kya bulanda, bantu bavule besongele dyalelo belwanga’ko milao yobelaile pa difuku dyabo dya butundaile. Kino kilengejanga babulwe nsangaji. Lapolo ya panopano ya Kitango kya Ntanda Kitala Bukomo bwa Ngitu ilombola’mba balume bavule bakupilanga babo bakaji, bebasusula na binenwa bisansa, nansha mu miswelo mikwabo. Mulume ulonga bino bintu, ubwanya kulēmeka wandi mukaji ku meso a bantu inoko ku njibo umususula. Kadi balume bavule batalanga porno, ne kino kilengejanga babo bakaji babulwe nsangaji.

3. Le i bika bibwanya kulengeja balume bamo basusule babo bakaji?

³ Le i bika bibwanya kulengeja balume bamo basusule babo bakaji? Padi batamijibwe na batata ba bya lūma, o mwanda babwanya kulanga’mba kususula bakaji kekudipo na mwanda. Bakwabo i bongolwe na bibidiji bya kobatamīne bine bibwanya kukankamika mulangwe wa bubela wa amba, mwana-mulume “wa bine” ufwaninwe kususula wandi mukaji mwanda wa kumumwekeja’mba udi munshi. Bana-balume bakwabo kebafundijibwepo muswelo wa kutādila mwiivwanino wabo, mwine mubadilwa ne bulobo bwabo. Bana-balume bamo kebakidipo na mumweno mwendele’mo pa bana-bakaji nansha pa kusambakena pamo, mwanda batalanga porno kitatyi ne kitatyi. Kadi malapolo alombola’mba mu kipupo kya Corona, makambakano a kususula  bakaji avudile’ko bininge. Nansha nankyo, bino byonso kebilombolapo amba mulume udi na bubinga bwa kususwila wandi mukaji.

4. Le balume bene Kidishitu bafwaninwe kwilama ku bika, ne mwanda waka?

⁴ Bana-balume bene Kidishitu kebafwaninwepo kwiula mumweno mubi udi na ino ntanda pa bana-bakaji.  a Mwanda waka? Bubinga bumo bidi i amba bilongwa byetu bitambanga ku byotulanga. Mutumibwa Polo wādyumwine bene Kidishitu mu Loma “[baleke] kwiula ino ngikadilo ya bintu.” (Loma 12:​1, 2) Polo paālembēle kipwilo mukanda, bimweka bu kyādi ke kije mu kushimikwa. Inoko binenwa bya Polo bilombola’mba bamo mu kipwilo bādi bakyendelela kulonda bibidiji ne mulangilo wa ino ntanda. O mwanda Polo wēbasoñenye bashinte mulangilo ne mwiendelejo wabo. Ano madingi atala ne balume bene Kidishitu dyalelo. Kya bulanda, kudi balume bamo baikele na mulangilo wa ino ntanda, bafikila enka ne mu kususula babo bakaji. b Le Yehova usakanga balume bekale namani na babo bakaji? Tutana malondololo mu kisonekwa kīmanine’po kino kishinte.

5. Le mungya 1 Petelo 3:​7, mulume ufwaninwe kwikala namani na wandi mukaji?

⁵ Tanga 1 Petelo 3:7. Yehova usoñanya balume balēmeke babo bakaji. Bulēme funkila pa muswelo otulongela bintu muntu otulēmekele. Mulume ulēmekele wandi mukaji umulongelanga bintu na kanye ne na buswe. Mu kino kishinte, tusa kubandaula’mo muswelo ubwanya mulume kulombola bulēme kudi wandi mukaji. Inoko dibajinji, tubandaulei’ko bidi mwiendelejo keulēmekejangapo bakaji.

EPUKA MWIENDELEJO KEULĒMEKEJAPO OBE KUKAJI

6. Le Yehova umonanga namani bana-balume basusula bakaji babo ku ngitu? (Bene Kolose 3:19)

⁶ Kususulwa ku ngitu. Yehova ushikilwe muntu yense usenswe bya lūma. (Ñim. 11:5) Yehova ushikilwe nakampata balume basusula babo bakaji. (Mal. 2:16; tanga Bene Kolose 3:19.) Mungya 1 Petelo 3:​7, kisonekwa kīmanine’po mutwe wetu wa mwanda, mulume ususula wandi mukaji onanga kipwano kyandi na Leza. Kadi Yehova ubwanya enka ne kuleka kwivwana milombelo yandi.

7. Le mungya Bene Efisesa 4:​31, 32, i binenwa bya muswelo’ka bifwaninwe kwepuka balume? (Tala ne “Nshintulwilo ya Kishima.”)

⁷ Kususulwa na binenwa bisansa. Balume bamo basusulanga babo bakaji na binenwa bya bulobo kadi bisansa. Inoko Yehova ushikilwe “bulobo, bukalabale, kwela mabila, ne binenwa bya mutonko.” c (Tanga Bene Efisesa 4:​31, 32.) Aye wivwananga bintu byonso. Yehova utele mutyima ku muswelo wisamba mulume na wandi mukaji, enka ne ku njibo kwa bunka bwabo. Mulume wisamba bya bulobo na wandi mukaji onanga busongi bwandi ne kipwano kyandi na Leza.—Yak. 1:26.

8. Le Yehova umonanga namani kutala porno, ne mwanda waka?

⁸ Kutala porno. Le Yehova umonanga namani kutala porno? Wiishikilwe. Nanshi mulume utala porno, onanga kipwano kyandi na Yehova ne kufutulwija wandi mukaji. d Yehova usaka mulume ashale wa lulamato kudi wandi mukaji mu bilongwa ne mu milangwe. Yesu wānenene amba mwana-mulume utala mwana-mukaji  mukwabo enka ne byamwivwanina kilokoloko wapu kala kulonga nandi makoji “mu mutyima wandi.” e—Mat. 5:​28, 29.

9. Mwanda waka Yehova kasangalangapo shi mulume usambakena pamo na wandi mukaji mu muswelo wampikwa kwendela’mo?

⁹ Kusambakena pamo mu muswelo wampikwa kwendela’mo. Balume bamo baningilanga babo bakaji basambakene nabo pamo mu muswelo wampikwa kwendela’mo, bintu bibalengeja bemone bu badisubi nansha bampikwa kusanshibwa. Yehova ushikilwe bino bilongwa bya kwisakila kadi byampikwa kwendela’mo. Aye usakanga mulume asanswe wandi mukaji, amukene, ne kulēmeka mwiivwanino wandi. (Ef. 5:​28, 29) Le tunene namani shi mulume mwine Kidishitu usambakenanga pamo na wandi mukaji mu muswelo wampikwa kwendela’mo, umususula, nansha kutala porno? Le i muswelo’ka wabwanya kushinta mulangilo wandi ne bilongwa byandi?

MUSWELO WA KUNEKENYA MWIENDELEJO WAMPIKWA BULĒME

10. Le balume babwanya namani kumwena ku kimfwa kya Yesu?

¹⁰ Le i bika bibwanya kukwasha mulume anekenye mwiendelejo wa kususula wandi mukaji nansha kusambakena nandi pamo mu muswelo mubi? Ubwanya kulonga bukomo bwa kwiula Yesu. Nansha Yesu byakādipo musonge, muswelo waādi wikele na bandi bana ba bwanga, i kimfwa kiyampe kilombola muswelo ufwaninwe kwikala balume na babo bakaji. (Ef. 5:25) Kimfwa, tubandaulei’ko ñeni ibwanya kuboila balume ku muswelo wādi ushikete Yesu na batumibwa bandi, ne muswelo waādi wisamba nabo.

11. Le Yesu wādi ushikete namani na batumibwa bandi?

¹¹ Yesu wādi ulongela batumibwa bandi bintu na kanye ne na bulēme. Kādipo wibasusula nansha kwibatādila. Nansha Yesu byaādi Mfumwabo kadi Mwendeji wabo, kāingidijepo bukomo bwandi mwanda wa kulombola lupusa pobadi. Inoko, aye wēbengidile na kwityepeja. (Yoa. 13:​12-17) Wāsapwidile bandi bana ba bwanga’mba: “[boilai] ñeni kondi, mwanda ngidi na ngikadila italala ne mutyima wa kwityepeja, kadi mukamona kutūja.” (Mat. 11:​28-30) Yesu wādi na ngikadila italala. Muntu wa ngikadila italala ke muntupo wa bule. Inoko udi na bukomo munda mwandi, aye’ko na kwīfula. Shi abamusomba wikalanga talala ne kulombola kwīfula.

12. Le Yesu wādi wisamba namani na bantu bakwabo?

¹² Yesu wādi unena binenwa bisenga kadi bitūkija bantu bakwabo mutyima. Kādipo unena balondi bandi binenwa bisansa. (Luka 8:​47, 48) Nansha pādi pamutuka balwana nandi ne kukimba kumukolomona, “kadipo waluja mutonko.” (1 Pe. 2:​21-23) Kitatyi kimo, Yesu wāmwene’mba i biyampe kūba talala pa kyaba kya kulondolola na binenwa bibi. (Mat. 27:​12-14) Bine, i mushile balume bene Kidishitu kimfwa kilumbuluke’po kashā!

13. Le kukwatañana na Mateo 19:​4-6, mulume ubwanya ‘kulamata’ wandi mukaji namani (Tala ne kifwatulo.)

¹³ Yesu wāsoñenye balume balamate nyeke babo bakaji. Wāpitulukile mu binenwa bya Shandi, mwine wānenene amba mulume “ukalamata wandi mukaji.” (Tanga Mateo 19:​4-6.) Kyubwa kya Kingidiki ‘kulamata’ kingidijibwe mu uno vese kishintulula’mba “kulamika.” Nanshi kijimba kya busongi kidi pa ba mulume ne mukaji, kifwaninwe kwikala kikomo pamo’nka bwa abo balamikilwe pamo. Kijimba kyabo kekibwanyapo kutyumuka pampikwa kwibasanshija abo bonso babidi. Mulume udi mu kino kijimba na wandi mukaji, ukaleka kutala porno ya miswelo yo-yonso. Ukatadija kiponka na ponka meso andi kungi “kutyina akatala kintu kya  bituputupu.” (Ñim. 119:37) Inoko, ukasamba kipwano na meso andi mwanda wa kuleka kutala byampikwa kwendela’mo mwana-mukaji mukwabo pa kyaba kya wandi mukaji.—Yoba 31:1.

14. Le i bintu’ka bifwaninwe kulonga mulume wa kasusu pa kulumbulula kipwano kyandi na Yehova ne na wandi mukaji?

¹⁴ Mulume ususula wandi mukaji ku ngitu ne kumunena binenwa bisansa, ufwaninwe kulongela’ko bintu bikwabo pa kulumbulula kipwano kyandi na Yehova ne na wandi mukaji. Le i bintu’ka byafwaninwe kulonga? Kibajinji, ufwaninwe kujingulula’mba bintu byalonga i bibi. I kutupu kintu kifyeme ku meso a Yehova. (Ñim. 44:21; Mus. 12:14; Bah. 4:13) Kya bubidi, ufwaninwe kuleka kususula wandi mukaji ne kushinta mwiendelejo wandi. (Nki. 28:13) Kya busatu, ufwaninwe kulomba wandi mukaji lusa ne Yehova mwanda wa bamulekele. (Bil. 3:19) Kadi ufwaninwe kuzenza Yehova amupe mutyima wa kusaka kushinta, ne kumukwasha abwanye kulanga, kwisamba, ne kulonga bintu bisaka Yehova. (Ñim. 51:​10-12; 2 Ko. 10:5; Fid. 2:13) Kya buná, ufwaninwe kulonga bintu mungya milombelo yandi na kulonga byonso byabwanya mwanda wa kushikwa lūma lwa miswelo yonso ne binenwa bisansa. (Ñim. 97:10) Kya butano, ufwaninwe kukimba bukidi bonka bukwashi ku bakumbi ba buswe mu kipwilo. (Yak. 5:​14-16) Kya busamba, ufwaninwe kukwata’ko mpangiko mine ikamukwasha epuke kuponena mu bino bintu bibi. Ne mulume utala porno unenwe kulonda ano matabula. Yehova ukesela bukomo bwalonga mwanda wa kushinta mwiendelejo wandi. (Ñim. 37:5) Inoko kwepuka’tu mwiendelejo wampikwa bulēme kekubwenepo. Ufwaninwe ne kwifunda kulēmeka wandi mukaji. Le i muswelo’ka wabwanya kulonga namino?

MUSWELO WA KULĒMEKA OBE MUKAJI

15. Le mulume ubwanya kulombola namani kisanso kudi wandi mukaji?

¹⁵ Lombola kisanso. Batutu bamo badi na nsangaji mu busongi, baloñanga bintu kampanda difuku ne difuku bilombola’mba basenswe babo bakaji. (1 Yo. 3:18) Mulume ubwanya  kulombola kisanso kudi wandi mukaji enka ne mu tubintu tutyetutye, pamo bwa kumukwata ku kuboko enka ne kumufifya. Ubwanya kutumina wandi mukaji kamusapu ne kumunena’mba, “Nkulañanga bininge” nansha kumwipangula’mba, “Le udi biyampe?” Kyaba kimo, ubwanya kumulombola buswe na kumulembela binenwa biyampe pa kapapye nansha na kumuletela kyabuntu. Mulume palonga bino bintu, ulombolanga’mba ulēmekele wandi mukaji kadi uningijanga busongi bwabo.

16. Mwanda waka mulume ufwaninwe kutendela wandi mukaji?

¹⁶ Tendela obe mukaji. Mulume ulēmekele wandi mukaji umukomejanga ne kumukankamika. Ubwanya kulonga namino na kuvuluka kumufwija’ko pa bintu byonso byalonga mwanda wa kumukwatakanya. (Kol. 3:15) Mulume usangajanga wandi mukaji kitatyi kyamutendela pampikwa budimbidimbi. Ukeivwana biyampe, ukemona bu musanshibwe, ne bu mulēmekibwe.—Nki. 31:28.

17. Le mulume ubwanya kulombola namani amba ulēmekele wandi mukaji?

¹⁷ Ikala na kanye ne na bulēme. Mulume usenswe wandi mukaji umukwatanga na bulēme ne kumukena. Umumonanga bu kyabuntu kilēme kitamba kudi Yehova. (Nki. 18:22; 31:10) Kino kimulengejanga amulongele bintu na buswe ne na bulēme, enka ne kitatyi kyobasambakena pamo. Kakamuningilapo asambakene nandi pamo mu muswelo mubi, wampikwa kwendela’mo, nansha kulengeja wandi mukaji aleke kwikala na mutyima wa mundamunda utōka. f Kadi mulume nandi ukalonga bukomo bwa kulama mutyima wa mundamunda utōka ku meso a Yehova.—Bil. 24:16.

18. Le balume bafwaninwe kusumininwa kulonga bika? (Tala ne kapango “ Bintu Biná Bilombola’mba Mulume Udi na Bulēme.”)

¹⁸ A balume, kulupilai amba Yehova umwene kadi usangelanga bukomo bonso bomulonga mwanda wa kulēmeka bakaji benu mu myanda yonso ya mu būmi bwenu. Nanshi sumininwai kulēmeka benu bakaji na kwepuka bintu kebibaletelapo bulēme, na kwikala na kanye, bulēmantu, ne kulombola kisanso ku benu bakaji. Shi mulonge namino, mukalombola’mba mwibasenswe kadi mwibalēmekele. Shi ulēmeke obe mukaji, nabya ukalama kipwano kitabukile kintu kyo-kyonso—ke kipwano kyobe na Yehova kadi.—Ñim. 25:14.