1, 2. (a) I ndoe ya muswelo’ka yotubwanya kwikala nayo dyalelo? (b) Mwanda waka dyalelo kebikokejikapo kwikala na ndoe ne pa mfulo? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

BATWE bonso tusakanga kwikala na ndoe mu būmi bwetu, kadi ketusakengapo kutanwa na makambakano. O mwanda tufwijanga’ko Yehova bininge pa kwitupa “ndoe ya Leza.” Ino ndoe itutūkijanga mutyima ne kwitukinga ku bulobo nansha ku milangwe mibi. (Fidipai 4:6, 7) Byotwipēne kudi Yehova, o mwanda tudi na “ndoe ya Leza.” Kino kishintulula’mba tudi nandi mu kipwano kiyampe.​—Loma 5:1.

² Inoko, kitatyi kya Leza kya kuleta ndoe pano pa ntanda kekyabwene. Byotudi mu mafuku a mfulo, o mwanda kudi makambano mavule, mene alengeja kuzumbija mutyima. Tujokolokelwe na bantu ba bukalabale. (2 Temote 3:1-4) Kadi tulwanga na Satana ne mfundijo yandi ya bubela. (2 Kodinda 10:4, 5) Inoko kintu kibwanya kwitulengeja tuzumbije mutyima bininge i kulwibwa na babutule kebengidilapo Yehova. Bamo babwanya kwituzawila pa nkulupilo yetu nansha kwitutopeka’mba tubekalañanya na kisaka. Babwanya’nka ne kwitunena’mba tubakupele mu kisaka poso’nka uleke’byo kwingidila Yehova. Penepa i muswelo’ka otufwaninwe  kumona bulwi bwa ba mu kyetu kisaka? Ne i muswelo’ka otukalama ndoe shi kino kibetutana?

3, 4. (a) Le bufundiji bwa Yesu budi na lupusa’ka? (b) I kitatyi’ka kyobikomanga bininge kulonda Yesu?

³ Yesu wādi uyukile amba ke bonsopo badi ba kwitabija bufundiji bwandi. Kadi wādi uyukile amba bandi bana ba bwanga basakilwa bukankamane, mwanda bantu bamo badi ba kwibalwa. Kuno kulwibwa kwadi kwa kuvutakanya ndoe ya byabo bisaka. Pa kino, Yesu wānenene amba: “Kemwakilangai amba naile kutūla ndoe pano pa ntanda; nkyailepo kutūla ndoe, ino i kipete. Mwanda naile kutūla nkalañani, pa bukata bwa mwana-mulume na shandi ne mwana mwana-mukaji na inandi kadi ne mukaji musonge nandi na inandi muko. Na bubine, balwana na muntu bakekalanga bantu ba mu njibo yandi.”​—Mateo 10:34-36.

⁴ Le i bika byādi bisaka kunena Yesu paānenene amba “Kemwakilangai amba naile kutūla ndoe”? Wādi usaka bantu bayuke amba kwikala bandi bana ba bwanga kukebaletela bikoleja. Na bubine, kitungo kya Yesu kyādi kya kufundija bubine butala padi Leza, kekukalañanyapo bisaka. (Yoano 18:37) Inoko bandi bana ba bwanga bādi bafwaninwe kuyuka’mba kebikebapēlelapo nyeke kumulonda, nakampata shi balunda ba pa mutyima ne ba mu kisaka bapela kwitabija bubine.

5. I bika byātene balondi ba Yesu?

⁵ Yesu wānenene amba kulwibwa na ba mu kisaka, i mwanda wādi wa kutanwa nao balondi bandi. (Mateo 10:38) Pa kumusangaja, bana ba bwanga ba Yesu bāūminine kitatyi kyādi kibazawila babutule babo ne kwibela. Kadi bāmwenine’mo bivule kupita byobājimije.​—Tanga Mako 10:29, 30.

6. I bika byotufwaninwe kuvuluka kitatyi kitulwa babutule betu?

⁶ Nansha shi babutule betu betulwa mwanda’po’tu tutōtanga Yehova, batwe tufwaninwe kwibasanswa. Inoko tufwaninwe kuvuluka’mba, buswe botusenswe Leza ne Kidishitu bufwaninwe kupita buswe botusenswe muntu ye-yense. (Mateo 10:37) Kadi tufwaninwe kuyuka’mba Satana ubwanya kutwelela pa buswe botusenswe kyetu kisaka mwanda wa kwitulengeja tuleke kukōkela Yehova. Nanshi tubandaulei’ko myanda imoimo mikomo ne muswelo wa kwiyūminina.

7. Le ufwaninwe kumona namani ngikadilo yodi’mo shi mwinē pobe kengidilangapo Yehova?

⁷ Bible witudyumuna’mba boba bonso besongele “bakamonanga byamalwa,” nansha makambakano. (1 Kodinda 7:28) Shi mwibesonge na muntu kengidilangapo Yehova, kino kibwanya kubweja’ko njia ne makambakano mu busongi bwenu. Inoko, kya mvubu i kumona bintu mwibimwena Yehova. Bible unena’mba ketubwanyapo kusansana nansha kwilubula na mwinē petu mwanda’po’tu kengidilangapo Yehova. (1 Kodinda 7:12-16) Shi obe mulume kengidilangapo Yehova, kadi nansha byakabwanyapo kutangidila kisaka mu myanda itala butōtyi, abe ufwaninwe kumulēmeka bu mutwe wa kisaka. Shi obe mukaji kengidilangapo Yehova, ufwaninwe kumusanswa ne kumuta mutyima bya binebine.​—Efisesa 5:22, 23, 28, 29.

8. I bipangujo’ka byobwanya kwiipangula shi mwinē pobe ukimba kukalakanya butōtyi bobe?

⁸ Le ukalonga bika shi mwinē pobe ukimba kukalakanya butōtyi bobe? Mulumya kaka umo wamupele mafuku kampanda a mu yenga abwanya kwenda mu busapudi. Shi nobe udi mu ino ngikadilo, nabya wiipangule amba: Lelo mwinē pami usakanga kunkankaja ndeke kutōta Yehova? Shi ke amopo, le mbulwe’po kulonga byasaka?’ Shi udi na mutyima unekena, nabya ukatyepeja’ko makambakano mu busongi bwenu.​—Fidipai 4:5.

9. Le bene Kidishitu babwanya kufundija namani babo bana balēmeke mbutwile wabo wampikwa kwitabija?

 ⁹ Bibwanya kukoma kufundija bobe bana shi mwinē pobe kengidilangapo Yehova. Kimfwa, ufwaninwe kufundija bobe bana bakōkele musoñanya wa mu Bible wa amba: “Lēmeka shobe ne inobe.” (Efisesa 6:1-3) Ino le ukalonga namani shi mwinē pobe kalondangapo misoñanya ya mu Bible? Ubwanya kushila bobe bana kimfwa kiyampe na kulēmeka mwinē pobe. Langulukila pa ngikadila yandi miyampe, ne kumufwija’ko pa bintu byonso biyampe byalonga. Kokanenena mwinē pobe bibi mu meso a bana. Ino, wibashintulwile amba muntu ne muntu ufwaninwe kutonga kwingidila Yehova nansha kuleka kumwingidila. Shi ufundija bobe bana kulēmeka mbutwile wabo wampikwa kwitabija, nabya kimfwa kyabo kiyampe kibwanya kulengeja mwinē pobe asangele kwifunda myanda ya Yehova.

10. Lelo bambutwile bene Kidishitu babwanya namani kufundija babo bana basanswe Yehova?

¹⁰ Balume nansha bakaji bamo bampikwa kwitabija babwanya kusakila babo bana bafete mafetyi a bwine ntanda nansha kwibafundija bufundiji bwa mu mitōtelo ya bubela. Kadi balume bamo babwanya kupeleja bakaji babo bene Kidishitu kufundija bana Bible. Inoko nansha ke mu ino ngikadilo, mukaji ukalonga byonso byabwanya mwanda wa kufundija bana bubine. (Bilongwa 16:1; 2 Temote 3:14, 15) Kimfwa, mulume wampikwa kwitabija ubwanya kupeleja wandi mukaji kwifunda Bible na bana nansha kwenda nabo ku kupwila. Mukaji ubwanya kulēmeka butyibi bwandi, koku kadi wendelela na kushintulwila bandi bana nkulupilo yandi ponso pobibwanika. Mu uno muswelo, bana bakefunda myanda ya Yehova ne misoñanya yandi itala kiyampe ne kibi. (Bilongwa 4:19, 20) Mfulo mfulō, bana bakekwatyila  abo bene butyibi bwa kwingidila Yehova nansha kuleka kumwingidila. * (Tala kunshi kwa dyani.)​—Kupituluka 30:19, 20.

11. I bika bibwanya kukuletela makambakano na babutule bobe kebengidilapo Yehova?

¹¹ Potwashilwile kwifunda Bible na Batumoni ba Yehova, padi ketwalombwele’mopo ba mu kisaka kyetu. Ino lwitabijo lwetu pa kutama, twamona’mba tufwaninwe kwibalombola butyibi bwetu bwa kwingidila Yehova. (Mako 8:38) Kikōkeji kyobe kudi Leza kibwanya kukuletela makambakano na kisaka kyobe. Nanshi tubandaulei’ko bintu bimobimo byobwanya kulonga pa kulama ndoe koku kadi kashā ukōkela kudi Yehova.

12. I bika bibwanya kulengeja babutule betu betulwe, ino tukalombola namani amba tutele mutyima ku mwiivwanino wabo?

¹² Longa bukomo bwa kuyuka mwiivwanino wa babutule bobe bampikwa kwitabija. Bine tudi na nsangaji pa kuyuka bubine bwa mu Bible. Inoko, padi babutule betu babwanya kulanga’mba twi bongolwe nansha’mba tubakatwela mu kipwilo kingi. Kadi babwanya kulanga’mba ketukibasenswepo mwanda ketukifetengapo nabo pamo mafetyi a ntanda. Babwanya’nka ne kukwatwa moyo amba tukafikilwa na kintu kibi shi tubafu. Tufwaninwe kulonga bukomo bwa kuyuka mobeivwanina ne kuteja na katentekeji byobanena pa kuyuka bine byobetusakila. (Nkindi 20:5) Mutumibwa Polo wādi ulonga bukomo bwa kuyuka “bantu ba miswelo yonso” mwanda wa kwibafundija myanda miyampe. Shi tulonga bukomo bwa kuyuka senene ba mu kisaka kyetu, na bubine kino kiketupa mukenga wa kwibafundija bubine.​—1 Kodinda 9:19-23.

13. I muswelo’ka otufwaninwe kwisamba na babutule betu bampikwa kwitabija?

¹³ Wisambe na butūkanye. Bible unena’mba: “Binenwa byenu bikale kyaba kyonso bilumbuluke, byelwe’mo mwepo.” (Kolose 4:6) Kino ke kipēlangapo. Tubwanya kulomba Yehova etukwashe na mushipiditu wandi ujila amba twikale batūkanye ne kwikala biyampe na babutule betu. Ketufwaninwepo kwipotomeja nabo pa nkulupilo yabo yonso ya bubela. Shi abetunena nansha kwitulonga bisansa, tubwanya kwiula batumibwa. Mutumibwa Polo wānenene amba: “Shi betutuka, tweselanga; shi betupangapanga, tūmininanga na kitūkijetyima; shi betuvubakenya myanda, tulondololanga na butūkanye.”​—1 Kodinda 4:12, 13.

14. I byabuyabuya’ka bilupukanga ku mwiendelejo muyampe?

¹⁴ Lama mwiendelejo obe muyampe. Mwanda waka kulama mwiendelejo wetu muyampe kudi na mvubu? Nansha bibwanya kwitukwasha kwisamba na butūkanye tulame ndoe na babutule betu, ino mwiendelejo wetu muyampe ubwanya kwitukwasha kutabuka. (Tanga 1 Petelo 3:1, 2, 16.) Kupityila ku kyobe kimfwa, lengeja babutule bobe bamone amba Batumoni ba Yehova badi na busongi bwa nsangaji, batamijanga bana senene, balondanga misoñanya ya mu Bible, kadi badi na būmi bwa kitungo. Nansha shi babutule betu kebetabijepo bubine, tubwanya kusangala mwanda mwiendelejo wetu muyampe usangajanga Yehova.

15. I muswelo’ka otubwanya kwiteakanya kumeso kwa kitatyi pa kusaka’mba twepuke kwipotomeja na babutule betu?

¹⁵ Witeakanye kumeso kwa kitatyi. Langulukila pa bintu bibwanya kulengeja lupotopoto na babutule bobe. Kupwa kwata butyibi bwa bya kulonga. (Nkindi 12:16, 23) Bino ye byalongele ne kaka umo wa mu Ostrali. Shandi muko wadi ulwa bininge bubine, kadi kitatyi kimo wadi ukalabala. O mwanda kumeso kwa kumwita ku telefone, aye ne wandi mulume badi balomba Yehova ebakwashe baleke kumulondolola na  bulobo. Badi balangulukila bidi pa myanda isangaja yobabwanya kwisamba nandi. Kadi pa kwepuka mīsambo milamila yadi ibwanya kwibafikija ku kwipotomeja pa myanda ya kipwilo, betūdile’ko mikalo ya kitatyi kya kumwita ku telefone.

16. I muswelo’ka obwanya kunekenya milangwe ya kwitopeka pa mwanda utala kusanshija babutule bobe?

¹⁶ Na bubine, kebikokejikapo kwepuka kwisusa ko-konso na babutule bobe. O mwanda nanshi shi mubepotomeja, padi ubwanya kwitopeka mwanda usenswe babutule bobe kadi usakanga kwibasangaja. Ino vuluka’mba ufwaninwe kukōkela Yehova bininge kupita buswe bosenswe kyobe kisaka. Shi babutule bobe abajingulula kino, babwanya kwivwanija mvubu ya kwingidila Yehova. Kokaningila muntu nansha umo etabije bubine. Inoko, ubwanya kulengeja bakwabo bamone muswelo omwenine mu kulonda mashinda a Yehova. Kadi na bubine, Yehova i mwibape mukenga umo onka waetupele ne batwe, ke wa kutonga kumwingidila kadi.​—Isaya 48:17, 18.

17, 18. I bika bibwanya kukukwasha shi muntu wa mu kisaka waleka’byo kwingidila Yehova?

¹⁷ Shi muntu wa mu kisaka wapangwa nansha kupaluka aye mwine ku kipwilo, bibwanya kwitusansa bininge. Bibwanya kwikala pamo’nka na muntu wakukinka kipete. Ino i muswelo’ka obwanya kunekenya ino misanshi?

¹⁸ Ta mutyima ku mwingilo wa Yehova. Kitatyi kyoivwana ino misanshi, ufwaninwe kuningija lwitabijo lobe. Tanga Bible kitatyi ne kitatyi, teakanya kupwila ne kutanwa’ko, endelela na kusapula, kadi lomba Yehova akupe bukomo bwa kūminina. (Yude 20, 21) Le bikekala namani shi ubalonga bino byonso’bi, ino misanshi ayo kutupu kupwa? Kokakōka! Ta nyeke mutyima ku mwingilo wa Yehova. Mu bula bwa kitatyi, kino kikakukwasha ulame milangwe ne mwiivwanino obe. Kino ye kyāfikile ne mulembi wa Ñimbo ya Mitōto 73. Kitatyi kimo wātenwe na makambakano mu būmi bwandi mene āmuvutakenye ñeni. Inoko kutōta Yehova kwāmukweshe amone monka bintu mu muswelo muyampe. (Ñimbo ya Mitōto 73:16, 17) Ye mobibwanya kwikadila ne kodi.

19. Ukalombola namani amba ulēmekele Yehova pa muswelo wadingilanga bandi bantu?

¹⁹ Lēmeka madingi a Yehova. Leza uyukile amba muntu yense ukamwena mu madingi andi, kubadila’mo’nka ne yewa wapangwa mwine. Nansha byobitusansanga bininge shi muntu otusenswe wadingilwa, inoko ano madingi abwanya kumukwasha ajokele kudi Yehova mwenda mafuku. (Tanga Bahebelu 12:11.) Pakajokele, tufwaninwe kulēmeka musoñanya wa Yehova wa kuleka “kupwana” na bapangwe. (1 Kodinda 5:11-13) Kino ke kipēlangapo. Ino tufwaninwe kwepuka kwisamba nandi ku telefone, kwitumina misapu, kwilembela mikanda, nansha ke pa makela a kyungwija.

20. I bika byotufwaninwe kukulupila nyeke?

²⁰ Kokajimija kikulupiji! Buswe “bukulupilanga byonso,” nanshi tukulupilei nyeke amba muswe wetu ukajokela kudi Yehova. (1 Kodinda 13:7) Shi ubamone bintu bilombola’mba muntu wa mu kisaka washilula kulumbulula mwikadilo wandi, ubwanya kulombela pangala pandi amba akankamikwe na Bible ne kwitabija lwito lwa Yehova lwa amba: “Jokela ko ndi.”​—Isaya 44:22.

21. I bika byofwaninwe kulonga shi ba mu kisaka kyobe bakulwa pa mwanda wa kulonda Yesu?

²¹ Yesu wānenene amba tufwaninwe kumusanswa kupita muntu ye-yense. Kadi Yesu wādi ukulupile amba bandi bana ba bwanga bakalama kikōkeji kwadi nansha shi ba mu kisaka abebalu namani. Nanshi shi kisaka kyobe kikulwanga pa mwanda wa kulonda Yesu, nabya kulupila mudi Yehova. Mulombe akukwashe ūminine. (Isaya 41:10, 13) Yuka’mba usangajanga Yehova ne Yesu kadi nabo bakakupala mpalo pa mwanda wa kikōkeji kyobe.