1. Le tudi na nsangaji ne dyese’ka?

BINE, tudi na nsangaji ne dyese dya kwikala Batumoni ba Yehova! Twityilwanga pa dijina dya Leza kadi tulombolanga’mba twi Batumoni bandi na kusapula ne kulonga bana ba bwanga. Tusangalanga shi tubabwanya kukwasha muntu wa “mutyima muyampe wa kukamona būmi bwa nyeke” etabije. (Bil. 13:48) Twiivwananga na mwēivwanine Yesu, wāsangele “bininge mu mushipiditu ujila” pāmulombwele bandi bana ba bwanga bintu biyampe byobēmwenine mu busapudi.​—Luka 10:1, 17, 21.

2. Le tubwanya kulombola namani amba tumwene mwingilo wetu na mvubu?

² Tumwene mwingilo wetu na mvubu bininge. Polo wāsoñenye Temote amba: “Kyaba kyonso wite mutyima abe mwine ne bufundiji bobe.” Kupwa Polo wābweja’ko amba: “Shi ulonge namino ukepandija abe mwine ne boba bakwivwana.” (1 Tm. 4:16) Nanshi busapudi bwetu bupandijanga būmi. Twitanga mutyima kyaba kyonso mwanda twi babikalwa ba Bulopwe bwa Leza. Tusakanga nyeke kulonga bintu mu muswelo utumbija Yehova kadi ukwatañene na myanda miyampe yotusapula. (Fid. 1:27) Tulombolanga’mba ‘tutele mutyima ku bufundiji bwetu’ na kuteakanya biyampe bya kukasapula, ne na kulomba bukwashi bwa Yehova kumeso kwa kusapwila bakwetu.

3. Le i bantu bonso baketabija musapu wa Bulopwe? Leta kimfwa.

³ Nansha shi tubalonga bukomo namani, bantu bamo ba mu wetu mwaba babwanya kupela musapu wa Bulopwe, bakwabo nabo bewitabija. Tulangulukilei bidi pa kimfwa kya Tutu Georg Lindal, wasapwile kasuku mu bipindi bivule bya Islande tamba mu 1929 kutūla mu 1947. Wapēne mabuku tununu makumi na makumi; ino kutupu muntu waitabije bubine. Walembele amba: “Bantu bamo badi bamweka bu  balwa na musapu wa mu Bible, ino bavule nabo badi’tu beupela.” Nansha byaile kukwasha’ko bamishonele batambile ku Ngileade, papityile myaka kitema ebiya bantu bamobamo ba mu Islande bashilula kwipāna kudi Yehova ne kubatyijibwa. *

4. Le tubwanya kwiivwana namani shi bantu bapela myanda miyampe yotusapula?

⁴ Tutyumukwanga mutyima shi bantu kebetabijapo musapu otwibasapwila. Tubwanya kwiivwana na mwēivwanine Polo, wādi “na njia mikatampe ne misanshi keipu,” mwanda wa Bayuda bavule bāpelele kwitabija Yesu bu Meshiasa wālailwe. (Loma 9:1-3) Le bikekala namani shi pa kupwa kulonga bukomo ne kulombela pa mwanda wa omwifundanga nandi Bible, ino aye kwendelela mpika kadi ke bilombe muleke’byo kwifunda? Nansha le bikekala namani shi kwafundije muntu Bible wafika ne ku kubatyijibwa? Le ufwaninwe kwitopeka, padi na kulanga’mba Yehova kakukweshepo mu mwingilo obe? Mu kino kishinte tusa kulondolola ku bino bipangujo: (1) Le i bika bilombolanga’mba tubabwanya mwingilo? (2) Le i bika byotufwaninwe kutengela kitatyi kyotusapula?

5. Le i bika bilengejanga padi tukomenwe kulupula bipa byotwadi tusaka mu mwingilo otwingidila Yehova?

⁵ Bible unena pa mwanda utala muntu ulonga kiswa-mutyima kya Leza amba: “Bintu byonso byalonga bikendeka.” (Ñim. 1:3) Inoko, ke kunenapo amba bintu byonso byotulongela Yehova bikekala’nka motusakila. Būmi bwa bantu i buyule “makambakano,” pa mwanda wa kubulwa kubwaninina​—kwetu ne kwa bakwetu. (Yoba 14:1) Ne kadi, boba betulwa babwanya kyaba kimo kwitulengeja tukomenwe kusapula motusapwilanga. (1 Ko. 16:9; 1 Ts. 2:18) Le penepa Yehova utalanga bika pa kuyuka shi tubabwanya mwingilo wetu? Tulangulukilei pa misoñanya imoimo ya mu Bible isa kwitukwasha tulondolole kino kipangujo.

6. Le Yehova umonanga’mba tubabwanya mwingilo, shi twiwingila namani?

⁶ Yehova utalanga bukomo botulonga pampikwa kuleka’byo. Yehova umonanga’mba tubabwanya mwingilo shi twiwingila na kininga ne buswe, nansha shi bantu bapela kwivwana. Polo wālembele amba: “Leza ke mukondamepo wa kwilwa mingilo yenu ne buswe bomwalombwele mwanda wa dijina dyandi, pa kwingidila bajila ne kadi mukyendelela kwibengidila.” (Bah. 6:10) Yehova kelwangapo mwingilo ne buswe  bwetu, nansha shi ketufikijepo bantu ku kubatyijibwa. Nanshi madingi obādingile bene Kodinda kudi Polo akutala ne abe a amba: “Kwenu kususuka na mingilo ke kwa bitupupo mudi Mfumwetu,” nansha shi ku uno mwingilo kekulupukilepo byowadi usaka.​—1 Ko. 15:58.

7. Le i ñeni’ka yotuboila ku byānenene mutumibwa Polo pa mwingilo wandi?

⁷ Mutumibwa Polo wādi mishonele muyampe, wāshimikile bipwilo bipya mu bibundi bivule. Ino pa kulombola’mba i mwingidi wa Kidishitu mubwanye bisakibwa, kātelelepo buvule bwa bantu baākweshe betabije. Ino pa kutuluja boba bādi bakimba kwizunzula’mba i bamupite, Polo wālembele amba: “Naingile mingilo mingi.” (2 Ko. 11:23) Pamo bwa Polo tuvulukei amba kintu kya mvubu ku meso a Yehova i kwingila bininge ne kuleka’byo mpika.

8. Le i bika byotufwaninwe kuvuluka pa mwingilo wetu?

⁸ Mwingilo wetu usangajanga Yehova. Yesu wātumine bana ba bwanga 70 bakasapule musapu wa Bulopwe, ebiya pa kupwa kusapula, “bajoka na nsangaji.” Mwanda waka bāsangele? Bānenene amba: “Ne bandemona bene badi betukōkela pa kutela dijina dyobe.” Ino Yesu wālemununa milangwe yabo, wānena’mba: “Kemwakisangalai mwanda mishipiditu ibemukōkela, ino sangalai mwanda majina enu i malembwe mūlu.” (Luka 10:17-20) Yesu wādi uyukile amba kebakemwenapo nyeke bino bintu bisangaja mu busapudi. Inoko, ketuyukilepo buvule bwa bantu bāitabije mu boba bātejeje bana ba bwanga. Bana ba bwanga kebādipo bafwaninwe kusangela’nka bintu byobālongele, ino bādi bafwaninwe kusangala pa kuyuka’mba Yehova usangedile mwingilo wabo wa kininga.

9. Mungya Bene Ngalatea 6:7-9, le i bika byotukamwena’mo shi tubaendelela kusapula?

⁹ Shi twendelele kusapula, tukamona būmi bwa nyeke. Shi tulonga bukomo bwa kusapula ne kufundija myanda miyampe ya Bulopwe, nabya tukunanga “pa mwanda wa mushipiditu” na kuleka mushipiditu ujila wa Leza wingile mu būmi bwetu. Yehova i mwitulaye amba shi ‘ketulekele’byopo’ nansha shi ‘ketukōkelepo,’ uketupanga būmi bwa nyeke, nansha shi ketukweshepo bantu bafike ku kubatyijibwa.​—Tanga Ngalatea 6:7-9.

10. Mwanda waka bantu bamo bapelanga musapu wetu, ino bakwabo nabo bewitabija?

¹⁰ Muswelo wivwana bantu musapu ulondakananga na mwikadile mutyima wabo. Yesu wālombwele buno bubine mu kyelekejo kyandi kya mukushi wādi ukusa nkunwa mu nshi ya miswelo palapala, ino imo kete yālupula bipa. (Luka 8:5-8) Yesu wānenene amba nshi palapala yelekeja bantu ba mityima itabija “mwanda wa Leza” mu miswelo mishileshile. (Luka 8:11-15) Pamo bwa mukushi, ketubwanyapo kuyuka bipa bikalupuka ku mwingilo wetu, mwanda bilondakananga na mwikadile mutyima wa bantu betwivwana. Batwe kyetu i kwendelela kukuna nkunwa miyampe ya musapu wa Bulopwe. Monka mwānenene’kyo mutumibwa Polo, “muntu ense ukatambulanga mpalo yandi mwendele mingilo yandi,” ke mwendelepo byobya bilupuka ku mwingilo wandi.​—1 Ko. 3:8.

11. Le i kika kinenenwa’mba Noa wābwenye mwingilo wandi wa bu “musapudi wa boloke”? (Tala kifwatulo pa kibalu.)

¹¹ Bantu bādi bapela kwivwana’nka ne Batumoni ba Yehova babajinji. Kimfwa, padi  Noa wādi “musapudi wa boloke” mu myaka makumi na makumi. (2 Pe. 2:5) Na bubine, wādi ukulupile amba bantu baketabija musapu wandi, ino Yehova kāmulombwelepo uno muswelo. Leza paāsapwidile Noa ōbake safina, wānenene amba: “Ufwaninwe kutwela mu safina, abe, bobe bana, obe mukaji, ne bakaji ba bobe bana.” (Ngo. 6:18) Yehova paāmulombwele bukata bwa safina ya kūbaka, Noa wādi padi wa kuyuka kala’mba ke bantupo bonso bādi ba kwitabija musapu wandi. (Ngo. 6:15) Monka motuyukile, i kutupu muntu nansha umo mu ino ntanda mitomboke wātejeje byādi bisapula Noa. (Ngo. 7:7) Le Yehova wāmwene amba Noa wātunya mwingilo wandi? Aa! Ku meso a Leza, Noa wādi musapudi muyampe mwanda wālongele’nka byāmunenene Yehova kulonga.​—Ngo. 6:22.

12. Le i bika byākweshe mupolofeto Yelemia asapule na nsangaji nansha bantu byobādi bapela kumwivwana kadi bamulwa?

¹² Mupolofeto Yelemia nandi wāsapwidile bantu mu myaka mivule bene kebādipo bamwivwana kadi bamulwa. Wātyumukilwe mutyima bininge mwanda wa ‘mutonko ne kibengo’ kyādi kimubenga balwana nandi, kālanga ne kuleka mwingilo wandi. (Yel. 20:8, 9) Inoko Yelemia kālekele’byopo! Le i bika byāmukweshe endelele kusapula ne kwikala nyeke na nsangaji? Wātele mutyima ku bintu bibidi bya mvubu. Kibajinji, musapu wa Leza obādi basapwila bantu kudi Yelemia, wādi wa kwibapa “būmi bwa kumeso ne lukulupilo.” (Yel. 29:11) Kya bubidi, Yehova wātongele Yelemia esambe pa kyandi kyaba. (Yel. 15:16) Netu tusapulanga musapu wa lukulupilo mu ino ntanda mibi, kadi twisambanga pa kyandi kyaba bu bandi Batumoni. Shi tute mutyima ku bino bintu bibidi bya mvubu, tubwanya kwikala na nsangaji nansha shi bantu bapela musapu wetu.

13. Le i ñeni’ka yotuboila ku kyelekejo kya Yesu kidi mu Mako 4:26-29?

¹³ Muntu wendelelanga bityebitye ku mushipiditu. Yesu wāfundije buno bubine mu kyelekejo kyandi kya mukushi ulēle. (Tanga Mako 4:26-29.) Nkunwa yākushile mukushi yāpele bipa bityebitye, kadi kādipo ubwanya kulonga kintu pa kwiitamija. Padi nobe kubwanyapo kyaba kimo kumona bilupuka ku mwingilo wa kulonga bana ba bwanga, mwanda bilombanga kitatyi pa kusaka omwifunda nandi engidije byaefunda. Kidimye byakabwanyapo kuningila bikunanwa byandi bitame mwasakila, netu ketubwanyapo kuningila botwifundanga nabo Bible bendelele lubilolubilo motusakila. Nanshi kokatyumukwa mutyima nansha kuleka’byo shi abaije kwendelela mpika na mowadi usakila. Pamo bwa kidimye, mwingilo wa kulonga bana ba bwanga ulomba kitūkijetyima.​—Yak 5:7, 8.

14. Le i kimfwa’ka kilombola’mba bilombanga kitatyi pa kusaka’mba bantu bashilule kwituteja?

¹⁴ Mu bifuko bimo, muntu pa kubatyijibwa papitanga myaka mivule. Tulangulukilei pa kimfwa kya ba Gladys ne Ruby Allen, bakaka babutulwa ku mashi bobatumine mu 1959 kukengila bu bapania ba lonso mu kibundi kya Quebec polovenshi ya mu Kanada. * Bantu ba mu kibundi kebadipo basaka kwivwana musapu wa Bulopwe mwanda badi batyina bantu bakwabo ne kutyina byadi bya kunena bamupe ba Katolika. Gladys uvuluka’mba: “Twasapwile ku njibo ne njibo mansá mwānda pa difuku mu bula bwa myaka ibidi, pampikwa  muntu nansha umo witabija musapu! Bantu badi’tu bāya ku mulango, shi bamona’mba i batwe, bakajoka. Inoko ketwalekele’byopo.” Mwenda mafuku, bantu baikala’tu biyampe kupwa bashilula kwivwana musapu. Pano mu kino kibundi mudi bipwilo bisatu.​—Isa. 60:22.

15. Le kisonekwa kya 1 Bene Kodinda 3:6, 7, kitufundija bika pa mwingilo wa kulonga bana ba bwanga?

¹⁵ Mwingilo wa kulonga bana ba bwanga i mwingilo wa bantu bavule. Banenanga’mba pa kukwasha muntu afikile pa kubatyijibwa bilombanga bukwashi bwa kipwilo kyonso. (Tanga 1 Bene Kodinda 3:6, 7.) Kimfwa musapudi umo washila muntu usangela trakte nansha dipepala. Kupwa uno tutu wamone amba mpangiko yandi keikamulengejapo ajokele uno muntu wasangela, ebiya wanena musapudi mukwabo akamujokele. Uno musapudi ubwanya kushilula kifundwa kya Bible. Aye nandi waite batutu ne bakaka bavule bakatanwe pobefunda, kadi abo bonso abakankamika uno mwifundi mu miswelo mishile. Tutu ne kaka yense witene na mwifundi wa Bible ukamukwasha aningije lwitabijo lwandi. Nanshi monka mwānenene Yesu, bonso bakwasha uno muntu bakasangala shi wabatyijibwa.​—Yoa. 4:35-38.

16. Le i kika kinenenwa’mba ubwanya kusangala mu mwingilo obe nansha shi misongo ne bukomo bobe kebikulengejapo usapule biyampe?

¹⁶ Le bikekala namani shi misongo ne bukomo bobe kebikulengejapo usapule ne kufundija senene myanda miyampe? Ubwanya kusangela byobya byobwanya kulonga mu mwingilo wa mwangulo. Langulukila pa kimfwa kya Mulopwe Davida. Aye ne bantu bandi bāpandije bisaka byabo ne bitūtwa ku makasa a bene Amaleke. Bantu tutwa tubidi kebādipo na bukomo bwa kulwa, o mwanda bashele kulama bintu. Abo pa kunekenya bulwi, Davida wānena babile bantu bonso buvule bumo bwa bitūtwa. (1 Sa. 30:21-25) Ne mwingilo wetu wa kulonga bana ba bwanga ntanda yonso nao mo monka. Muntu ense walongele bukomo bwa kukūla uno mupya ne kumukwasha ashilule kwenda mu dishinda ditwala ku būmi ukasangala.

17. Le i bika byotufwaninwe kufwijija’ko Yehova?

¹⁷ Tufwijanga’ko Yehova pa kwitabija mwingilo otumwingidila. Aye uyukile amba ketubwanyapo kuyuka byobya bikalupuka ku mwingilo wetu. Nansha nabya, umwene kininga kyetu ne kukanina kwetu kuyampe kwa mutyima, kadi witweselanga. Witulombolanga mwa kwikadila na nsangaji mu mwingilo mukatampe wa mwangulo. (Yoa. 14:12) Tubwanya kukulupila’mba Leza uketusangela shi ketulekele’byopo!