1. Le muntu wa lusa i muntu wa namani?

MUNTU wa lusa i muntu wa kanye, wa kinyenye, wa lusalusa, ne buntu. Padi tubavuluka mu uno mwanda mānga yānenene Yesu ya mwine Samadia muyampe. Uno muntu wa muzo ungi wālongēle Muyuda umo wāponēne mu makasa a batubwalāla bintu “bya lusa.” Mwine Samadia ‘wākwatyilwe lusa’ uno Muyuda wādi mutapwe bilonda ne kumukwatakanya na buswe. (Luka 10:29-37) Kino kimfwa kilombola ngikadila miyampe ya Leza​—ke lusa kadi. Ino ngikadila ibadilwa mu buswe bwa Leza, kadi ulombolanga’yo difuku ne difuku mu muswelo waetulongela bintu.

2. Le i muswelo’ka mukwabo wa kulombola lusa?

² Kudi muswelo mukwabo ubwanya muntu kulombola lusa. I wa kuleka kupa muntu mfuto nansha shi kudi bubinga bwa kumupela’yo. Nanshi Yehova nandi witulombolanga lusa. Mulembi wa Mitōto wālembele amba: “Aye ketulongelepo mwendele bubi bwetu.” (Ñim. 103:10) Inoko kyaba kimo Yehova ubwanya kulemununa na kusumininwa muntu ulongele bubi.

3. Le i bipangujo’ka byotusa kulondolola?

³ Mu kino kishinte, tusa kulondolola bino bipangujo bisatu: Mwanda waka Yehova wivwananga lusa? Le kulemununa muntu na kusumininwa i kumwivwanina lusa namani? Ne i bika bibwanya kwitukwasha twivwanine muntu lusa? Tutalei malondololo aleta Kinenwa kya Leza ku bino bipangujo.

4. Mwanda waka Yehova wivwananga lusa?

⁴ Yehova usenswe kwikala na lusa. Mutumibwa Polo wālembele ku bukomo bwa mushipiditu amba Leza i “mpeta mu  lusa.” Mu uno mwanda, Polo wādi ushintulula’mba Leza i wa lusa mwanda i mupe bengidi bandi bashingwe māni bampikwa kubwaninina, lukulupilo lwa kukekala momwa mūlu. (Ef. 2:4-7) Inoko Yehova kalombwelepo lusa lwandi enka ku bashingwe māni. Davida mulembi wa mitōto wālembele amba: “Yehova i muyampe ku bonso, kadi lusa lwandi i lumweke mu mingilo yandi yonso.” (Ñim. 145:9) Yehova wivwaninanga bantu lusa ponso pamona bubinga bwa kwibevwanina’lo, mwanda wibasenswe.

5. Le Yesu wāyukile namani’mba Yehova udi na lusa?

⁵ Yesu uyukile biyampe muswelo ulombolanga Yehova lusa kupita muntu ye-yense. Aye ne Shandi bādi bashikete pamo momwa mūlu mu myaka mivule kumeso kwa Yesu kwiya pano pa ntanda. (Nki. 8:30, 31) Yesu wāmwene misunsa mivule, Shandi wivwanina bantu ba bubi lusa. (Ñim. 78:37-42) Divule dine Yesu wēsambīle mu bufundiji bwandi pa ino ngikadila miyampe ya Shandi.

6. Le i lukindi’ka lwaletele Yesu pa kwitukwasha twivwanije lusa ludi na Shandi?

⁶ Monka motwekimwenine mu kishinte kibadikile, Yesu wāletele lukindi lwa mwana mujimine mwanda wa kwitukwasha twivwanije amba Yehova wivwaninanga bantu lusa. Mwana wātalukile ku njibo, kupwa “wasupakanya bupeta bwandi mu būmi bwa bya bulongelonge.” (Luka 15:13) Mwenda mafuku, wēsāsa, kupwa wētyepeja ne kujokela ku njibo. Le shandi wālongele’po namani? Mwana wēmwenine byālongele shandi. Yesu wānenene amba: “Aye [mwana] ukidi dya kulampe mwishinda, shandi wamumona, wamukwatyilwa lusa, ebiya wanyema lubilo wakamupamba bīpa, kamufifye senene.” Shandi kāmufwijijepo bumvu. Ino wāmulekēle na lusa ne kumwitabija monka mu kisaka. Mwana mujimine wālubile bininge, ino byawēsāshile, shandi wāmulekela. Shabana wa buswe wa mu kyelekejo welekeja Yehova. Kupityila ku luno lukindi lutenga mutyima, Yesu wālombwele amba Yehova usakanga kulekela babipya-mambo besāsa bya binebine.​—Luka 15:17-24.

7. Le muswelo ulombolanga Yehova lusa, ulombola namani amba udi na tunangu tuvule?

⁷ Yehova ulombolanga lusa mwanda udi na tunangu tuvule. Yehova ukwatanga nyeke butyibi pa mwanda wa kamweno ka bipangwa byandi. Bible unena’mba “tunangu tutūka mūlu ato dibajinji” i “tuyule lusa ne bipa biyampe.” (Yak. 3:17) Pamo bwa mbutwile  wa buswe, Yehova uyukile’mba bandi bana bamwenanga mu lusa lwandi. (Ñim. 103:13; Isa. 49:15) Lusa lwa Leza lwibapanga lukulupilo nansha byobadi bampikwa kubwaninina. Tunangu twa Yehova tumulengejanga ebafwile lusa ponso pamona bubinga bwa kwibafwidila’lo. Inoko kyaba kimo Yehova uyukanga kitatyi kya kuleka kufwila lusa. Byadi na tunangu, wivwaninanga bantu lusa, inoko kebatalengapo kilomonyeka.

8. Le i bika bifwaninwe kulongwa kyaba kimo, ne mwanda waka?

⁸ Tufwatakanye’po bidi shi mwingidi wa Leza wakwata butyibi bwa kwiendeja bibi. Le tukalonga namani? Polo wālembele ku bukomo bwa mushipiditu amba, ‘lekai kupwana’ nandi. (1 Ko. 5:11) Banonga-bibi bampikwa kwisāsa bapañwanga mu kipwilo. Bapañwanga mwanda wa kukinga batutu ne bakaka ba kikōkeji ne kulombola’mba Yehova i ujila. Inoko bantu bamo babwanya kukomenwa kwitabija’mba kupanga muntu i kilomboji kya lusa lwa Leza. Le i bya bine? Tutalei.

9-10. Mungya Bahebelu 12:5, 6, mwanda waka tubwanya kunena’mba kupanga muntu i mpangiko ya lusa? Leta kimfwa.

⁹ Shi abaela musapu ku kupwila’mba muntu kampanda otuyukile kadi otusenswe “kakidipo Kamoni wa Yehova,” twivwananga bulanda bininge. Tubwanya padi kwiipangula shi byadi byendele’mo kupanga muntu otusenswe. Le bine kupanga muntu i lusa? En-en i alo. Kuleka kulemununa muntu ufwaninwe kulemununwa i kubulwa tunangu, lusa ne buswe. (Nki. 13:24) Le kupanga kipya-mambo wampikwa kwisāsa kubwanya kumukwasha ashinte mwiendelejo wandi? En-en. Bantu bavule balongele bubi bukatampe banenene amba, kupangwa kwebakweshe bininge bealuje, baleke bilongwa byabo bibi, ne kujokela kudi Yehova.​—Tanga Bahebelu 12:5, 6.

¹⁰ Tulangulukilei bidi pa kino kimfwa. Mukumbi umo wamone amba mukōko umo ubabela. Wamone amba pa kundapa misongo ya uno mukōko, bilomba kwiutalula mu luombe. Inoko mikōko isakanga’nka ikele pamo. Ayo isakanga kwikala mu luombe, kadi ibwanya kuzumbazumba shi abeisansanya. Ino le ko kunena’mba mukumbi udi na mutyima mūmu pa kwiutalula mu luombe? Aa, ke amopo. Aye uyukile amba shi aleke uno mukōko ubela mu luombe, misongo ikasambukila mikōko mikwabo. Shi watalula’mo uno ubela, ukakinga luombe lonso.​—Dingakanya na Bene Levi 13:3, 4.

11. (a) Le i muswelo’ka ubwanya kudingakanibwa muntu mupangwe na mukōko ubela? (b) Le i bika bibwanya kulonga bapangwe, ne babwanya kukwashibwa namani?

¹¹ Shi mwine Kidishitu wapangwa, tubwanya kumumona pamo bwa uno mukōko. I mubele ku mushipiditu. (Yak. 5:14) Pamo bwa misongo imoimo ya ku ngitu, misongo ya ku mushipiditu ibwanya kusambukila bakwabo. O mwanda kyaba kimo i biyampe kutalula muntu ubela ku mushipiditu mu kipwilo. Kulemununwa uno muswelo kulombola’mba Yehova usenswe bantu ba kikōkeji badi mu luombe lwandi, kadi kubwanya kukwasha nonga-bibi ayuke amba i mulube, kupwa esāse. Ino nansha shi muntu wapangwa, ubwanya kutanwa ku kupwila, kwine kwakokeja kudishibwa ne kukomeja lwitabijo lwandi. Kadi udi na bwanapabo bwa kutambula mabuku a kutanga ne bwa kutala Televijo ya JW. Shi bakulumpe abamone kwendelela kwandi, babwanya kumupa madingi kitatyi ne kitatyi ne kumulombola bya kulonga pa kulumbulula kipwano  kyandi na Yehova, mwanda wa ekale monka Kamoni wa Yehova. *

12. Le i kintu’ka kya buswe ne lusa kibwanya kulonga bakulumpe pa mwanda utala kipya-mambo wampikwa kwisāsa?

¹² I biyampe tuvuluke amba babipya-mambo bapañwanga, i enka boba bampikwa kwisāsa. Bakulumpe bayukile amba bafwaninwe kulanguluka bininge kumeso kwa kukwata butyibi bwa kupanga muntu. Bayukile amba Yehova ulemununanga “mobyendele.” (Yel. 30:11) Basenswe banababo, kadi kebasakengapo kulonga kintu nansha kimo kikebasanshija ku mushipiditu. Inoko kyaba kimo, kintu kya buswe ne lusa kyobafwaninwe kulonga i kutalula nonga-bibi mu kipwilo mu kitatyi kampanda.

13. Mwanda waka mwine Kidishitu wa mu Kodinda wādi ufwaninwe kupangwa?

¹³ Tulangulukilei pa byālongele mutumibwa Polo pangala pa kipya-mambo wampikwa kwisāsa wa mu myaka katwa kabajinji. Uno mwine Kidishitu wālongele busekese na mukaja shandi. Bine, kyādi kintu kya munyanji! Mu myanda ya uno muswelo, Yehova wāsapwidile bene Isalela ba pa kala’mba: “Muntu ulāla na mukaja shandi, wafwija shandi bumvu. Bonso babidi bafwaninwe binebine kufikijibwa ku lufu.” (Levi 20:11) Na bubine, Polo kādipo ubwanya kusoñanya bantu ba mu kipwilo bepaye uno muntu. Ino wānenene bene Kodinda bamupange. Kilongwa kyandi kibi kyāikele na lupusa lubi pa bakwabo mu kipwilo, bamo kebādipo bamwene amba i bubi bukatampe!​—1 Ko. 5:1, 2, 13.

14. Le Polo wālombwele lusa namani ku muntu mupangwe wa mu Kodinda, ne mwanda waka? (2 Bene Kodinda 2:5-8, 11)

¹⁴ Mwenda mafuku, Polo wāivwene amba muntu’wa wāshinta bya binebine. Uno kipya-mambo wēsāshile bya bine! Nansha uno muntu byaāfwijije kipwilo bumvu, Polo wāsapwidile bakulumpe amba kādipo usaka ‘kumusanshija.’ Wēbasapwidile amba: “Mulekelei na mutyima tō ne kumusenga.” Polo wānenene mba: “Kutyina’mba yao muntu wakalēmenenwa na kufītwa mutyima bipitepite.” Polo wāivwanine uno mwana-mulume wesāshile lusa. Mutumibwa kādipo usaka uno muntu alēmenenwe ne kutyumukwa mutyima bininge, alekebyo ne kulomba lusa.​—Tanga 2 Bene Kodinda 2:5-8, 11.

15. Le i muswelo’ka ubwanya bakulumpe kwikala basumininwe koku kadi na lusa?

 ¹⁵ Pamo bwa Yehova, bakulumpe basenswe kwivwanina bantu lusa. Bakalemununa nonga-bibi na kusumininwa shi i byendele’mo, ino balombolanga lusa shi bibwanika. Shi kebamulemunwinepo, nabya i kilomonyeka ke lusapo. Ino i enka bakulumpe bafwaninwe kulombola lusa?

16. Mungya Nkindi 21:13, le Yehova uloñanga bika ku boba bapela kufwila lusa?

¹⁶ Bene Kidishitu bonso bakimbanga kwiula lusa lwa Yehova. Mwanda waka? Mwanda Yehova kakevwanapo milombelo ya bantu kebevwaninapo bakwabo lusa. (Tanga Nkindi 21:13.) I kutupu muntu motudi ukasaka Yehova apele kwivwana milombelo yandi, o mwanda ketusakengapo kwikala na mutyima mūmu. Pa kyaba kya kupela kwivwana mwanetu mwine Kidishitu ususuka, tufwaninwe kwivwana nyeke “kudila kwa mupēlulwe.” Ne kadi tutele mutyima ku kwingidija madingi a mu Bible a amba: “Yewa kafwilangapo bakwabo lusa ukatyibilwa mambo pampikwa lusa.” (Yak. 2:13) Shi tuvuluka na kwityepeja’mba tusakilwa kufwilwa lusa, netu tukafwila’lo bakwetu. Nakampata tufwaninwe kulombola lusa shi nonga-bibi wesāsa, wajokela mu kipwilo.

17. Le Mulopwe Davida wālombwele lusa lwa binebine namani?

¹⁷ Bimfwa bya mu Bible bibwanya kwitukwasha tufwile bantu lusa ne kuleka kwikala na mutyima mūmu. Kimfwa, langulukila pa kimfwa kya Mulopwe Davida. Divule dine wālombwele lusa lwa binebine. Nansha byādi bikimba kumwipaya Solo, Davida wāfwidile uno mulopwe mushingwe māni wa Leza lusa, wāleka kumwalwija kinongo nansha kumusanshija.​—1 Sa. 24:9-12, 18, 19.

18-19. Le i mu myanda’ka ibidi mwākomēnwe Davida kulombola lusa?

¹⁸ Inoko Davida kālombwelepo lusa nyeke. Kimfwa, Nabalu muntu wa mutyima mūmu, paānenene bya kibengo ne kupela kupa Davida ne bantu bandi bya kudya, Davida wālobele ne kukimba kwipaya uno muntu ne bana-balume bonso ba mu njibo yandi. Na bya dyese Abikele mukaja Nabalu, wākwasha Davida aleke kulambikwa mambo a mashi.​—1 Sa. 25:9-22, 32-35.

¹⁹ Difuku dikwabo nadyo, mupolofeto Natana wāsapwidile Davida myanda ya mpeta umo wāibile mulondakani mulanda mukōko wasenswe. Davida wānena na bulobo amba: “Bine ne Yehova byadi mūmi, muntu walonga kino ufwaninwe kufwa!” (2 Sa. 12:1-6) Davida wādi uyukile Bijila bya Mosesa. Ngivi wāibile mukōko’wa wādi ufwaninwe kufuta mikōko iná. (Div. 22:1) Le kupebwa mfuto ya lufu nako? Bwādi butyibi bwa mutyima mūmu. Na bubine, Natana wāsekunwine ino mānga mwanda’tu wa kukwasha Davida evwanije mubipile bubi bwaālongele! Yehova wēlombwele bu wa lusa bininge kudi Davida, ino Davida wākomenwe  kufwila lusa ngivi wa mukōko wa mu kyelekejo kya Natana!​—2 Sa. 12:7-13.

20. Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kya Davida?

²⁰ Tuyukei amba Davida wālobele bininge, wāmona’mba Nabalu ne bana-balume bonso ba mu yandi njibo bafwaninwe lufu. Kadi mwenda mafuku, Davida wāmwene bukidi bonka’mba muntu wa mu kyelekejo kya Natana ufwaninwe lufu. Mu kino kimfwa kya bubidi, tubwanya kwiipangula mwanda waka Davida muntu wa kanye wātyibīle ngivi butyibi lubilolubilo. Tulangulukilei bidi pa myanda idi kūlu ne kunshi. Mu kine kitatyi’kya, mutyima wa mundamunda wa Davida wādi umutopeka. Shi muntu utyibila mukwabo mambo bukidibukidi, kino kikalombola’mba kipwano kyandi na Yehova kekidipo biyampe. Yesu wādyumwine balondi bandi na kusumininwa’mba: “Lekai kutyibila ba mambo kutyina’mba nenu mwakatyibilwa mambo; mwanda butyibi bomutyibila bakwenu, nenu mukatyibilwa’bo.” (Mat. 7:1, 2) Nanshi tulekei kukwata butyibi bukidibukidi kadi tulongei bukomo bwa kwikala ‘bampeta mu lusa’ pamo bwa Leza wetu.

21-22. Le i mu miswelo’ka imoimo miyampe motubwanya kulombola lusa?

²¹ Lusa lulombanga bintu bivule. Muntu wa lusa uloñanga bintu mwanda wa kukwasha bakwabo. Nanshi batwe bonso, tufwaninwe kutala muntu usakilwa bukwashi mu kisaka, mu kipwilo ne mu kyetu kibundi. Bine, tukamona miswelo mivule ya kulombola lusa! Le kudi muntu usakilwa kusengibwa? Le tubulwe’po kumukwasha, padi na kumupa bya kudya nansha kumulongela tubintu twishileshile twa kumukwasha? Le mwine Kidishitu wajokele usakilwa padi mulunda wa kumusenga ne kumukankamika? Le tubulwe’po kusapula nandi pamo musapu usenga wa myanda miyampe? Uno i muswelo umo wa kulombola lusa ku muntu ense otwitana nandi.​—Yoba 29:12, 13; Loma 10:14, 15; Yak. 1:27.

²² Shi tubayuka’mba muntu usakilwa bukwashi, tukakimba miswelo ya kumulombola lusa. Shi tulombola lusa, Tata wetu wa mūlu usangalanga, mwanda i Leza “mpeta mu lusa”!